Details
Naam
Cornelis Kruyswijk
![Portret, geplaatst bij het In Memoriam van Kruijswijk.
<br/>
Bouwkundig Weekblad Architetctura, 26 januari 1935](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=830be115-1db1-4f14-8154-0447733efd21.jpg&width=650&height=650&imageformat=jpg)
![Willem de Zwijgerkerk, een van Kruyswijks bekendste ontwerpen
<br/>
Annemarieke Verheij, 2015](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\Willem de Zwijgerkerk - Annemarieke Verheij.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![De geboorteakte van Cornelis Kruijswijk
<br/>
Gemeente Abcoude-Proosdij, 1884](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\G_CKruiswijk.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Baksteen-kunst op het graf van Cornelis Kruijswijk op Zorgvlied in Amsterdam
<br/>
Annemarieke Verheij, februari 2016](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\GRaf Cornelis Kruijswijk - Annemarieke Verheij.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![De voormalige J. van Noortschool op de Prinsengracht, in 1925 ontworpen door Kruijswijk
<br/>
Annemarieke Verheij, 2015-12-01](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\J. van Noortschool 1925 - Annemarieke Verheij.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![De voormalige Smallepadschool aan de Korte Zoutkeetsgracht, in 1924 ontworpen door Kruijswijk
<br/>
Annemarieke Verheij, 2016-04-01](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\Smallepadschool 1924 - Annemarieke Verheij.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![De Æneas Mackay-school in de Titiaanstraat, in 1928 ontworpen door Kruyswijk
<br/>
Annemarieke Verheij, oktober 2015](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\Æneas Mackay-school - Annemarieke Verheij.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Apostolische kerk, Archimedesweg Amsterdam
<br/>
Gert-Jan Lobbes, 2016](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\IMG_4022 GJ Lobbes.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Apostolische kerk, Archimedesweg Amsterdam
<br/>
Gert-Jan Lobbes, 2016](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\IMG_5892.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Voormalige Willem de Zwijgerschool, Tugelaweg, Amsterdam
<br/>
Gert-Jan Lobbes, 2016](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\IMG_7234.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Persishuis, Ruysdaelkade Amsterdam
<br/>
Gert-Jan Lobbes, 2016](https://items.amsterdamse-school.nl/Content/Images/dot.gif)
![Toministraat, Amsterdam
<br/>
Gert-Jan Lobbes, 2016](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\IMG_3276.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Elthetokerk, Amsterdam (gesloopt)
<br/>
Beeldbank Stadsarchief, jaren 30](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\Elthetokerk Kramatweg.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Witte de Withstraat, Amsterdam
<br/>
Gert-Jan Lobbes, 2016](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\IMG_5456.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Victorieplein, Amsterdam
<br/>
Gert-Jan Lobbes, 2016](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\IMG_4076.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![School in Urk (gesloopt)
<br/>
Beeldbank Stadsarchief , jaren 30](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\Exterieur van de Dubbele Bijzondere Lagere School te Urk..jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Apotheek Vijzelstraat hoek Keizersgracht, Amsterdam
<br/>
Gert-Jan Lobbes, 2016](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\IMG_9226.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Glas in lood in de Apostolische kerk, Clematisweg Amsterdam
<br/>
Gert-Jan Lobbes, 2016](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\IMG_3169.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Handteking uit het bouwdossier van Houtrijkstraat 262-338.
<br/>
Bouwdossier gemeente Amsterdam, 1923/1924](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\SJ10108304_00003_kopie.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Beethovenstraat Amsterdam
<br/>
Gert-Jan Lobbes, 2018](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\IMG_1364.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Molijnstraat, Haarlem
<br/>
Mirjam Timmer, 1954-1956](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\6ad394834db1e6b9887cd36e2d18bd80b3bc1f17f936ff9c77e8ed004a79ddee.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Bouwtekening Middenstandswoning Bouwvereeniging Haarlem
<br/>
Mirjam Timmer, januari 1920](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\Schermafdruk 2018-05-10 17.30.30.png&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Gebouw Hebron, Amsterdam (1923)
<br/>
Gert-Jan Lobbes, 2020](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\DSC00237.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Polanenstraat 237-315 portiek (1923)
<br/>
Gert-Jan Lobbes, 2020](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\DSC01083.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
![Houtrijkstraat 262-338, Amsterdam (1925)
<br/>
Gert-Jan Lobbes, 2020](https://items.amsterdamse-school.nl/webapiimages/wwwopac.ashx?command=getcontent&server=images&value=11086\DSC01519.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
Aantal afbeeldingen: 25
IntroductieOpgeleid bij Elte en bij Warners. Belangrijke gebouwen, smaakvol vormgegeven.
NaamCornelis Kruyswijk
GeborenAbcoude 14-12-1884
Gestorven18-09-1935
Beroep(en)Architect
BiografieKruyswijk werd op 14 december 1884 in Abcoude geboren als zoon van de aannemer Jan Kruijswijk (de familienaam wordt Kruijswijk gespeld) en Alida van Kooten. Hij leerde het vak door avondstudie en in de praktijk bij architecten als Harry Elte en F.A. Warners; hij bouwde voornamelijk in Amsterdam. Niet alleen vele woningblokken, zoals in de Mercatorstraat en aan het Victorieplein, met zijn kenmerkende arcaden, maar ook diverse kerken op stedenbouwkundig bijzondere plekken. De Willem de Zwijgerkerk aan het Olympiaplein, en de Apostolische kerk in de Watergraafsmeer zijn hiervan voorbeelden. Daarnaast bouwde hij een groot aantal scholen.
De architectuur van Kruyswijk kenmerkt zich door goede verhoudingen en een bijzondere plasticiteit. Paarsgewijs naar voren springende erkers of raampartijen, verticale markering van entrees, profilering van hoekpartijen, articulering van grote baksteenvlakken, gedetailleerde gevelbeëindigingen met feestelijk gemetselde kartelingen. Waar je ook kijkt is er met veel aandacht voor detail en vakmanschap vormgegeven.
Toen door de grondwettelijke gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs in 1917 - de zogenoemde Pacificatie - en daaruit voortvloeiende Wet op het Lager Onderwijs van 1920 veel gelden vrij kwamen voor scholenbouw, kwam een grote bouwhausse op gang van zowel openbare als bijzondere scholen. Alleen al in Amsterdam bouwde Kruyswijk veertien scholen voor christelijke lager onderwijs. Een goed voorbeeld hiervan is de kleuter- en lagere Smallepadschool aan de Planciusstraat/Zoutkeetsgracht.
Op de plek van een eerdere bewaarschool bouwde Kruyswijk een kleuter- en lagere school. Het gebouw vormt de afsluiting van de Houtmanstraat, die daardoor een intiem buurtpleintje werd. Aan de Planciusstraat is de gevel open, zodat veel zon de school in kan vallen, op de kop van de Zoutkeetsgracht, aan de Noordzijde, is hij vrij gesloten. De omgekeerde J-vorm van de school omarmt een speelplaatsje voor de kleuters binnen het blok.
Vrijwel vanaf het begin van de uitwerking van het stedenbouwkundig Plan Zuid van Berlage uit 1917 was Kruyswijk betrokken bij de realisering van een aantal woningblokken. Een groot deel van deze stadsuitbreiding werd gebouwd door Amstel's Bouwvereeniging waarin zeventig bouwondernemingen samenwerkten. Om enige grip te houden op de kwaliteit van de architectuur was een speciale commissie onder gemeentearchitect A.R. Hulshoff aangesteld, die architecten voor dit werk moest selecteren en tevens de randvoorwaarden bepalen waaronder de uitverkorenen moesten werken.
Kruyswijk kreeg onder andere de twee blokken op het kruispunt van de Amstellaan (nu Vrijheidslaan) en de Rijnstraat onder zijn hoede. Voorbij dit kruispunt begint het Victorieplein, het stedelijk knooppunt waar de drie hoofdassen, de Vrijheids-, de Churchill- en Rooseveltlaan samenkomen. De entree tot het plein wordt gevormd door deze twee woningblokken met een winkelarcade. Het noordelijke deel kwam in 1924, het zuidelijke in 1928 gereed. Vanuit de Vrijheidslaan gezien vormen de beide blokken als het ware een poortgebouw voor het plein, mede door de vernauwing van de rooilijn ter plaatse. De arcaden met winkels zijn de eerste in een reeks winkelgalerijen die in die tijd tot stand kwamen, zoals aan het Mercatorplein (architect H.P. Berlage) en het Surinameplein van architect J. Roodenburgh)=.
In nieuwe uitbreidingen van Amsterdam als de Indische Buurt en Plan Zuid waren niet alleen woningen en scholen nodig maar ook kerken. Kruyswijk was door zijn lidmaatschap van de Nederlandse Hervormde Kerk nauw betrokken bij de bouwcommissie die kerkbouw in deze nieuwe wijken voorbereidde. Hierbij werd speciaal gelet op een stedenbouwkundig prominente ligging zoals bij de Willem de Zwijgerkerk aan de Olympiaweg. Hierbij werd het kerkgebouw door bijzondere architectonische accenten een markant herkenningspunt. Bij de kerk hoorde een rusthuis, een kosterswoning, een reeks woningen en wijkgebouw Moria. De Elthetokerk lag eveneens op een prominente plek aan de Insulindeweg in de Indische Buurt. Deze kerk werd echter in 1992 gesloopt.
Cornelis Kruyswijk overleed op 10 januari 1935 in Amsterdam.
De architectuur van Kruyswijk kenmerkt zich door goede verhoudingen en een bijzondere plasticiteit. Paarsgewijs naar voren springende erkers of raampartijen, verticale markering van entrees, profilering van hoekpartijen, articulering van grote baksteenvlakken, gedetailleerde gevelbeëindigingen met feestelijk gemetselde kartelingen. Waar je ook kijkt is er met veel aandacht voor detail en vakmanschap vormgegeven.
Toen door de grondwettelijke gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs in 1917 - de zogenoemde Pacificatie - en daaruit voortvloeiende Wet op het Lager Onderwijs van 1920 veel gelden vrij kwamen voor scholenbouw, kwam een grote bouwhausse op gang van zowel openbare als bijzondere scholen. Alleen al in Amsterdam bouwde Kruyswijk veertien scholen voor christelijke lager onderwijs. Een goed voorbeeld hiervan is de kleuter- en lagere Smallepadschool aan de Planciusstraat/Zoutkeetsgracht.
Op de plek van een eerdere bewaarschool bouwde Kruyswijk een kleuter- en lagere school. Het gebouw vormt de afsluiting van de Houtmanstraat, die daardoor een intiem buurtpleintje werd. Aan de Planciusstraat is de gevel open, zodat veel zon de school in kan vallen, op de kop van de Zoutkeetsgracht, aan de Noordzijde, is hij vrij gesloten. De omgekeerde J-vorm van de school omarmt een speelplaatsje voor de kleuters binnen het blok.
Vrijwel vanaf het begin van de uitwerking van het stedenbouwkundig Plan Zuid van Berlage uit 1917 was Kruyswijk betrokken bij de realisering van een aantal woningblokken. Een groot deel van deze stadsuitbreiding werd gebouwd door Amstel's Bouwvereeniging waarin zeventig bouwondernemingen samenwerkten. Om enige grip te houden op de kwaliteit van de architectuur was een speciale commissie onder gemeentearchitect A.R. Hulshoff aangesteld, die architecten voor dit werk moest selecteren en tevens de randvoorwaarden bepalen waaronder de uitverkorenen moesten werken.
Kruyswijk kreeg onder andere de twee blokken op het kruispunt van de Amstellaan (nu Vrijheidslaan) en de Rijnstraat onder zijn hoede. Voorbij dit kruispunt begint het Victorieplein, het stedelijk knooppunt waar de drie hoofdassen, de Vrijheids-, de Churchill- en Rooseveltlaan samenkomen. De entree tot het plein wordt gevormd door deze twee woningblokken met een winkelarcade. Het noordelijke deel kwam in 1924, het zuidelijke in 1928 gereed. Vanuit de Vrijheidslaan gezien vormen de beide blokken als het ware een poortgebouw voor het plein, mede door de vernauwing van de rooilijn ter plaatse. De arcaden met winkels zijn de eerste in een reeks winkelgalerijen die in die tijd tot stand kwamen, zoals aan het Mercatorplein (architect H.P. Berlage) en het Surinameplein van architect J. Roodenburgh)=.
In nieuwe uitbreidingen van Amsterdam als de Indische Buurt en Plan Zuid waren niet alleen woningen en scholen nodig maar ook kerken. Kruyswijk was door zijn lidmaatschap van de Nederlandse Hervormde Kerk nauw betrokken bij de bouwcommissie die kerkbouw in deze nieuwe wijken voorbereidde. Hierbij werd speciaal gelet op een stedenbouwkundig prominente ligging zoals bij de Willem de Zwijgerkerk aan de Olympiaweg. Hierbij werd het kerkgebouw door bijzondere architectonische accenten een markant herkenningspunt. Bij de kerk hoorde een rusthuis, een kosterswoning, een reeks woningen en wijkgebouw Moria. De Elthetokerk lag eveneens op een prominente plek aan de Insulindeweg in de Indische Buurt. Deze kerk werd echter in 1992 gesloopt.
Cornelis Kruyswijk overleed op 10 januari 1935 in Amsterdam.
BronnenRadboud van Beekum, Amsterdamse School architect Cornelis Kruyswijk, 1884-1935 (Uitgeverij Thoth 2006).
Gerelateerde personen
Gerelateerde objecten