Details
Naam
Van Spilbergenstraat-W. Schoutenstraat-Hoofdweg
Aantal afbeeldingen: 27
IntroductieEén van de twee woonblokken die Gerrit Jan Rutgers ontwierp langs de Hoofdweg.
AdresWillem Schoutenstraat 28-32, Van Spilbergenstraat 98-156, Hoofdweg 243-301
Postcode(s)1057 DN
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Vervaardiger Gerrit Jan Rutgers (Architect)
Zeeger Gulden (Architect)
Melle Geldmaker (Architect)
Zeeger Gulden (Architect)
Melle Geldmaker (Architect)
Datum1924
Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd
OpdrachtgeverHeere van der Schaar
Huidige eigenaarMeerdere particuliere eigenaren
Oorspronkelijke functieEtagewoningen / winkels
Huidige functieGemengde bestemming: woningen en winkels/bedrijfsruimtes
Type objectGemeentelijk monument, Blok
Monumentnummer200726
AchtergrondIn het kader van Plan West werd Gerrit Jan Rutgers gevraagd om twee omvangrijke blokken aan weerszijden van de Hoofdweg te ontwerpen. Een prestigieus project op een prominente plaats. Het Beste Verbeterboek spreekt zelfs van een "joyeus complex" en "bijna barokke hoekdetails". Plattegronden werden gemaakt door architectenbureau Gulden en Geldmaker.
Het gaat om twee vrijwel identieke blokken. Het oostelijke blok dat loopt van de Hoofdweg via de Willem Schoutenstraat naar het Maghelhaensplein en verder de Hudsonstraat in, is grotendeels in handen van woningbouwcorporatie Eigen Haard. Dat blok staat elders op deze site al beschreven en de tekst voor het hier besproken blok is dan ook gedeeltelijk uit die bijdrage afkomstig. Het onderhavige blok loopt van de Hoofdweg via de Willem Schoutenstraat de Van Spilbergenstraat in. Het sluit aan de noordzijde aan op de pleinwand van Berlage langs het Mercatorplein.
Het gaat om twee vrijwel identieke blokken. Het oostelijke blok dat loopt van de Hoofdweg via de Willem Schoutenstraat naar het Maghelhaensplein en verder de Hudsonstraat in, is grotendeels in handen van woningbouwcorporatie Eigen Haard. Dat blok staat elders op deze site al beschreven en de tekst voor het hier besproken blok is dan ook gedeeltelijk uit die bijdrage afkomstig. Het onderhavige blok loopt van de Hoofdweg via de Willem Schoutenstraat de Van Spilbergenstraat in. Het sluit aan de noordzijde aan op de pleinwand van Berlage langs het Mercatorplein.
BeschrijvingEvenals bij veel andere ontwerpen van de Amsterdamse School is er sprake van een duidelijke ontwerpstrategie, waarbij het basisontwerp voor het lange blok als geheel sober en eenvoudig is. Het meest basale ontwerp vinden we langs de Van Spilbergenstraat, waar de lijnen uitgesproken horizontaal zijn en de kozijnen elkaar in regelmaat opvolgen. De bovenste verdieping is wit gestuuct. Hoewel de gevel langs de Hoofdweg ook een uitgesproken horizontaal karakter heeft, zijn hier al meer variaties aangebracht. Die variatie uit zich in de vorm van balkonachtige uitbouwen boven een aantal portieken, met wit geschilderde betonnen banden en witte bollen als versiering. Het contrast met de overzijde van de Hoofdweg is hier opvallend. Aan de overkant is weliswaar sprake van een gerenoveerde gevel maar zonder het stelselmatig terug brengen van details en met handhaving van kunststof kozijnen. Bovendien is het voegwerk soms per pand anders. Die gevel oogt daarom versnipperd en zonder glans.
Het zwaartepunt van het blok ligt aan de Willem Schoutenstraat. Het gevelmetselwerk is gebogen op beide hoeken. Op de tweede en derde verdieping springt de gevel terug en vormt zelfs drie rondingen met een groot terras op de derde bouwlaag. Op deze manier probeerde Rutgers in gesloten hoeken een aanvaardbare, kwalitatief goede woning te plaatsen, met goed dag- en zonlicht. Op de dakrand staan stenen bollen. Deze bollen sierden oorspronkelijk ook het oostelijke blok, maar zijn daar bij renovatie niet terug gebracht. Verder worden de gevels gesierd door royale halfronde erkers. In vier gevallen (een aan de Hoofdweg, twee in de Willem Schoutenstraat en een in de Van Spilbergenstraat) gaat het om uitgebouwde kozijnen van minder dan een verdieping hoog.
Aan de Hoofdweg en in de Van Spilbergenstraat bevinden zich ook (tegenover elkaar dwars door het blok gezien) drie erkers in een cilindervormige uitbouw over drie verdiepingen. Bovenop die erker bevindt zich een balkon met weer een halfrond afdakje erboven. Iets verderop bevinden zich kleine halfronde balkons aan de gevel, op de plek waar deze lager wordt en de rooilijn iets terugspringt.
Voor het hele hier besproken blok geldt dat de kozijnen de oorspronkelijke indeling met een bijzondere roedeverdeling hebben behouden of hebben terug gekregen. Het metselwerk wordt hier en daar onderbroken door horizontale, wit geschilderde betonnen banden en pleisterwerk. Zowel in het metselwerk als in pleisterwerk en betonnen details is reliëf aangebracht.
Het zwaartepunt van het blok ligt aan de Willem Schoutenstraat. Het gevelmetselwerk is gebogen op beide hoeken. Op de tweede en derde verdieping springt de gevel terug en vormt zelfs drie rondingen met een groot terras op de derde bouwlaag. Op deze manier probeerde Rutgers in gesloten hoeken een aanvaardbare, kwalitatief goede woning te plaatsen, met goed dag- en zonlicht. Op de dakrand staan stenen bollen. Deze bollen sierden oorspronkelijk ook het oostelijke blok, maar zijn daar bij renovatie niet terug gebracht. Verder worden de gevels gesierd door royale halfronde erkers. In vier gevallen (een aan de Hoofdweg, twee in de Willem Schoutenstraat en een in de Van Spilbergenstraat) gaat het om uitgebouwde kozijnen van minder dan een verdieping hoog.
Aan de Hoofdweg en in de Van Spilbergenstraat bevinden zich ook (tegenover elkaar dwars door het blok gezien) drie erkers in een cilindervormige uitbouw over drie verdiepingen. Bovenop die erker bevindt zich een balkon met weer een halfrond afdakje erboven. Iets verderop bevinden zich kleine halfronde balkons aan de gevel, op de plek waar deze lager wordt en de rooilijn iets terugspringt.
Voor het hele hier besproken blok geldt dat de kozijnen de oorspronkelijke indeling met een bijzondere roedeverdeling hebben behouden of hebben terug gekregen. Het metselwerk wordt hier en daar onderbroken door horizontale, wit geschilderde betonnen banden en pleisterwerk. Zowel in het metselwerk als in pleisterwerk en betonnen details is reliëf aangebracht.
Recente ontwikkelingenDit complex was nog redelijk in de oorspronkelijke staat, maar wel erg verarmd. Kenmerkende details zoals de erkers, de borstweringen van de balkons en de bollen op het dak waren sterk verwaarloosd of zelfs verdwenen. Bij de renovatie in het kader van Beter Verbeteren zijn deze details weer teruggebracht volgens de oorspronkelijke situatie, evenals de kozijnen en ramen. Hoe onderhoudsgevoelig de onderdelen van de gevel zijn, blijkt met name bij het houtwerk van de erkers en de betonnen sierranden, die al binnen enkele jaren na renovatie aan verval onderhevig zijn.
Bronnen
M. van Haaren, Het beste verbeterboek (Bussum, 2008).
G. Bolhuis, Atlas Gordel ’20-‘40 (Amsterdam 2004).
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandInderdaad een joyeus en barok complex. Na de laatste renovatie ziet het er schitterend uit maar bij een recent bezoek zag ik hoe onderhoudsgevoelig het is en hoe snel verval optreedt.
Gerelateerde objecten