Details
Naam
Stationsgebouw Harkstede-Scharmer
Aantal afbeeldingen: 7
IntroductieStation Harkstede van het standaardtype Woldjerspoor was een station aan de Woldjerspoorweg tussen Groningen en Weiwerd. Het station was in gebruik van 1 juli 1929 tot 5 mei 1941.
AdresDorpshuisweg 30A
Postcode(s)9617 BN
PlaatsHarkstede
LandNederland
Vervaardiger A. v.d. Steur (Architect)
Datum1929
Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd
OpdrachtgeverN.V. Woldjerspoorwegmaatschappij
Huidige eigenaarRegiopolitie Groningen
Oorspronkelijke functieTreinstation
Huidige functieBrandweerkazerne
Type objectGeen beschermde status, Gebouw
AchtergrondDe spoorlijn Groningen - Weiwerd of ‘Woldjerspoorweg’ is de naam voor een spoorlijn in de provincie Groningen, die bestond van 1 juli 1929 tot 5 mei 1941 (opheffing reizigerstreinen) resp. 27 juli 1942 (opheffing goederentreinen). De spoorlijn verbond het Hoofdstation in Groningen via Slochteren met Weiwerd en liep verder via de spoorlijn Zuidbroek - Delfzijl van de Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij (NOLS) naar Delfzijl. De lijn verliet even ten zuidoosten van Groningen de lijn Groningen – Nieuwe Schans en ging dan in noordoostelijke richting. Via een spoorbrug over het Winschoterdiep liep de lijn naar Engelbert en van daar af min of meer parallel met de enige doorgaande weg in de gemeente Slochteren. Die weg, waaraan vrijwel alle dorpen in de gemeente liggen, loopt over een oude zandrug in het voormalige veengebied. Vanaf Engelbert liep de spoorlijn vrij recht door tot hij bij Froombosch overging in het tracé van de huidige Provinciale weg 387. De spoorlijn volgde dit tracé tot even na voormalig station Siddeburen om via station Tjuchem-Meedhuizen en Weiwerd naar Delfzijl te lopen.
In totaal lagen aan de lijn veertien spoorwegstations en -haltes. Vanaf het Hoofdstation in Groningen waren dat achtereenvolgens: stopplaats Roodehaan, station Engelbert, stopplaats Bieleveldslaan, station Harkstede-Scharmer, station Kolham, station Froombosch, stopplaats 's Gravenschans, station Slochteren, stopplaats Wijgchelsheim, station Schildwolde-Hellum, stopplaats Zandelaan, station Siddeburen, stopplaats Leentjerweg en station Tjugchem-Meedhuizen en ten slotte station Weiwerd. Alle treinen reden via stopplaats Farmsum door naar/van station Delfzijl.
De ook tot het standaardtype behorende stations Schildwolde-Hellum en Siddeburen bestaan niet meer sinds 1970, toen een groot deel van het baanvak tussen Kolham en Siddeburen werd opgenomen in het tracé van de N387. Van der Steur ontwierp in dezelfde stijl ook het kleinere stationsgebouw van Froombosch (gesloopt omstreeks 1970) en een aantal dienstwoningen langs de lijn, waaronder die voor de brugwachter bij Oude Roodehaan (gesloopt in 1995). Het officiële eindpunt van de lijn, station Weiwerd, een door Eduard Cuypers ontworpen NOLS-standaardstation derde klasse uit 1910, werd al in 1945 vernietigd bij de bevrijding van Delfzijl.
In totaal lagen aan de lijn veertien spoorwegstations en -haltes. Vanaf het Hoofdstation in Groningen waren dat achtereenvolgens: stopplaats Roodehaan, station Engelbert, stopplaats Bieleveldslaan, station Harkstede-Scharmer, station Kolham, station Froombosch, stopplaats 's Gravenschans, station Slochteren, stopplaats Wijgchelsheim, station Schildwolde-Hellum, stopplaats Zandelaan, station Siddeburen, stopplaats Leentjerweg en station Tjugchem-Meedhuizen en ten slotte station Weiwerd. Alle treinen reden via stopplaats Farmsum door naar/van station Delfzijl.
De ook tot het standaardtype behorende stations Schildwolde-Hellum en Siddeburen bestaan niet meer sinds 1970, toen een groot deel van het baanvak tussen Kolham en Siddeburen werd opgenomen in het tracé van de N387. Van der Steur ontwierp in dezelfde stijl ook het kleinere stationsgebouw van Froombosch (gesloopt omstreeks 1970) en een aantal dienstwoningen langs de lijn, waaronder die voor de brugwachter bij Oude Roodehaan (gesloopt in 1995). Het officiële eindpunt van de lijn, station Weiwerd, een door Eduard Cuypers ontworpen NOLS-standaardstation derde klasse uit 1910, werd al in 1945 vernietigd bij de bevrijding van Delfzijl.
BeschrijvingDe gebouwen van de veertien stations en haltes langs de Woldjerspoorlijn (het al sinds 1910 bestaande station Weiwerd niet meegerekend) werden ontworpen door architect Ad van der Steur. Daarvan waren zeven volgens het standaardtype Woldjerspoor, het achtste (Froombosch) was kleiner, de overige waren eenvoudige halten. Alle stations en een aantal dienstgebouwen werden in de jaren 1925 tot 1930 gebouwd door bouwbedrijf Van der Laan uit Kollum. De loop van het tracé is op sommige stukken goed te herkennen.
De voormalige stations Engelbert, Kolham, Harkstede-Scharmer, Slochteren en Tjuchem-Meedhuizen zijn nog steeds te vinden. De onderlinge gelijkenis is zeer groot omdat ze behoorden tot het standaardtype ‘Woldjerspoor’ van architect Ad van der Steur. Het stationsgebouw heeft drie gedeelten die in elkaars verlengde liggen, met zadeldaken van verschillende hoogten en breedten. Daarbij is het middengedeelte smaller en hoger dan de beide vleugels. Er is verwantschap met de Amsterdamse School. Bijzonder is ook is de toegepaste typografie.
Bij Harkstede-Scharmer is de plattegrond spiegelbeeldig ten opzichte van die van de andere stations. Kolham en Slochteren hebben de 'omgeklapte' vorm van het spiegelbeeld. Dat had te maken met de positie ten opzichte van het spoor (noordelijk of zuidelijk) en/of de gewenste situering van de goederenloods.
De voormalige stations Engelbert, Kolham, Harkstede-Scharmer, Slochteren en Tjuchem-Meedhuizen zijn nog steeds te vinden. De onderlinge gelijkenis is zeer groot omdat ze behoorden tot het standaardtype ‘Woldjerspoor’ van architect Ad van der Steur. Het stationsgebouw heeft drie gedeelten die in elkaars verlengde liggen, met zadeldaken van verschillende hoogten en breedten. Daarbij is het middengedeelte smaller en hoger dan de beide vleugels. Er is verwantschap met de Amsterdamse School. Bijzonder is ook is de toegepaste typografie.
Bij Harkstede-Scharmer is de plattegrond spiegelbeeldig ten opzichte van die van de andere stations. Kolham en Slochteren hebben de 'omgeklapte' vorm van het spiegelbeeld. Dat had te maken met de positie ten opzichte van het spoor (noordelijk of zuidelijk) en/of de gewenste situering van de goederenloods.
Recente ontwikkelingenNa de opheffing van de treindienst hebben de stations diverse doeleinden gediend, maar vier van de vijf overgebleven gebouwen zijn nu als woonhuis in gebruik. Daarvan is dat van Harkstede-Scharmer, dat deels ook als brandweerkazerne dienstdoet, door een aantal wijzigingen aan de gevel minder authentiek geworden. De andere stations zijn in redelijk gave staat bewaard gebleven.
Bronnen
Victor Lansink en Michiel Ten Broek, Atlas van de verdwenen spoorlijnen in Nederland (Uitgeverij WBooks, 2016).
Links
Ingezonden door Joop van der Does
Gerelateerde objecten