Details
Naam
Synagoge (v.m) Utrecht
Aantal afbeeldingen: 46
IntroductieDe door Harry Elte prachtig verbouwde voormalige synagoge van Utrecht.
AdresSpringweg 162
Postcode(s)3511 VZ
PlaatsUtrecht
LandNederland
Vervaardiger Harry Elte (Architect)
Willem Bogtman (Kunstenaar)
Willem Bogtman (Kunstenaar)
Datum1926
Huidige staatDeels of volledig gerestaureerd
OpdrachtgeverJoodse Gemeente Utrecht
Huidige eigenaarStichting Zending en Opwekking
kerkgenootschap
kerkgenootschap
Oorspronkelijke functieSynagoge
Huidige functieKerk
Type objectGemeentelijk monument, Gebouw
Monumentnummer04441
AchtergrondDe synagoge is begonnen als de Doopsgezinde Kerk. In 1794 werd het pand gekocht door de Joodse Gemeente. In 1848 vond een eerste verbouwing plaats, in 1926 de tweede grote verbouwing, onder architectuur van Harry Elte.
BeschrijvingHet pand heeft gestileerde baksteenverbanden en een dak met glas in lood. De deuren zijn voorzien van geometrische ramen.
InterieurHet interieur is deels nog aanwezig. In de rechthoekige zaal is de grote kroonluchter met 106 zichtbare gloeilampen een hoogtepunt. Aan de onderzijde hiervan is het melkglas voorzien van een repeterende davidsster.
De drie glas-in-loodbovenlichten ramen zijn van de hand van Atelier Bogtman. Ze bekronen de zwartmarmeren wand met hierin de Heilige Arke, waar de Thorarollen werden bewaard. Deze kast is ingebouwd in een zwartmarmeren wand die omlijst wordt door een zwart-gouden glasmozaïek. Een door Elte ontworpen zwarte klok met hoekige vormen, die bij de opening werd aangeboden door de joodse vrouwenvereniging, siert een wand.
De drie glas-in-loodbovenlichten ramen zijn van de hand van Atelier Bogtman. Ze bekronen de zwartmarmeren wand met hierin de Heilige Arke, waar de Thorarollen werden bewaard. Deze kast is ingebouwd in een zwartmarmeren wand die omlijst wordt door een zwart-gouden glasmozaïek. Een door Elte ontworpen zwarte klok met hoekige vormen, die bij de opening werd aangeboden door de joodse vrouwenvereniging, siert een wand.
Recente ontwikkelingenNa de voltooiing en de inwijding van het complex in 1926 vonden er tot aan de Tweede Wereldoorlog nauwelijks wijzigingen plaats. In 1941 sticht een Nederlandse nazi brand in de synagoge, maar die kan snel worden geblust. De synagoge bleef in gebruik tot 1943 en het gebouw werd niet verwoest. Het kon op 10 mei 1945 weer worden ingewijd.
In 1981 besloot de kleiner geworden joodse gemeenschap een deel van het gebouw, de grote zaal voor de hoge feestdagen, te verkopen aan een Amsterdammer die er een meubelzaak wilde beginnen. Echter, de ingrijpende verbouwing tot meubelshowroom wordt afgebroken naar aanleiding van een artikel in het Utrechts Nieuwsblad van 16 augustus 1983 over een zoektocht door bezorgde omwonenden naar een herbestemming van het pand. Het wordt gekocht door de evangelische Stichting Zending en Opwekking. In handen van deze stichting ondergaat de voormalige synagoge een grondige restauratie. Het dak wordt weer gesloten en de inmiddels in Amsterdam opgeslagen kerkbanken worden gered van vernietiging en teruggebracht in het interieur. Het gehele interieur, met het glas in lood in het daklicht en de boogramen, de kroonluchters en de lantaarns wordt hersteld en, voor zover dit mogelijk is, teruggebracht in de situatie van 1926. Dit geldt eveneens voor de inventaris zoals de Heilige Arke en de bima. Na een restauratie van elf maanden wordt op 8 september 1984 het gebouw heropend. Het gebouw wordt vanaf deze datum Het Broodhuis genoemd en is de plaats waar de evangelische gemeente Ruth haar samenkomsten houdt.
In het jaar 2000 vond in het gebouw een plechtigheid met de stichting Yad Vashem plaats. Bij deze gelegenheid werden enkele mensen door de Israëlische ambassade onderscheiden voor hun hulp aan joden gedurende de Holocaust.
Ondanks de zorgvuldige restauratie van het verkochte deel van het complex blijft het gebouw veel onderhoud vergen. Zo werd het Broodhuis in 2008 nog voorzien van een nieuw dak. De hulpsjoel, met 150 zitplaatsen, is nog altijd in gebruik en ook daar is rond 2008 groot onderhoud aan gepleegd. Behalve voor zondagse bijeenkomsten is het Broodhuis altijd geopend op de Open Monumentendagen en, met name in de zomerperiode, op zaterdagmiddagen. Op de galerij is een expositie in gericht over de geschiedenis en de restauratie van het gebouw en leden van de gemeente Ruth kunnen bezoekers rondleiden.
In 1981 besloot de kleiner geworden joodse gemeenschap een deel van het gebouw, de grote zaal voor de hoge feestdagen, te verkopen aan een Amsterdammer die er een meubelzaak wilde beginnen. Echter, de ingrijpende verbouwing tot meubelshowroom wordt afgebroken naar aanleiding van een artikel in het Utrechts Nieuwsblad van 16 augustus 1983 over een zoektocht door bezorgde omwonenden naar een herbestemming van het pand. Het wordt gekocht door de evangelische Stichting Zending en Opwekking. In handen van deze stichting ondergaat de voormalige synagoge een grondige restauratie. Het dak wordt weer gesloten en de inmiddels in Amsterdam opgeslagen kerkbanken worden gered van vernietiging en teruggebracht in het interieur. Het gehele interieur, met het glas in lood in het daklicht en de boogramen, de kroonluchters en de lantaarns wordt hersteld en, voor zover dit mogelijk is, teruggebracht in de situatie van 1926. Dit geldt eveneens voor de inventaris zoals de Heilige Arke en de bima. Na een restauratie van elf maanden wordt op 8 september 1984 het gebouw heropend. Het gebouw wordt vanaf deze datum Het Broodhuis genoemd en is de plaats waar de evangelische gemeente Ruth haar samenkomsten houdt.
In het jaar 2000 vond in het gebouw een plechtigheid met de stichting Yad Vashem plaats. Bij deze gelegenheid werden enkele mensen door de Israëlische ambassade onderscheiden voor hun hulp aan joden gedurende de Holocaust.
Ondanks de zorgvuldige restauratie van het verkochte deel van het complex blijft het gebouw veel onderhoud vergen. Zo werd het Broodhuis in 2008 nog voorzien van een nieuw dak. De hulpsjoel, met 150 zitplaatsen, is nog altijd in gebruik en ook daar is rond 2008 groot onderhoud aan gepleegd. Behalve voor zondagse bijeenkomsten is het Broodhuis altijd geopend op de Open Monumentendagen en, met name in de zomerperiode, op zaterdagmiddagen. Op de galerij is een expositie in gericht over de geschiedenis en de restauratie van het gebouw en leden van de gemeente Ruth kunnen bezoekers rondleiden.
Bronnen
Pim Gerritsen, Het synagogecomplex aan de Springweg in Utrecht. Geschiedenis scriptie TU Delft, herziene versie 2010. (Deze scriptie is te koop in de voormalige synagoge.)
Links
Ingezonden door Richard Keijzer
Professionele of persoonlijke bandEindelijk eens binnen kunnen kijken, in verband met Open Monumentendag 2015.
Gerelateerde objecten