Details
Naam
Noordwestelijk Rochdale blok, Amsterdam
Aantal afbeeldingen: 32
IntroductieHet hier beschreven bouwblok is onderdeel van één complex, ontworpen door Jop van Epen, dat zeven bouwblokken omvat. Hiervan waren drie bouwblokken voor de Algemene Woningbouwvereniging, drie bouwblokken voor de woningbouwverening Rochdale, en één bouwblok dat oorspronkelijk aan Rochdale was toegewezen maar later, als gevolg van financieringsperikelen, aan de ACOB is overgedragen.
AdresCornelis Krusemanstraat 57-91, Des Présstraat 14-18, Bertelmanstraat 2-18, Bertelmanplein 2-18, Bernard Kochstraat 1-11, Amstelveenseweg 167-171
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Vervaardiger J. C. van Epen (Architect)
Oswald Wenckebach (Kunstenaar)
Oswald Wenckebach (Kunstenaar)
Datum1920 - 1921
Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd
OpdrachtgeverRochdale
Huidige eigenaarRochdale
Oorspronkelijke functieEtagewoningen / appartementen
Huidige functieEtagewoningen / appartementen
Type objectRijksmonument, Blok
Monumentnummer504905 (complex) en 504969 (blok)
AchtergrondDit blok maakt deel uit van een tussen 1921 en 1926 gerealiseerd woningbouwcomplex, waarvan de ontwerpen tussen 1916 en 1920 zijn gemaakt. Het bestaat uit zes bouwblokken met het Bertelmanplein als centrum, naar een ontwerp van J.C. van Epen. De RCE spreekt van ontwerpen in verstrakte Amsterdamse School-stijl, Stissi betitelt ze als “Rationalistische woningwetarchitectuur”. De drie westelijk gelegen bouwblokken werden gebouwd in opdracht van de Algemene Woningbouw Vereniging AWV; de drie oostelijk gelegen bouwblokken in opdracht van de Coöperatieve Bouwvereniging 'Rochdale' U.A. Een in de jaren 1918-1922 ontworpen en gebouwd U-vormig bouwblok met middenstandswoningen ten oosten hiervan, werd gebouwd in opdracht van de Amsterdamsche Coöperatieve Onderwijzers Bouwvereniging U.A. ACOB. Goed beschouwd hoort het ACOB gebouw niet bij de rest aangezien de stijl en indeling afwijken. Desondanks vat de RCE de zeven blokken samen als complex 504905 en volgen we op deze site voor het gemak de door de RCE gemaakte indeling in de volgende blokken: 1. ACOB-blok; 2. ZW Rochdale-blok; 3. NO Rochdale-blok; 4. NW Rochdale-blok; 5. Oostelijke AWV-blok; 6. NW AWV-blok; 7. Zuidelijk AWV-blok.
De zeven blokken zijn rijksmonument "vanwege de architectuurhistorische en typologische waarde, alsmede van belang vanwege de stedenbouwkundige waarde als gevarieerde inventieve invulling van een belangrijk gesitueerd door lastig verkaveld bouwterrein in de NW-hoek van het plan Zuid II van H.P. Berlage, met gebruik van gesloten bouwblokken, intieme pleinen en - deels - gemeenschappelijke binnentuinen. Bovendien van wezenlijk belang in het oeuvre van J.C. van Epen als eerste grootschalig woningbouwproject."
De zeven blokken zijn rijksmonument "vanwege de architectuurhistorische en typologische waarde, alsmede van belang vanwege de stedenbouwkundige waarde als gevarieerde inventieve invulling van een belangrijk gesitueerd door lastig verkaveld bouwterrein in de NW-hoek van het plan Zuid II van H.P. Berlage, met gebruik van gesloten bouwblokken, intieme pleinen en - deels - gemeenschappelijke binnentuinen. Bovendien van wezenlijk belang in het oeuvre van J.C. van Epen als eerste grootschalig woningbouwproject."
BeschrijvingHet noordwestelijk Rochdale blok met gemeenschappelijke binnentuin, door Van Epen aangeduid als blok A, is opgetrokken op een onregelmatig vlindervormig kavel en wordt begrensd door de Cornelis Krusemanstraat, Amstelveenseweg, Bernard Kochstraat, Bertelmanplein, Bertelmanstraat en Des Présstraat. Het bestaat uit een begane grond verdieping, eerste verdieping, tweede verdieping, derde verdieping en een zolderverdieping onder een plat dak, waarbij de gemeenschappelijke trapportalen zijn afgedekt met een met rode pannen bekleed schuin dakvlak. Op sommige bepaalde plekken (aan de Cornelis Krusemanstraat, Bertelmanplein en Amstelveenseweg) wijkt de gevel terug. De aldus ontstane ruimte is alleen aan de Cornelis Krusemanstraat opgevuld met groen.
Aan de Cornelis Krusemanstraat bevindt zich een rondboogvormige toegangspoort naar de gemeenschappelijke binnentuin, aan de straatzijde afgesloten door een sierijzeren hek met daarboven een sluitsteen in zandsteen uitgehakt door Oswald Wenckebach in 1924, voorstellend een duiveltje. Het duiveltje herinnert met zijn krullend haar en zijn satanische lach aan een Romeinse sater.
De begane grond is voorzien van een donkerder kleur steen. Alle gevelwanden zijn voorzien van op regelmatige afstand van elkaar geplaatste vanaf de begane grond verdieping omhooglopende driezijdige erkers - behoudens de erkers in de teruggerooide gevelvlakken aan de Cornelis Krusemanstraat welke aan de voorzijde voorzien zijn van een scherpe hoek - waarvan de meeste voorzien zijn van steunberen op de begane grond (en soms ook op de eerste verdieping). De entrees met rechthoekige houten deuren liggen om en om onder een ver overstekende luifel op een gepleisterde natuurstenen console. Boven elke entree bevindt zich een puntvormig naar buiten gebouwd raampje. Alle vensters, waarvan sommige voorzien zijn van zijlichten met laddervormige roedenverdeling, zijn regelmatig in de gevels geplaatst. De gevel is verder verlevendigd door de toepassing van decoratief metselwerk. Sommige hijsbalken hebben een decoratieve vormgeving. Aan de Bernard Kochstraat is in de jaren 50 een natuurstenen kop van D. Linschoten, voorzitter van Rochdale tussen 1925 en 1956, aangebracht.
Aan de Cornelis Krusemanstraat bevindt zich een rondboogvormige toegangspoort naar de gemeenschappelijke binnentuin, aan de straatzijde afgesloten door een sierijzeren hek met daarboven een sluitsteen in zandsteen uitgehakt door Oswald Wenckebach in 1924, voorstellend een duiveltje. Het duiveltje herinnert met zijn krullend haar en zijn satanische lach aan een Romeinse sater.
De begane grond is voorzien van een donkerder kleur steen. Alle gevelwanden zijn voorzien van op regelmatige afstand van elkaar geplaatste vanaf de begane grond verdieping omhooglopende driezijdige erkers - behoudens de erkers in de teruggerooide gevelvlakken aan de Cornelis Krusemanstraat welke aan de voorzijde voorzien zijn van een scherpe hoek - waarvan de meeste voorzien zijn van steunberen op de begane grond (en soms ook op de eerste verdieping). De entrees met rechthoekige houten deuren liggen om en om onder een ver overstekende luifel op een gepleisterde natuurstenen console. Boven elke entree bevindt zich een puntvormig naar buiten gebouwd raampje. Alle vensters, waarvan sommige voorzien zijn van zijlichten met laddervormige roedenverdeling, zijn regelmatig in de gevels geplaatst. De gevel is verder verlevendigd door de toepassing van decoratief metselwerk. Sommige hijsbalken hebben een decoratieve vormgeving. Aan de Bernard Kochstraat is in de jaren 50 een natuurstenen kop van D. Linschoten, voorzitter van Rochdale tussen 1925 en 1956, aangebracht.
InterieurBij de hoogbouw zijn zeker vijftien verschillende woningtypes toegepast, alle variërend op het schema: woonkamer, twee of drie slaapkamers, keuken en wc. Bij elke woonkamer hoort een erker en trappenhuizen zijn steeds duidelijk herkenbaar in de gevel door hun afwijkende ramen. De trappenhuizen van dit blok, vermoedelijk gelijk aan dat van andere blokken, hebben vrij smalle houten trappen. In de trapspijlen zijn hartjes aangebracht. Deze corresponderen met ruitjes in de spijlen op de veranda. De trappalen zijn voorzien van een rond ornament dat in dit blok de kleur turquoise heeft. Mogelijk is dat de oorspronkelijke kleur.
Recente ontwikkelingenDe afgelopen jaren is Rochdale gestart met het verkopen van de woningen, waardoor het blok nu meerdere eigenaren heeft. Momenteel zijn de meeste woningen nog wel in handen van Rochdale.
Bronnen
Vladimir Stissi, Amsterdam, het mekka van de volkshuisvesting: sociale woningbouw 1909-1942, (Uitgeverij 010, 2007).
Het Volk, 9 juni 1923.
Monumentenregister van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandDeze beschrijving is in 2014 aangemaakt door Rochdale en in 2018 door mij aangepast en aangevuld met foto's. Ik dank één van de bewoners voor een kijkje in het trappenhuis en in de binnentuin.
Gerelateerde objecten