Noordwest-hoek Minervalaan-Gerrit van der Veenstraat

Sidebar content	Main content
	Details Naam Noordwest-hoek Minervalaan-Gerrit van der Veenstraat Aantal afbeeldingen: 33 IntroductieOp de hoeken van de Minervalaan en Gerrit van der Veenstraat staat een viertal opvallende woningcomplexen, naar ontwerp van architect Rutgers. De arcades op de hoeken zijn rijkelijk voorzien van beeldhouwwerk. Noordwesthoek: de gebeeldhouwde kapitelen aan de buitenzijde van de arcade verbeelden ambachten. De kapitelen aan de binnenzijde van de arcade verbeelden de vier jaargetijden. Aan de Michelangelostraat op de hoek een gebeeldhouwd portret, vermoedelijk een citaat uit het werk van Michelangelo. AdresMinervalaan 8-28, Gerrit van der Veenstraat 108-112, Michelangelostraat 25-27 Postcode(s)1077 EN PlaatsAmsterdam LandNederland Vervaardiger Gerrit Jan Rutgers (Architect)‎ Jaap Kaas (Kunstenaar)‎ Datum1926 - 1928 Huidige staatGerealiseerd OpdrachtgeverGemeentelijke Woningdienst Huidige eigenaarMeerdere particuliere eigenaren Oorspronkelijke functieEtagewoningen / winkels Huidige functieGemengde bestemming: woningen en winkels/bedrijfsruimtes Type objectRijksmonument, Blok Monumentnummer527780 AchtergrondHoewel Plan Zuid tegenwoordig als bijzonder geslaagd te boek staat, is een aantal belangrijke elementen niet uitgevoerd volgens het plan van architect Berlage. De Minervalaan bijvoorbeeld moest een brede winkelboulevard worden die uitkwam op het Zuiderstation. Het moest een stedelijke as met allure worden, uitmondend in het noorden (waar nu het Hiltonhotel staat) in een stadsplein met de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten. Al in 1922 had men afgezien van de bouw van de Rijksacademie, maar tot 1962 bleef het plein braak liggen. In dat jaar opende het Hilton Hotel zijn eerste Europese vestiging aan de Apollolaan. Het duurde zelfs nog langer voordat het geplande Zuiderstation gerealiseerd zou worden. Eind jaren zeventig verrees in het verlengde van de Minervalaan het NS-station Amsterdam Zuid. In zijn ontwerp voor de Apollolaan en de Minervalaan liet Berlage zich inspireren door de in Amerika ontwikkelde ‘parkway’, een met bomen en struikgewas beplante, speciaal voor het autoverkeer bedoelde boulevard die ook verrassende vergezichten biedt. Op de hoeken van de Minervalaan en Gerrit van der Veenstraat staat een viertal opvallende woningcomplexen. Architect Rutgers was een van de vaste bouwmeesters van Plan Zuid en heeft veel woningen ontworpen in de buurt. De arcades op alle vier de hoeken werden rijkelijk voorzien van beeldhouwwerk. De bouw startte in 1926 met de woningen aan de Minervalaan 8-22, in 1927 volgden de huisnummers 24-28 en de woningen aan de Euterpestraat (nu Gerrit van der Veenstraat) tot en met de hoek aan de Michelangelostraat. BeschrijvingOnderstaand de beschrijving van het complex uit het Monumentenregister: Ten opzichte van de overige drie bouwblokken noordwestelijk gelegen bouwblok, gebouwd op een L-vormige plattegrond met in- en uitspringende bouwvolumes. Opgetrokken in verdiept gevoegde baksteen. Elke eenheid bestaat uit een begane grond, een eerste, tweede en derde verdieping en een zolderverdieping. In de zadeldaken zijn kleine dakramen geplaatst. Op de hoek van Minervalaan en Gerrit van der Veenstraat twee deels ingesnoerde puntgevels, met aan de zijde van de Minervalaan een lagere puntgevel waaronder een winkelgalerij. De galerij is aan de onderzijde voorzien van een natuurstenen tandfries. De gemetselde galerijkolommen op sokkels van natuursteen zijn aan de binnenzijde voorzien van gebeeldhouwde kapitelen in tufsteen, voorstellende de vier jaargetijden en aan de buitenzijde voorstellingen van ambachten, ontworpen door beeldhouwer Jacob Kaas. In de galerij uitkragende decoratieve deurpartijen met glas in lood boven- en (deels) zijlichten. De deurpartijen zijn geplaatst tussen zware gemetselde penanten op natuurstenen sokkels. De kleine puntgevel heeft op de verdieping vier kruisvensters. De grote puntgevels hebben een afwijkende raamverdeling. De zijde van de Gerrit van der Veenstraat bevat in de linkertravee een driezijdige erkerpartij over drie verdiepingen boven een getoogd winkelraam. De veelal in drieën verdeelde vensters hebben klein onderverdeelde bovenlichten. Op de hoek een hoog oprijzende schoorsteen. De grote puntgevel aan de Minervalaan heeft bovenin een roosvenster met afwijkende roedenverdeling. Daaronder zes, door zware houten stijlen, gekoppelde en rondboogvormige vensteropeningen met klein onderverdeelde en verdiept geplaatste vensters en bovenlichten. De puntgevel heeft links een licht boven het dak uitstekend torentje voorzien van een met koper bedekte bekroning. Met name in de puntgevels is veel gebruik gemaakt van siermetselwerk. De zijde aan de Minervalaan heeft een teruggeplaatste begane grond met grote uitkragende winkelvensters met kleine bovenlichten. Daartussen de kleiner onderverdeelde vensters van de woningen en de verdiept geplaatste portieken, alles geplaatst tussen zware van natuurstenen banden voorziene penanten met uitkragend gestileerd kapiteel. Tussen de bouweenheden nagenoeg geheel ingesnoerde halfronde torenkragingen over alle bouwlagen, boven het platte dak uitlopend in kleine torens. De torenuitkragingen vertonen beganegronds gefigureerd beeldhouwwerk. Aan weerszijden van elke torenuitkraging een over drie verdiepingen geplaatste driezijdige erker op een sierconsole, aan de bovenzijde voorzien van een van koper voorziene afwaterende dekking. De vensters op de verdiepingen zijn alle voorzien van klein onderverdeelde bovenlichten. Kleine driehoekige zolderlichten met aan weerszijden van de torenuitkragingen iets grotere, ruitvormig en verdiept geplaatste zolderlichten. De zijde aan de Gerrit van der Veenstraat toont op de begane grond drie rechthoekige portiekopeningen voorzien van zware gestileerde hoekconsoles van natuursteen. Tussen de portieken regelmatig geplaatste rechthoekige vensteropeningen met verdiept geplaatste schuiframen met gekoppelde, door roeden kruisvormig onderverdeelde, bovenlichten. Bovenliggend balkon met decoratief smeedijzeren borstwering. De twee daarboven gelegen verdiepingen zijn teruggezet. De eerste verdieping is voorzien van balkondeuren met kleine ruitjes in de bovenlichten. Op de tweede verdieping kleinere vensteropeningen met schuiframen. Een zware cordonlijst markeert de overgang naar de wederom teruggezette derde verdieping onder een sterk overstekende dakluifel (aan de onderzijde voorzien van houten beschot) met een rij door roeden klein onderverdeelde vensters tussen overhoeks geplaatste en van banden van siermetselwerk voorziene penanten. Op de hoek een puntgevel met een driezijdige erkeruitbouw op de eerste verdieping. De rechter hoek is afgerond. Aan de Michelangelostraat op de hoek een gebeeldhouwd portret van (vermoedelijk een citaat uit het werk van Michelangelo) ontworpen door Jacob Kaas (1928). De gevel in de Michelangelostraat is vijf vensterassen breed. In de meest rechts gelegen travee een driezijdige erker over alle verdiepingen, boven de daklijst uitlopend in een vijfzijdige uitkraging. De vier overige vensterassen hebben op de derde verdieping driezijdige erkervensters. De begane grond is iets teruggezet met vensters tussen van bandwerk voorziene penanten. Twee portieken: een onder de erkeruitbouw; de ander onder een sterk uitkragende luifel. Overgang naar eerste verdieping via een cordonband. Op de derde verdieping een tandfries tussen de erkervensters. Vensters op de eerste twee verdiepingen regelmatig in de gevel geplaatst met identieke raamverdeling. Op beide hoeken van het dak een gemetselde schoorsteen. InterieurAfgaande op foto’s van woningen die te koop hebben gestaan, zijn er in het interieur geen Amsterdamse School-elementen (meer) te vinden. Recente ontwikkelingenZo’n 70 à 80 jaar nadat de beelden zijn gemaakt bleek dat lang niet alle soorten natuursteen zijn bestand tegen ons klimaat. En het gaat hier om beeldhouwwerk dat zich in de buitenlucht bevindt en dus constant bloot staat aan weer en wind. Voor beeldhouwwerk, dat per definitie min of meer driedimensionaal is en dus een groter oppervlakte heeft, geldt dit in sterkere mate dan dezelfde steensoorten die als blok in een muur zijn verwerkt. Deze zijn maar aan één vlak aan de weersomstandigheden blootgesteld. Het beeldhouwwerk op de complexen van Rutgers is uitgevoerd in een heel scala aan natuursteensoorten: Franse kalksteen, Duitse kalksteen, zandsteen, tufsteen, graniet, basaltlava en nog een aantal andere steensoorten. Na zo’n 70 jaar (en in een aantal gevallen al eerder) begonnen de verschillen in bestendigheid van die verschillende steensoorten zich duidelijk af te tekenen. Kinnen en neuzen waren al verdwenen. Die verschillen zijn zeer groot; waar beelden in graniet en betere kwaliteit zandsteen vaak nog in prima conditie zijn, zijn veel beelden in bepaalde soorten kalksteen en tufsteen er zeer slecht aan toe. De beelden op de noordwest-hoek verkeren in zo’n slechte staat, dat restauratie dringend nodig is. Het is mij niet bekend of restauratie nog in de planning staat. Links Rijksmonumentenregister Buitenbeeldinbeeld Ingezonden door Annemarieke Verheij Professionele of persoonlijke bandToen ik voor het eerst op de kruising van de Minervalaan met de Gerrit van der Veenstraat kwam keek ik mijn ogen uit. Wat een imposante hoeken! Opvallend ook hoeveel beelden er op de arcades zijn aangebracht. Bij de eerste blik kun je even denken dat de noordelijke hoeken en de zuidelijke hoeken gespiegeld zijn aan elkaar, maar hoe langer je kijkt hoe meer verschillen je ziet. Uiteindelijk hebben alle vier de hoekblokken een aantal unieke elementen. Gerelateerde objecten

Naam

Noordwest-hoek Minervalaan-Gerrit van der Veenstraat

Aantal afbeeldingen: 33

IntroductieOp de hoeken van de Minervalaan en Gerrit van der Veenstraat staat een viertal opvallende woningcomplexen, naar ontwerp van architect Rutgers. De arcades op de hoeken zijn rijkelijk voorzien van beeldhouwwerk.
Noordwesthoek: de gebeeldhouwde kapitelen aan de buitenzijde van de arcade verbeelden ambachten. De kapitelen aan de binnenzijde van de arcade verbeelden de vier jaargetijden. Aan de Michelangelostraat op de hoek een gebeeldhouwd portret, vermoedelijk een citaat uit het werk van Michelangelo.

AdresMinervalaan 8-28, Gerrit van der Veenstraat 108-112, Michelangelostraat 25-27

Postcode(s)1077 EN

PlaatsAmsterdam

LandNederland

Vervaardiger Gerrit Jan Rutgers (Architect)‎
Jaap Kaas (Kunstenaar)‎

Datum1926 - 1928

Huidige staatGerealiseerd

OpdrachtgeverGemeentelijke Woningdienst

Huidige eigenaarMeerdere particuliere eigenaren

Oorspronkelijke functieEtagewoningen / winkels

Huidige functieGemengde bestemming: woningen en winkels/bedrijfsruimtes

Type objectRijksmonument, Blok

Monumentnummer527780

AchtergrondHoewel Plan Zuid tegenwoordig als bijzonder geslaagd te boek staat, is een aantal belangrijke elementen niet uitgevoerd volgens het plan van architect Berlage. De Minervalaan bijvoorbeeld moest een brede winkelboulevard worden die uitkwam op het Zuiderstation. Het moest een stedelijke as met allure worden, uitmondend in het noorden (waar nu het Hiltonhotel staat) in een stadsplein met de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten. Al in 1922 had men afgezien van de bouw van de Rijksacademie, maar tot 1962 bleef het plein braak liggen. In dat jaar opende het Hilton Hotel zijn eerste Europese vestiging aan de Apollolaan. Het duurde zelfs nog langer voordat het geplande Zuiderstation gerealiseerd zou worden. Eind jaren zeventig verrees in het verlengde van de Minervalaan het NS-station Amsterdam Zuid.

In zijn ontwerp voor de Apollolaan en de Minervalaan liet Berlage zich inspireren door de in Amerika ontwikkelde ‘parkway’, een met bomen en struikgewas beplante, speciaal voor het autoverkeer bedoelde boulevard die ook verrassende vergezichten biedt.

Op de hoeken van de Minervalaan en Gerrit van der Veenstraat staat een viertal opvallende woningcomplexen. Architect Rutgers was een van de vaste bouwmeesters van Plan Zuid en heeft veel woningen ontworpen in de buurt. De arcades op alle vier de hoeken werden rijkelijk voorzien van beeldhouwwerk.

De bouw startte in 1926 met de woningen aan de Minervalaan 8-22, in 1927 volgden de huisnummers 24-28 en de woningen aan de Euterpestraat (nu Gerrit van der Veenstraat) tot en met de hoek aan de Michelangelostraat.

BeschrijvingOnderstaand de beschrijving van het complex uit het Monumentenregister:

Ten opzichte van de overige drie bouwblokken noordwestelijk gelegen bouwblok, gebouwd op een L-vormige plattegrond met in- en uitspringende bouwvolumes. Opgetrokken in verdiept gevoegde baksteen. Elke eenheid bestaat uit een begane grond, een eerste, tweede en derde verdieping en een zolderverdieping. In de zadeldaken zijn kleine dakramen geplaatst. Op de hoek van Minervalaan en Gerrit van der Veenstraat twee deels ingesnoerde puntgevels, met aan de zijde van de Minervalaan een lagere puntgevel waaronder een winkelgalerij. De galerij is aan de onderzijde voorzien van een natuurstenen tandfries. De gemetselde galerijkolommen op sokkels van natuursteen zijn aan de binnenzijde voorzien van gebeeldhouwde kapitelen in tufsteen, voorstellende de vier jaargetijden en aan de buitenzijde voorstellingen van ambachten, ontworpen door beeldhouwer Jacob Kaas. In de galerij uitkragende decoratieve deurpartijen met glas in lood boven- en (deels) zijlichten. De deurpartijen zijn geplaatst tussen zware gemetselde penanten op natuurstenen sokkels. De kleine puntgevel heeft op de verdieping vier kruisvensters. De grote puntgevels hebben een afwijkende raamverdeling.

De zijde van de Gerrit van der Veenstraat bevat in de linkertravee een driezijdige erkerpartij over drie verdiepingen boven een getoogd winkelraam. De veelal in drieën verdeelde vensters hebben klein onderverdeelde bovenlichten. Op de hoek een hoog oprijzende schoorsteen. De grote puntgevel aan de Minervalaan heeft bovenin een roosvenster met afwijkende roedenverdeling. Daaronder zes, door zware houten stijlen, gekoppelde en rondboogvormige vensteropeningen met klein onderverdeelde en verdiept geplaatste vensters en bovenlichten. De puntgevel heeft links een licht boven het dak uitstekend torentje voorzien van een met koper bedekte bekroning. Met name in de puntgevels is veel gebruik gemaakt van siermetselwerk.

De zijde aan de Minervalaan heeft een teruggeplaatste begane grond met grote uitkragende winkelvensters met kleine bovenlichten. Daartussen de kleiner onderverdeelde vensters van de woningen en de verdiept geplaatste portieken, alles geplaatst tussen zware van natuurstenen banden voorziene penanten met uitkragend gestileerd kapiteel. Tussen de bouweenheden nagenoeg geheel ingesnoerde halfronde torenkragingen over alle bouwlagen, boven het platte dak uitlopend in kleine torens. De torenuitkragingen vertonen beganegronds gefigureerd beeldhouwwerk. Aan weerszijden van elke torenuitkraging een over drie verdiepingen geplaatste driezijdige erker op een sierconsole, aan de bovenzijde voorzien van een van koper voorziene afwaterende dekking. De vensters op de verdiepingen zijn alle voorzien van klein onderverdeelde bovenlichten. Kleine driehoekige zolderlichten met aan weerszijden van de torenuitkragingen iets grotere, ruitvormig en verdiept geplaatste zolderlichten.

De zijde aan de Gerrit van der Veenstraat toont op de begane grond drie rechthoekige portiekopeningen voorzien van zware gestileerde hoekconsoles van natuursteen. Tussen de portieken regelmatig geplaatste rechthoekige vensteropeningen met verdiept geplaatste schuiframen met gekoppelde, door roeden kruisvormig onderverdeelde, bovenlichten. Bovenliggend balkon met decoratief smeedijzeren borstwering. De twee daarboven gelegen verdiepingen zijn teruggezet. De eerste verdieping is voorzien van balkondeuren met kleine ruitjes in de bovenlichten. Op de tweede verdieping kleinere vensteropeningen met schuiframen. Een zware cordonlijst markeert de overgang naar de wederom teruggezette derde verdieping onder een sterk overstekende dakluifel (aan de onderzijde voorzien van houten beschot) met een rij door roeden klein onderverdeelde vensters tussen overhoeks geplaatste en van banden van siermetselwerk voorziene penanten. Op de hoek een puntgevel met een driezijdige erkeruitbouw op de eerste verdieping. De rechter hoek is afgerond.

Aan de Michelangelostraat op de hoek een gebeeldhouwd portret van (vermoedelijk een citaat uit het werk van Michelangelo) ontworpen door Jacob Kaas (1928). De gevel in de Michelangelostraat is vijf vensterassen breed. In de meest rechts gelegen travee een driezijdige erker over alle verdiepingen, boven de daklijst uitlopend in een vijfzijdige uitkraging. De vier overige vensterassen hebben op de derde verdieping driezijdige erkervensters. De begane grond is iets teruggezet met vensters tussen van bandwerk voorziene penanten. Twee portieken: een onder de erkeruitbouw; de ander onder een sterk uitkragende luifel. Overgang naar eerste verdieping via een cordonband. Op de derde verdieping een tandfries tussen de erkervensters. Vensters op de eerste twee verdiepingen regelmatig in de gevel geplaatst met identieke raamverdeling. Op beide hoeken van het dak een gemetselde schoorsteen.

InterieurAfgaande op foto’s van woningen die te koop hebben gestaan, zijn er in het interieur geen Amsterdamse School-elementen (meer) te vinden.

Recente ontwikkelingenZo’n 70 à 80 jaar nadat de beelden zijn gemaakt bleek dat lang niet alle soorten natuursteen zijn bestand tegen ons klimaat. En het gaat hier om beeldhouwwerk dat zich in de buitenlucht bevindt en dus constant bloot staat aan weer en wind. Voor beeldhouwwerk, dat per definitie min of meer driedimensionaal is en dus een groter oppervlakte heeft, geldt dit in sterkere mate dan dezelfde steensoorten die als blok in een muur zijn verwerkt. Deze zijn maar aan één vlak aan de weersomstandigheden blootgesteld. Het beeldhouwwerk op de complexen van Rutgers is uitgevoerd in een heel scala aan natuursteensoorten: Franse kalksteen, Duitse kalksteen, zandsteen, tufsteen, graniet, basaltlava en nog een aantal andere steensoorten. Na zo’n 70 jaar (en in een aantal gevallen al eerder) begonnen de verschillen in bestendigheid van die verschillende steensoorten zich duidelijk af te tekenen. Kinnen en neuzen waren al verdwenen. Die verschillen zijn zeer groot; waar beelden in graniet en betere kwaliteit zandsteen vaak nog in prima conditie zijn, zijn veel beelden in bepaalde soorten kalksteen en tufsteen er zeer slecht aan toe.

De beelden op de noordwest-hoek verkeren in zo’n slechte staat, dat restauratie dringend nodig is. Het is mij niet bekend of restauratie nog in de planning staat.

Links

Rijksmonumentenregister

Buitenbeeldinbeeld

Ingezonden door Annemarieke Verheij

Professionele of persoonlijke bandToen ik voor het eerst op de kruising van de Minervalaan met de Gerrit van der Veenstraat kwam keek ik mijn ogen uit. Wat een imposante hoeken! Opvallend ook hoeveel beelden er op de arcades zijn aangebracht.
Bij de eerste blik kun je even denken dat de noordelijke hoeken en de zuidelijke hoeken gespiegeld zijn aan elkaar, maar hoe langer je kijkt hoe meer verschillen je ziet. Uiteindelijk hebben alle vier de hoekblokken een aantal unieke elementen.

Gerelateerde objecten

Details

Noordwest-hoek Minervalaan-Gerrit van der Veenstraat