Smallepadschool (v.m.), Amsterdam

Sidebar content	Main content
	Details Naam Smallepadschool (v.m.), Amsterdam Aantal afbeeldingen: 48 IntroductieDe Smallepadschool van Kruyswijk met zijn ronde erker, monumentale ingangspartij en sierlijk smeedijzer is een bijzonder Amsterdamse School-gebouw. AdresKorte Zoutkeetsgracht 1-8, Houtmanstraat 2a-2d Postcode(s)1013 MC PlaatsAmsterdam LandNederland Vervaardiger Cornelis Kruyswijk (Architect)‎ Datum1923 - 1924 Huidige staatGerealiseerd OpdrachtgeverSchoolbestuur der Nederduits Hervormde Gemeente Huidige eigenaarMeerdere particuliere eigenaren Oorspronkelijke functieLagere School Type objectGemeentelijk monument, Gebouw Monumentnummer214009 AchtergrondTussen de Houtmanstraat, de Planciusstraat en de Korte Zoutkeetsgracht staat, in het verlengde van het woningblok aan de Planciusstraat, de voormalige Smalle Pad-school. Op de plaats van de Planciusstraat liep ooit, zoals gezegd, het Smalle pad, wat de schoolnaam verklaart. Dit pad leidde over de stadsveste naar de molens op de bolwerken. De voorganger van het huidige gebouw, een bescheiden pandje, behoorde tot de allereerste bewaarscholen in Amsterdam en was gebouwd in 1859 door P.J. Hamer voor de Vereeniging ten behoeve der Arbeidersklasse. De school werd begin jaren 1920 verkocht aan de Nederduits Hervormde Gemeente, door de nieuwe eigenaar afgebroken en in 1923 vervangen door een nieuw schoolgebouw, een lagere en kleuterschool met de ingang op de Korte Zoutkeetsgracht 2. Die school werd voor de Nederduits Hervormde Gemeente gebouwd door architect Cornelis Kruyswijk. Het gebouw vormt de afsluiting van de Houtmanstraat, die daardoor met een bocht op de Planciusstraat aansloot. BeschrijvingAan de Planciusstraat is de gevel open, zodat veel zon de school in kan vallen. Tussen de kozijnen zijn tegels van gebakken klei aangebracht. Op de kop van de Zoutkeetsgracht, aan de noordzijde, is het gebouw vrij gesloten. Aan de Zoutkeetsgracht valt de monumentale ingangspartij in het oog. Mogelijk borduurde de architect hierbij voort op de trappenhuizen van Michel de Klerk aan het Spaarndammerplantsoen. Boven de centrale ingang, de vroegere ingang van de lagere school, loopt een ronde erker tot even onder de dakrand. Aan deze zijde van de gevel is in sierlijk smeedijzer het jaartal van oprichting aangebracht. De omgekeerde J-vorm omarmt - binnen het blok - een speelplaatsje voor de kleuters, afgesloten met een smeedijzeren hek met de naam van de school erin. Hier bevonden zich vroeger ook twee overdekte speelplaatsjes voor de kleuters. Het gebouw is rondom aan de bovenzijde afgewerkt met bruinkleurige terracotta ornamenten. Soortgelijke dakrandornament treffen we aan op de Prinsengracht 116 en het transformatorhuisje op het Tiendplein in Rotterdam. InterieurOp de begane grond is een van de wandplaquettes (geplaatst boven opvallend gekleurde wandtegels) nog aanwezig, die memoreert aan de eerste steenlegging door Constantina Maria Beels op 29 december 1923. De gevelsteen die oorspronkelijk aan de wand hier tegenover was geplaatst ontbreekt helaas. De vloeren in het trappenhuis zijn voorzien van zwarte en rode tegels met kleinere tegeltjes in geel en grijs als accenten. Verder vinden we in het trappenhuis gele wandtegels en zwarte tegels met gele accenten. In de gangen, die nu naar de woningen leiden, treffen we nog origineel ogende toiletdeuren. Een hoge rij raampjes verlichtte het achter de ronde erker gesitueerde trappenhuis dat naar het speellokaal op de eerste verdieping leidde en heden ten dage afgesloten is. Van Beekum meldt in zijn boek over Kruyswijk: “De ramen in de trappenhuizen werden in kleurrijk glas-in-lood uitgevoerd naar ontwerp van de Utrechtse kunstenaar Kees Kuiler.” Hiervan is geen spoor (meer) te bekennen. Recente ontwikkelingenNa sluiting van de school werd het een buurtcentrum en tegenwoordig is het gesplitst in zeven units voor bewoning en bedrijfsruimten. Bronnen Gerrit Vermeer, Ben Rebel en Vladimir Stissi, Historische gids van Amsterdam. Stadsuitbreidingen 1960-1935 (Uitgeverij Bas Lubberhuizen 2010). Radboud van Beekum, Amsterdamse School architect Cornelis Kruyswijk, 1884-1935 (Uitgeverij Thoth, 2006). Links Amsterdam op de kaart Theo Bakker: Van Smalle Pad tot Planciusstraat Ingezonden door Annemarieke Verheij Professionele of persoonlijke bandWanneer je de school voor het eerst ziet, valt vooral de halfronde erker met zijn oranje dakpannen op en in het verder ogenschijnlijk strak uitgevoerde pand. Maar dichterbij zie je steeds meer sierelementen, zoals de van klei gebakken tegeltjes tussen de kozijnen, het prachtige smeedijzeren hekwerk en de ornamenten boven op de gevel. Gerelateerde objecten

Naam

Smallepadschool (v.m.), Amsterdam

Aantal afbeeldingen: 48

IntroductieDe Smallepadschool van Kruyswijk met zijn ronde erker, monumentale ingangspartij en sierlijk smeedijzer is een bijzonder Amsterdamse School-gebouw.

AdresKorte Zoutkeetsgracht 1-8, Houtmanstraat 2a-2d

Postcode(s)1013 MC

PlaatsAmsterdam

LandNederland

Vervaardiger Cornelis Kruyswijk (Architect)‎

Datum1923 - 1924

Huidige staatGerealiseerd

OpdrachtgeverSchoolbestuur der Nederduits Hervormde Gemeente

Huidige eigenaarMeerdere particuliere eigenaren

Oorspronkelijke functieLagere School

Type objectGemeentelijk monument, Gebouw

Monumentnummer214009

AchtergrondTussen de Houtmanstraat, de Planciusstraat en de Korte Zoutkeetsgracht staat, in het verlengde van het woningblok aan de Planciusstraat, de voormalige Smalle Pad-school. Op de plaats van de Planciusstraat liep ooit, zoals gezegd, het Smalle pad, wat de schoolnaam verklaart. Dit pad leidde over de stadsveste naar de molens op de bolwerken. De voorganger van het huidige gebouw, een bescheiden pandje, behoorde tot de allereerste bewaarscholen in Amsterdam en was gebouwd in 1859 door P.J. Hamer voor de Vereeniging ten behoeve der Arbeidersklasse.

De school werd begin jaren 1920 verkocht aan de Nederduits Hervormde Gemeente, door de nieuwe eigenaar afgebroken en in 1923 vervangen door een nieuw schoolgebouw, een lagere en kleuterschool met de ingang op de Korte Zoutkeetsgracht 2. Die school werd voor de Nederduits Hervormde Gemeente gebouwd door architect Cornelis Kruyswijk.
Het gebouw vormt de afsluiting van de Houtmanstraat, die daardoor met een bocht op de Planciusstraat aansloot.

BeschrijvingAan de Planciusstraat is de gevel open, zodat veel zon de school in kan vallen. Tussen de kozijnen zijn tegels van gebakken klei aangebracht. Op de kop van de Zoutkeetsgracht, aan de noordzijde, is het gebouw vrij gesloten. Aan de Zoutkeetsgracht valt de monumentale ingangspartij in het oog. Mogelijk borduurde de architect hierbij voort op de trappenhuizen van Michel de Klerk aan het Spaarndammerplantsoen. Boven de centrale ingang, de vroegere ingang van de lagere school, loopt een ronde erker tot even onder de dakrand. Aan deze zijde van de gevel is in sierlijk smeedijzer het jaartal van oprichting aangebracht.

De omgekeerde J-vorm omarmt - binnen het blok - een speelplaatsje voor de kleuters, afgesloten met een smeedijzeren hek met de naam van de school erin. Hier bevonden zich vroeger ook twee overdekte speelplaatsjes voor de kleuters.

Het gebouw is rondom aan de bovenzijde afgewerkt met bruinkleurige terracotta ornamenten. Soortgelijke dakrandornament treffen we aan op de Prinsengracht 116 en het transformatorhuisje op het Tiendplein in Rotterdam.

InterieurOp de begane grond is een van de wandplaquettes (geplaatst boven opvallend gekleurde wandtegels) nog aanwezig, die memoreert aan de eerste steenlegging door Constantina Maria Beels op 29 december 1923. De gevelsteen die oorspronkelijk aan de wand hier tegenover was geplaatst ontbreekt helaas. De vloeren in het trappenhuis zijn voorzien van zwarte en rode tegels met kleinere tegeltjes in geel en grijs als accenten. Verder vinden we in het trappenhuis gele wandtegels en zwarte tegels met gele accenten. In de gangen, die nu naar de woningen leiden, treffen we nog origineel ogende toiletdeuren.

Een hoge rij raampjes verlichtte het achter de ronde erker gesitueerde trappenhuis dat naar het speellokaal op de eerste verdieping leidde en heden ten dage afgesloten is. Van Beekum meldt in zijn boek over Kruyswijk: “De ramen in de trappenhuizen werden in kleurrijk glas-in-lood uitgevoerd naar ontwerp van de Utrechtse kunstenaar Kees Kuiler.” Hiervan is geen spoor (meer) te bekennen.

Recente ontwikkelingenNa sluiting van de school werd het een buurtcentrum en tegenwoordig is het gesplitst in zeven units voor bewoning en bedrijfsruimten.

Bronnen

Gerrit Vermeer, Ben Rebel en Vladimir Stissi, Historische gids van Amsterdam. Stadsuitbreidingen 1960-1935 (Uitgeverij Bas Lubberhuizen 2010).

Radboud van Beekum, Amsterdamse School architect Cornelis Kruyswijk, 1884-1935 (Uitgeverij Thoth, 2006).

Links

Amsterdam op de kaart

Theo Bakker: Van Smalle Pad tot Planciusstraat

Ingezonden door Annemarieke Verheij

Professionele of persoonlijke bandWanneer je de school voor het eerst ziet, valt vooral de halfronde erker met zijn oranje dakpannen op en in het verder ogenschijnlijk strak uitgevoerde pand. Maar dichterbij zie je steeds meer sierelementen, zoals de van klei gebakken tegeltjes tussen de kozijnen, het prachtige smeedijzeren hekwerk en de ornamenten boven op de gevel.

Gerelateerde objecten

Details

Smallepadschool (v.m.), Amsterdam