Noordoost-hoek Minervalaan-Gerrit van der Veenstraat

Sidebar content	Main content
	Details Naam Noordoost-hoek Minervalaan-Gerrit van der Veenstraat Aantal afbeeldingen: 50 IntroductieOp de hoeken van de Minervalaan en Gerrit van der Veenstraat staat een viertal opvallende woningcomplexen, naar ontwerp van architect Rutgers. De arcades op de hoeken zijn rijkelijk voorzien van beeldhouwwerk. Noordoosthoek: de gebeeldhouwde kapitelen aan de buitenzijde van de arcade verbeelden de vier jaargetijden. De kapitelen aan de binnenzijde van de arcade verbeelden de ambachten. Ontworpen door beeldhouwer Jacob Kaas (1928). AdresMinervalaan 7-27, Gerrit van der Veenstraat 102-106, Rubensstraat 26 Postcode(s)1077 EM PlaatsAmsterdam LandNederland Vervaardiger Gerrit Jan Rutgers (Architect)‎ Jaap Kaas (Kunstenaar)‎ Datum1925 - 1927 Huidige staatGerealiseerd OpdrachtgeverGemeentelijke Woningdienst Huidige eigenaarMeerdere particuliere eigenaren Oorspronkelijke functieEtagewoningen / winkels Huidige functieGemengde bestemming: woningen en winkels/bedrijfsruimtes Type objectRijksmonument, Blok Monumentnummer527779 AchtergrondHoewel Plan Zuid tegenwoordig als bijzonder geslaagd te boek staat, is een aantal belangrijke elementen niet uitgevoerd volgens het plan van architect Berlage. De Minervalaan bijvoorbeeld moest een brede winkelboulevard worden die uitkwam op het Zuiderstation. Het moest een stedelijke as met allure worden, uitmondend in het noorden (waar nu het Hiltonhotel staat) in een stadsplein met de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten. Al in 1922 had men afgezien van de bouw van de Rijksacademie, maar tot 1962 bleef het plein braak liggen. In dat jaar opende het Hilton Hotel zijn eerste Europese vestiging aan de Apollolaan. Het duurde zelfs nog langer voordat het geplande Zuiderstation gerealiseerd zou worden. Eind jaren zeventig verrees in het verlengde van de Minervalaan het NS-station Amsterdam Zuid. In zijn ontwerp voor de Apollolaan en de Minervalaan liet Berlage zich inspireren door de in Amerika ontwikkelde ‘Parkway’, een met bomen en struikgewas beplante, speciaal voor het autoverkeer bedoelde boulevard die ook verrassende vergezichten biedt. Op de hoeken van de Minervalaan en Gerrit van der Veenstraat staat een viertal opvallende woningcomplexen. Architect Rutgers was een van de vaste bouwmeesters van Plan Zuid en heeft veel woningen ontworpen in de buurt. De arcades op alle vier de hoeken werden rijkelijk voorzien van beeldhouwwerk. De bouw van de eerste van de vier hoeken startte in 1925 met de woningen aan de Minervalaan 7-21, in 1926 volgden de huisnummers 23-27 en de woningen aan de Euterpestraat (nu Gerrit van der Veenstraat) tot en met de hoek aan de Rubensstraat. BeschrijvingOnderstaand de beschrijving van het complex uit het Monumentenregister: Ten opzichte van de overige drie woonblokken noordoostelijk gelegen woonblok gebouwd op een L-vormige plattegrond met in- en uitspringende bouwvolumes. Opgetrokken in verdiept gevoegde baksteen. Elke eenheid bestaat uit een begane grond, een eerste, tweede en derde verdieping en een zolderverdieping. In de zadeldaken zijn kleine dakramen geplaatst. Op de hoek van Minervalaan en Gerrit van der Veenstraat twee deels ingesnoerde puntgevels, met aan de zijde van de Minervalaan een lagere puntgevel waaronder een winkelgalerij. De galerij is aan de onderzijde voorzien van een natuurstenen tandfries. De gemetselde galerijkolommen op sokkels van natuursteen zijn aan de buitenzijde voorzien van gebeeldhouwde kapitelen in tufsteen, voorstellende de vier jaargetijden en aan de binnenzijde ambachten, ontworpen door beeldhouwer Jacob Kaas (1928). In de galerij uitkragende decoratieve deurpartijen met glas in lood boven- en (deels) zijlichten. De deurpartijen zijn geplaatst tussen zware gemetselde penanten op natuurstenen sokkels. De portieken tussen de winkels hebben vier deuren. De twee aan de voorzijde - met houten stijl in het midden waarboven een licht is geprojecteerd - geven toegang tot de winkelwoning en de woningen op de verdiepingen; de twee zijdeuren geven toegang tot de aan weerszijden gelegen winkels. Grote winkelvensters in oorsprong alle voorzien van door houten spijlen onderverdeelde glas-in-loodvensters. Een aantal winkelpuien is gemoderniseerd. De kleine puntgevel heeft op de verdieping kruisvensters. De grote puntgevels hebben een afwijkende raamverdeling. De zijde van de Gerrit van der Veenstraat heeft in de linker travee een erkerpartij over drie verdiepingen boven een getoogd winkelraam. De veelal in drieën verdeelde vensters hebben klein onderverdeelde bovenlichten. Op de hoek een hoog oprijzende schoorsteen. De grote puntgevel aan de Minervalaan heeft bovenin een roosvenster met afwijkende roedenverdeling. Daaronder zes, door zware houten stijlen, gekoppelde en rondboogvormige vensteropeningen met klein onderverdeelde en verdiept geplaatste vensters en bovenlichten. De puntgevel heeft links een licht boven het dak uitstekend torentje voorzien van een met koper bedekte bekroning. Met name in de puntgevels is veel gebruik gemaakt van siermetselwerk. De zijde aan de Minervalaan heeft een teruggeplaatste begane grond met grote uitkragende winkelvensters met kleine bovenlichten. Daartussen de kleiner onderverdeelde vensters van de woningen en de verdiept geplaatste portieken, alles geplaatst tussen zware, van natuurstenen banden voorziene, penanten met uitkragend gestileerd kapiteel. Tussen de bouweenheden nagenoeg geheel ingesnoerde halfronde torenkragingen over alle bouwlagen die boven het platte dak uitlopen in kleine ronde torens. De torenuitkragingen vertonen beganegronds gefigureerd beeldhouwwerk. Aan weerszijden van elke torenuitkraging een over drie verdiepingen geplaatste driezijdige erker op een sierconsole, aan de bovenzijde voorzien van een van koper voorziene dekking. De vensters op de verdiepingen zijn alle voorzien van klein onderverdeelde bovenlichten. Kleine driehoekige zolderlichten met aan weerszijden van de torenuitkragingen iets grotere, ruitvormig en verdiept geplaatste zolderlichten. De zijde aan de Gerrit van der Veenstraat toont beganegronds drie rechthoekige portiekopeningen voorzien van zware gestileerde hoekconsoles van natuursteen. Tussen de portieken regelmatig geplaatste rechthoekige vensteropeningen met verdiept geplaatste schuiframen met gekoppelde, door roeden kruisvormig onderverdeelde, bovenlichten. Bovenliggend balkon met decoratief smeedijzeren borstwering. De twee daarboven gelegen verdiepingen zijn teruggezet. De eerste verdieping is voorzien van balkondeuren met bovenlichten. Op de tweede verdieping kleinere vensters. Een zware cordonlijst markeert de overgang naar de wederom teruggezette derde verdieping onder een sterk overstekende daklijst met een rij door roeden klein onderverdeelde vensters tussen overhoeks geplaatste van banden van siermetselwerk voorziene penanten. Op de hoek met de Rubensstraat twee ingesnoerde puntgevels. De lagere aan de Gerrit van der Veenstraat heeft een erkeruitbouw op de eerste verdieping. In de punt siermetselwerk en een hijsbalk. Aan de Rubensstraat op de hoek een gebeeldhouwd reliëf. Vensters in de puntgevel in de Rubensstraat regelmatig geplaatst en voorzien van klein onderverdeelde bovenlichten. Op de begane grond vensters geplaatst tussen van gemetselde banden voorziene penanten. Bouwvolume rechts van de puntgevel met driezijdige erkeruitbouw over drie verdiepingen boven een beganegronds gesitueerd segmentvormig venster. Vensters op de derde verdieping met kleine roedenverdeling. Overstekende daklijst. Ingang voorzien van met koper gedekte luifel. Op uiteinde van het dak een gemetselde schoorsteen. InterieurAfgaande op foto’s van woningen die te koop hebben gestaan, zijn er in het interieur geen Amsterdamse School-elementen (meer) te vinden. Recente ontwikkelingenZo’n 70 à 80 jaar nadat de beelden zijn gemaakt bleek dat lang niet alle soorten natuursteen zijn bestand tegen ons klimaat. En het gaat hier om beeldhouwwerk dat zich in de buitenlucht bevindt en dus constant bloot staat aan weer en wind. Voor beeldhouwwerk, dat per definitie min of meer driedimensionaal is en dus een groter oppervlakte heeft, geldt dit in sterkere mate dan dezelfde steensoorten die als blok in een muur zijn verwerkt. Deze zijn maar aan één vlak aan de weersomstandigheden blootgesteld. Het beeldhouwwerk op de complexen van Rutgers is uitgevoerd in een heel scala aan natuursteensoorten: Franse kalksteen, Duitse kalksteen, zandsteen, tufsteen, graniet, basaltlava en nog een aantal andere steensoorten. Na zo’n 70 jaar (en in een aantal gevallen al eerder) begonnen de verschillen in bestendigheid van die verschillende steensoorten zich duidelijk af te tekenen. Kinnen en neuzen waren al verdwenen. Die verschillen zijn zeer groot; waar beelden in graniet en betere kwaliteit zandsteen vaak nog in prima conditie zijn, zijn veel beelden in bepaalde soorten kalksteen en tufsteen er zeer slecht aan toe. De door Jaap Kaas gemaakte beelden op de noordoost-hoek verkeerden in relatief goede conditie zodat ze niet zo’n intensieve restauratie nodig hadden als bijvoorbeeld de beelden op de zuidoostelijke hoek. Links Rijksmonumentenregister Buitenbeeldinbeeld Ingezonden door Annemarieke Verheij Professionele of persoonlijke bandToen ik voor het eerst op de kruising van de Minervalaan met de Gerrit van der Veenstraat kwam keek ik mijn ogen uit. Wat een imposante hoeken! Opvallend ook hoeveel beelden er op de arcades zijn aangebracht. Bij de eerste blik kun je even denken dat de noordelijke hoeken en de zuidelijke hoeken gespiegeld zijn aan elkaar maar hoe langer je kijkt hoe meer verschillen je ziet. Uiteindelijk hebben alle vier de hoekblokken een aantal unieke elementen. Het noordoostelijke blok vind ik de mooiste van de 4, niet in de laatste plaats door de ligging. Het vangt het meeste zonlicht waardoor de bakstenen minder somber ogen. Gerelateerde objecten

Naam

Noordoost-hoek Minervalaan-Gerrit van der Veenstraat

Aantal afbeeldingen: 50

IntroductieOp de hoeken van de Minervalaan en Gerrit van der Veenstraat staat een viertal opvallende woningcomplexen, naar ontwerp van architect Rutgers. De arcades op de hoeken zijn rijkelijk voorzien van beeldhouwwerk.
Noordoosthoek: de gebeeldhouwde kapitelen aan de buitenzijde van de arcade verbeelden de vier jaargetijden. De kapitelen aan de binnenzijde van de arcade verbeelden de ambachten. Ontworpen door beeldhouwer Jacob Kaas (1928).

AdresMinervalaan 7-27, Gerrit van der Veenstraat 102-106, Rubensstraat 26

Postcode(s)1077 EM

PlaatsAmsterdam

LandNederland

Vervaardiger Gerrit Jan Rutgers (Architect)‎
Jaap Kaas (Kunstenaar)‎

Datum1925 - 1927

Huidige staatGerealiseerd

OpdrachtgeverGemeentelijke Woningdienst

Huidige eigenaarMeerdere particuliere eigenaren

Oorspronkelijke functieEtagewoningen / winkels

Huidige functieGemengde bestemming: woningen en winkels/bedrijfsruimtes

Type objectRijksmonument, Blok

Monumentnummer527779

AchtergrondHoewel Plan Zuid tegenwoordig als bijzonder geslaagd te boek staat, is een aantal belangrijke elementen niet uitgevoerd volgens het plan van architect Berlage. De Minervalaan bijvoorbeeld moest een brede winkelboulevard worden die uitkwam op het Zuiderstation. Het moest een stedelijke as met allure worden, uitmondend in het noorden (waar nu het Hiltonhotel staat) in een stadsplein met de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten. Al in 1922 had men afgezien van de bouw van de Rijksacademie, maar tot 1962 bleef het plein braak liggen. In dat jaar opende het Hilton Hotel zijn eerste Europese vestiging aan de Apollolaan. Het duurde zelfs nog langer voordat het geplande Zuiderstation gerealiseerd zou worden. Eind jaren zeventig verrees in het verlengde van de Minervalaan het NS-station Amsterdam Zuid.

In zijn ontwerp voor de Apollolaan en de Minervalaan liet Berlage zich inspireren door de in Amerika ontwikkelde ‘Parkway’, een met bomen en struikgewas beplante, speciaal voor het autoverkeer bedoelde boulevard die ook verrassende vergezichten biedt.

Op de hoeken van de Minervalaan en Gerrit van der Veenstraat staat een viertal opvallende woningcomplexen. Architect Rutgers was een van de vaste bouwmeesters van Plan Zuid en heeft veel woningen ontworpen in de buurt. De arcades op alle vier de hoeken werden rijkelijk voorzien van beeldhouwwerk.

De bouw van de eerste van de vier hoeken startte in 1925 met de woningen aan de Minervalaan 7-21, in 1926 volgden de huisnummers 23-27 en de woningen aan de Euterpestraat (nu Gerrit van der Veenstraat) tot en met de hoek aan de Rubensstraat.

BeschrijvingOnderstaand de beschrijving van het complex uit het Monumentenregister:

Ten opzichte van de overige drie woonblokken noordoostelijk gelegen woonblok gebouwd op een L-vormige plattegrond met in- en uitspringende bouwvolumes. Opgetrokken in verdiept gevoegde baksteen. Elke eenheid bestaat uit een begane grond, een eerste, tweede en derde verdieping en een zolderverdieping. In de zadeldaken zijn kleine dakramen geplaatst. Op de hoek van Minervalaan en Gerrit van der Veenstraat twee deels ingesnoerde puntgevels, met aan de zijde van de Minervalaan een lagere puntgevel waaronder een winkelgalerij. De galerij is aan de onderzijde voorzien van een natuurstenen tandfries. De gemetselde galerijkolommen op sokkels van natuursteen zijn aan de buitenzijde voorzien van gebeeldhouwde kapitelen in tufsteen, voorstellende de vier jaargetijden en aan de binnenzijde ambachten, ontworpen door beeldhouwer Jacob Kaas (1928). In de galerij uitkragende decoratieve deurpartijen met glas in lood boven- en (deels) zijlichten. De deurpartijen zijn geplaatst tussen zware gemetselde penanten op natuurstenen sokkels. De portieken tussen de winkels hebben vier deuren. De twee aan de voorzijde - met houten stijl in het midden waarboven een licht is geprojecteerd - geven toegang tot de winkelwoning en de woningen op de verdiepingen; de twee zijdeuren geven toegang tot de aan weerszijden gelegen winkels. Grote winkelvensters in oorsprong alle voorzien van door houten spijlen onderverdeelde glas-in-loodvensters. Een aantal winkelpuien is gemoderniseerd. De kleine puntgevel heeft op de verdieping kruisvensters. De grote puntgevels hebben een afwijkende raamverdeling.

De zijde van de Gerrit van der Veenstraat heeft in de linker travee een erkerpartij over drie verdiepingen boven een getoogd winkelraam. De veelal in drieën verdeelde vensters hebben klein onderverdeelde bovenlichten. Op de hoek een hoog oprijzende schoorsteen. De grote puntgevel aan de Minervalaan heeft bovenin een roosvenster met afwijkende roedenverdeling. Daaronder zes, door zware houten stijlen, gekoppelde en rondboogvormige vensteropeningen met klein onderverdeelde en verdiept geplaatste vensters en bovenlichten. De puntgevel heeft links een licht boven het dak uitstekend torentje voorzien van een met koper bedekte bekroning. Met name in de puntgevels is veel gebruik gemaakt van siermetselwerk.

De zijde aan de Minervalaan heeft een teruggeplaatste begane grond met grote uitkragende winkelvensters met kleine bovenlichten. Daartussen de kleiner onderverdeelde vensters van de woningen en de verdiept geplaatste portieken, alles geplaatst tussen zware, van natuurstenen banden voorziene, penanten met uitkragend gestileerd kapiteel. Tussen de bouweenheden nagenoeg geheel ingesnoerde halfronde torenkragingen over alle bouwlagen die boven het platte dak uitlopen in kleine ronde torens. De torenuitkragingen vertonen beganegronds gefigureerd beeldhouwwerk. Aan weerszijden van elke torenuitkraging een over drie verdiepingen geplaatste driezijdige erker op een sierconsole, aan de bovenzijde voorzien van een van koper voorziene dekking. De vensters op de verdiepingen zijn alle voorzien van klein onderverdeelde bovenlichten. Kleine driehoekige zolderlichten met aan weerszijden van de torenuitkragingen iets grotere, ruitvormig en verdiept geplaatste zolderlichten.

De zijde aan de Gerrit van der Veenstraat toont beganegronds drie rechthoekige portiekopeningen voorzien van zware gestileerde hoekconsoles van natuursteen. Tussen de portieken regelmatig geplaatste rechthoekige vensteropeningen met verdiept geplaatste schuiframen met gekoppelde, door roeden kruisvormig onderverdeelde, bovenlichten. Bovenliggend balkon met decoratief smeedijzeren borstwering. De twee daarboven gelegen verdiepingen zijn teruggezet. De eerste verdieping is voorzien van balkondeuren met bovenlichten. Op de tweede verdieping kleinere vensters. Een zware cordonlijst markeert de overgang naar de wederom teruggezette derde verdieping onder een sterk overstekende daklijst met een rij door roeden klein onderverdeelde vensters tussen overhoeks geplaatste van banden van siermetselwerk voorziene penanten.

Op de hoek met de Rubensstraat twee ingesnoerde puntgevels. De lagere aan de Gerrit van der Veenstraat heeft een erkeruitbouw op de eerste verdieping. In de punt siermetselwerk en een hijsbalk. Aan de Rubensstraat op de hoek een gebeeldhouwd reliëf. Vensters in de puntgevel in de Rubensstraat regelmatig geplaatst en voorzien van klein onderverdeelde bovenlichten. Op de begane grond vensters geplaatst tussen van gemetselde banden voorziene penanten. Bouwvolume rechts van de puntgevel met driezijdige erkeruitbouw over drie verdiepingen boven een beganegronds gesitueerd segmentvormig venster. Vensters op de derde verdieping met kleine roedenverdeling. Overstekende daklijst. Ingang voorzien van met koper gedekte luifel. Op uiteinde van het dak een gemetselde schoorsteen.

InterieurAfgaande op foto’s van woningen die te koop hebben gestaan, zijn er in het interieur geen Amsterdamse School-elementen (meer) te vinden.

Recente ontwikkelingenZo’n 70 à 80 jaar nadat de beelden zijn gemaakt bleek dat lang niet alle soorten natuursteen zijn bestand tegen ons klimaat. En het gaat hier om beeldhouwwerk dat zich in de buitenlucht bevindt en dus constant bloot staat aan weer en wind. Voor beeldhouwwerk, dat per definitie min of meer driedimensionaal is en dus een groter oppervlakte heeft, geldt dit in sterkere mate dan dezelfde steensoorten die als blok in een muur zijn verwerkt. Deze zijn maar aan één vlak aan de weersomstandigheden blootgesteld. Het beeldhouwwerk op de complexen van Rutgers is uitgevoerd in een heel scala aan natuursteensoorten: Franse kalksteen, Duitse kalksteen, zandsteen, tufsteen, graniet, basaltlava en nog een aantal andere steensoorten. Na zo’n 70 jaar (en in een aantal gevallen al eerder) begonnen de verschillen in bestendigheid van die verschillende steensoorten zich duidelijk af te tekenen. Kinnen en neuzen waren al verdwenen. Die verschillen zijn zeer groot; waar beelden in graniet en betere kwaliteit zandsteen vaak nog in prima conditie zijn, zijn veel beelden in bepaalde soorten kalksteen en tufsteen er zeer slecht aan toe.

De door Jaap Kaas gemaakte beelden op de noordoost-hoek verkeerden in relatief goede conditie zodat ze niet zo’n intensieve restauratie nodig hadden als bijvoorbeeld de beelden op de zuidoostelijke hoek.

Links

Rijksmonumentenregister

Buitenbeeldinbeeld

Ingezonden door Annemarieke Verheij

Professionele of persoonlijke bandToen ik voor het eerst op de kruising van de Minervalaan met de Gerrit van der Veenstraat kwam keek ik mijn ogen uit. Wat een imposante hoeken! Opvallend ook hoeveel beelden er op de arcades zijn aangebracht.
Bij de eerste blik kun je even denken dat de noordelijke hoeken en de zuidelijke hoeken gespiegeld zijn aan elkaar maar hoe langer je kijkt hoe meer verschillen je ziet. Uiteindelijk hebben alle vier de hoekblokken een aantal unieke elementen. Het noordoostelijke blok vind ik de mooiste van de 4, niet in de laatste plaats door de ligging. Het vangt het meeste zonlicht waardoor de bakstenen minder somber ogen.

Gerelateerde objecten

Details

Noordoost-hoek Minervalaan-Gerrit van der Veenstraat