Details
Naam
Brug 174, Leidsebrug
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
Aantal afbeeldingen: 68
IntroductieSchitterende brug die na de hoognodige restauratie weer als nieuw is.
AdresLeidseplein
Postcode(s)1017 PS
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Type objectRijksmonument, Brug
Monumentnummer518385
Vervaardiger Piet Kramer (Architect)
Publieke Werken (Architect)
Johan Polet (Kunstenaar)
Publieke Werken (Architect)
Johan Polet (Kunstenaar)
Datum - 1925
MateriaalGraniet, Baksteen, Beton, Smeedijzer
Huidige staatLocatie ongewijzigd en nog altijd in gebruik
OpdrachtgeverGemeente Amsterdam
Huidige eigenaarGemeente Amsterdam
AchtergrondVaste plaatbrug, een van de belangrijkste historische bruggen van de stad. Oorspronkelijk lag hier een stenen boogbrug en hier was de Leidse Barrière. Piet Kramer kreeg opdracht om de oude brug te verbouwen. De bestaande fundamenten werden gehandhaafd en verder werd het nieuwe deel met baksteen, een toen ongewoon en duur materiaal, opgetrokken. De hekwerken werden bekleed met gehouwen natuursteen. Kramer wilde weer samenwerken met de beeldhouwer Hildo Krop, die voor de Amsterdamse bruggen steeds tot zijn team behoorde. Maar Publieke Werken van de gemeente was tegen monopolisering: ook anderen moesten een kans krijgen. Zo viel de opdracht toe aan Johan Polet (1894-1971), die de brug uitbundig decoreerde met beeldhouwwerk in graniet. De brug kreeg in het begin zware kritiek te verduren van de Schoonheidscommissie en de architectenwereld.
BeschrijvingHet beeldhouwwerk is zeer prominent aanwezig, bestaande uit een allegorie van zeewezens. Voor de eerste keer introduceerde Kramer 'zitjes' bij de bruggen: de landhoofden gaan hier over in een hoge kademuur, waar zitgelegenheid is aangebracht. Naast de zitjes staan eivormige objecten.
In een artikel voor MuseumKijker gaat gastschrijver Antje von Graevenitz in op de achtergrond van de beelden van Polet, die vaak als nijlpaarden en leeuwen worden beschreven. Niet geheel juist volgens Von Graevenitz. Volgens haar had Kramer zelf bepaalde decoraties in gedachten gebaseerd op tempelfiguren uit Ninive, maar Polet verving ze door zeemonsters en zeeslangen. Von Graevenitz schrijft: "Omdat de Leidsebrug het water van de Westersingel overbrugt, dat naast de Amstel als belangrijke waterweg naar de Amsterdamse haven fungeerde, heeft het weinig zin twee van de vier monsters nog steeds ‘leeuwen’ te noemen, zoals in boeken over de Amsterdamse bruggen geschiedt. De golven op de ruggen van de zogenaamde leeuwen herinneren eerder aan bewegend water dan aan leeuwenhaar en ook de in steen aangeduide waterslangen spreken duidelijke taal. Kortom, alle vier figuren zijn ‘gewoon’ zeemonsters: steeds twee van hen vormen een paar, het ene monster met gekrulde tong, het andere laat zijn gehemelte zien: een griezelig gezicht."
Von Graevenitz vergelijkt verder de eivormige beelden naast de zitjes met Omphalos, omhoogstaande eivormen in het oude Griekenland. "Dat was de bijzondere stenen vorm waarmee een antieke waarzegster (de profetes Pythia/Sybilla) de toekomst aan voorbijgangers kon voorspellen. Met behulp van water en vuur creëerde de profetes heilige dampen om haar initiant te bedwelmen. Dat gebeurt natuurlijk nooit bij de Leidsebrug, maar elke Omphalos staat hier wel aan een gracht, daar waar vroeger schepen met dampende schoorstenen langs voeren en ook passanten zullen hebben omgeven. Vermoedelijk verwijzen de zeemonsters en de Omphalos naar het overgangsritueel voor de passant: het vergt (zogenaamd) moed om aan de beesten voorbij te gaan – terwijl je de stad in of uit wil lopen op weg naar een onbekende toekomst. Volgens een overgangsritueel bereik je op een symbolische manier door de dood te overwinnen een andere zielstoestand. Het misstaat niet om hier op een van de vier banken over je toekomst na te denken." Von Graevenitz vervolgt: "Of Polet of Kramer dit alles wisten, is onbekend. Wel noemde men Polet ‘een Griek onder de Grieken’. Lang voordat de ‘rite de passage’ een belangrijk onderwerp werd in de contemporaine beeldende kunst van bijvoorbeeld Constantin Brancusi, Claes Oldenburg, Bruce Nauman, Vito Acconci, Christo en Ilya Kabakov was in dit licht bezien de Leidsebrug al wel een kunstwerk dat een soort sjamaans initiatieritueel voor de passant moest opwekken."
In een artikel voor MuseumKijker gaat gastschrijver Antje von Graevenitz in op de achtergrond van de beelden van Polet, die vaak als nijlpaarden en leeuwen worden beschreven. Niet geheel juist volgens Von Graevenitz. Volgens haar had Kramer zelf bepaalde decoraties in gedachten gebaseerd op tempelfiguren uit Ninive, maar Polet verving ze door zeemonsters en zeeslangen. Von Graevenitz schrijft: "Omdat de Leidsebrug het water van de Westersingel overbrugt, dat naast de Amstel als belangrijke waterweg naar de Amsterdamse haven fungeerde, heeft het weinig zin twee van de vier monsters nog steeds ‘leeuwen’ te noemen, zoals in boeken over de Amsterdamse bruggen geschiedt. De golven op de ruggen van de zogenaamde leeuwen herinneren eerder aan bewegend water dan aan leeuwenhaar en ook de in steen aangeduide waterslangen spreken duidelijke taal. Kortom, alle vier figuren zijn ‘gewoon’ zeemonsters: steeds twee van hen vormen een paar, het ene monster met gekrulde tong, het andere laat zijn gehemelte zien: een griezelig gezicht."
Von Graevenitz vergelijkt verder de eivormige beelden naast de zitjes met Omphalos, omhoogstaande eivormen in het oude Griekenland. "Dat was de bijzondere stenen vorm waarmee een antieke waarzegster (de profetes Pythia/Sybilla) de toekomst aan voorbijgangers kon voorspellen. Met behulp van water en vuur creëerde de profetes heilige dampen om haar initiant te bedwelmen. Dat gebeurt natuurlijk nooit bij de Leidsebrug, maar elke Omphalos staat hier wel aan een gracht, daar waar vroeger schepen met dampende schoorstenen langs voeren en ook passanten zullen hebben omgeven. Vermoedelijk verwijzen de zeemonsters en de Omphalos naar het overgangsritueel voor de passant: het vergt (zogenaamd) moed om aan de beesten voorbij te gaan – terwijl je de stad in of uit wil lopen op weg naar een onbekende toekomst. Volgens een overgangsritueel bereik je op een symbolische manier door de dood te overwinnen een andere zielstoestand. Het misstaat niet om hier op een van de vier banken over je toekomst na te denken." Von Graevenitz vervolgt: "Of Polet of Kramer dit alles wisten, is onbekend. Wel noemde men Polet ‘een Griek onder de Grieken’. Lang voordat de ‘rite de passage’ een belangrijk onderwerp werd in de contemporaine beeldende kunst van bijvoorbeeld Constantin Brancusi, Claes Oldenburg, Bruce Nauman, Vito Acconci, Christo en Ilya Kabakov was in dit licht bezien de Leidsebrug al wel een kunstwerk dat een soort sjamaans initiatieritueel voor de passant moest opwekken."
Recente ontwikkelingenIn april 2016 ging de brug voor anderhalf jaar dicht om totaal gerestaureerd en vernieuwd te worden. Alleen de tram bleef er over heen rijden. De ontmanteling van het natuursteen gebeurde blok voor blok en na het maken van 3D scans van elk onderdeel. Elk onderdeel kreeg een nummer en is per boot vervoerd naar een opslagterrein in Amsterdam, waarna het met vrachtauto's naar de Steenhouwerij Maarssen in Utrecht werd vervoerd. De ruim 400 onderdelen werden stuk voor stuk bekeken en behandeld.
Bronnen
Wim de Boer en Peter Evers, Amsterdamse bruggen, 1910-1950 (Amsterdamse Raad voor de Stedebouw 1983).
Sebas Baggelaar en Pim van Schaik, Piet Kramer. Bruggenbouwer van de Amsterdamse School. Uitgeverij Stokerkade 2016.
Antje von Graevenitz, 'De Leidsebrug in Amsterdam-een rite de passage'. In: Amstelodanum 2012/3.
Links
Ingezonden door Richard Keijzer
Professionele of persoonlijke bandRichard Keijzer 2015: Schitterende brug, alleen jammer dat ook hier de 'liefdesslotjes' hun intrede hebben gedaan.
Gert-Jan Lobbes februari 2018: De brug is in vele stukken uiteen gehaald, gereinigd en gerestaureerd en is inmiddels weer open. Daarbij zijn onder meer de liefdesslotjes weggehaald. Nieuwe slotjes worden verwijderd en zij komen (hopelijk!) niet meer terug. Hopelijk wordt ook het parkeren van fietsen hier verboden. Ik heb het artikel aangevuld met informatie over de restauratie, evenals de achtergrond van de granieten dieren en objecten, een fascinerende visie van Von Graevenitz.
Gert-Jan Lobbes februari 2018: De brug is in vele stukken uiteen gehaald, gereinigd en gerestaureerd en is inmiddels weer open. Daarbij zijn onder meer de liefdesslotjes weggehaald. Nieuwe slotjes worden verwijderd en zij komen (hopelijk!) niet meer terug. Hopelijk wordt ook het parkeren van fietsen hier verboden. Ik heb het artikel aangevuld met informatie over de restauratie, evenals de achtergrond van de granieten dieren en objecten, een fascinerende visie van Von Graevenitz.
Gerelateerde objecten