Details
Naam
Spieghelkerk, Bussum
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
Aantal afbeeldingen: 42
IntroductieVooral de toren van deze Bussumse Spieghelkerk vertoont veel Amsterdamse School-kenmerken.
AdresNieuwe 's-Gravelandseweg 34
Postcode(s)1405 HM
PlaatsBussum
LandNederland
Vervaardiger Th.W. Rueter (Architect)
Datum1924 - 1925
Huidige staatDeels of volledig gerestaureerd
OpdrachtgeverDe Vereeniging tot Evangelisatie
Huidige eigenaarProtestantse gemeente Bussum
Oorspronkelijke functieKerk
Huidige functieKerk
Type objectRijksmonument, Gebouw
Monumentnummer513251
AchtergrondIn 1915 werd in Bussum 'De Vereeniging tot Evangelisatie' opgericht. Deze vereniging had alles te maken met de spoorlijn die door Bussum loopt. Je woonde daardoor (en vandaag de dag is dat in zekere zin nog steeds zo) 'aan deze kant van het spoor' of je woonde 'over het spoor'. In de wijk 'aan deze kant van het spoor' waren rond de eeuwwisseling welgestelden, vaak uit Amsterdam, komen wonen en de wijk kreeg de naam Het Spieghel (ja, met h).
Deze import-Bussumers hielden er andere opvattingen op na over 'christen-zijn' dan de Bussumers van 'over het spoor' en voelden zich vaak niet thuis in de traditionele hervormde kerk. Daarom richtten zij de Vereeniging op, om op die manier kerkdiensten te kunnen houden. Een vrouw, te weten mejuffrouw Suzanna Maria van Woensel Kooy, werd als eerste voorgangster benoemd. In haar tuin aan de Meentweg werd in 1921 een Jeugdkapel gebouwd, ook wel het Kinderkerkje genoemd, door de Blaricumse architect Theo Rueter, een goede bekende van Van Woensel Kooy.
Dit kerkje had menig Amsterdamse School-detail en het zijn nu juist deze details, inclusief de toren, die in de jaren 70 en 80 jammer genoeg zijn verdwenen in verband met te hoge onderhoudskosten. In 1924 kon de Vereeniging aan Rueter opdracht geven om een eigen kerk te laten bouwen. Op 28 maart 1925 vond de opening plaats.
De kerk is erkend als een rijksmonument vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde en vanwege de beeldbepalende ligging. De kerk wordt gezien als een gaaf voorbeeld van dit soort bouwwerken in de periode tussen de beide wereldoorlogen en als een voorbeeld van het oeuvre van Rueter.
Deze import-Bussumers hielden er andere opvattingen op na over 'christen-zijn' dan de Bussumers van 'over het spoor' en voelden zich vaak niet thuis in de traditionele hervormde kerk. Daarom richtten zij de Vereeniging op, om op die manier kerkdiensten te kunnen houden. Een vrouw, te weten mejuffrouw Suzanna Maria van Woensel Kooy, werd als eerste voorgangster benoemd. In haar tuin aan de Meentweg werd in 1921 een Jeugdkapel gebouwd, ook wel het Kinderkerkje genoemd, door de Blaricumse architect Theo Rueter, een goede bekende van Van Woensel Kooy.
Dit kerkje had menig Amsterdamse School-detail en het zijn nu juist deze details, inclusief de toren, die in de jaren 70 en 80 jammer genoeg zijn verdwenen in verband met te hoge onderhoudskosten. In 1924 kon de Vereeniging aan Rueter opdracht geven om een eigen kerk te laten bouwen. Op 28 maart 1925 vond de opening plaats.
De kerk is erkend als een rijksmonument vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde en vanwege de beeldbepalende ligging. De kerk wordt gezien als een gaaf voorbeeld van dit soort bouwwerken in de periode tussen de beide wereldoorlogen en als een voorbeeld van het oeuvre van Rueter.
BeschrijvingDe kerk heeft een vierkant grondplan gebaseerd op een Grieks kruis, een kwadraat met aan alle vier zijden een gelijke vleugel. Het kruis wordt met twee kruisende zadeldaken overdekt. De voorgevel heeft op de noordoosthoek een toren. Langs de oostgevel loopt een arcade met lessenaarsdak, die doet denken aan een kloostergang. Naast de toren bevindt zich een boogvormige poort die toegang geeft tot het portiek van de kerk. De vormgeving doet tamelijk traditioneel en niet-expressionistisch aan en roept associaties op met bijvoorbeeld Kropholler, Berlage en De Bazel. De toren vormt hierop een uitzondering. Het is het element met de meeste Amsterdamse School-kenmerken. De bekroning is spitsvormig. Over het midden lopen in baksteen uitgevoerde verticale traceringen, die onderbroken worden door kleine vensters.
InterieurHet interieur is enerzijds hoog en ruim en anderzijds intiem. In feite is het één grote ruimte. De inspringende hoeken van het kruis worden gedragen door vier pijlers die de grote kruisspanten van de bekapping dragen. Het gaat om zgn. Philibert spanten, waardoor trekspanten of trekstangen niet nodig waren. Oorspronkelijk groeide uit het centrum een grote houten lichtkroon, die helaas verwijderd is en verloren is gegaan. Ook binnen doet de kerk tamelijk traditioneel aan, hoewel het kleurenpatroon toentertijd als modern ervaren zal zijn: Engels rood, fel blauw en fijn goud gecombineerd met grijze muren.
Rueter ontwierp ook het glas in lood. Alle vensteropeningen zijn hiermee gevuld en de hoeveelheid glas is overweldigend. De kleuren bewegen zich van koel in het noorden naar warm in het westen. Rueter schreef er zelf over: "De ramen zijn met antiek gekleurd glas in lood bezet, in patronen die afwijken van de gewone regelmatige ruitverdeling, vormende tezamen een glasmozaïek." Hoewel geen Amsterdamse School, past dit glas in lood wel volkomen in de moderne vormgeving van het interbellum.
Rueter ontwierp ook het glas in lood. Alle vensteropeningen zijn hiermee gevuld en de hoeveelheid glas is overweldigend. De kleuren bewegen zich van koel in het noorden naar warm in het westen. Rueter schreef er zelf over: "De ramen zijn met antiek gekleurd glas in lood bezet, in patronen die afwijken van de gewone regelmatige ruitverdeling, vormende tezamen een glasmozaïek." Hoewel geen Amsterdamse School, past dit glas in lood wel volkomen in de moderne vormgeving van het interbellum.
Recente ontwikkelingenHet interieur van de kerk is met name in de jaren 70 op een aantal plaatsen gewijzigd. Zo verdween de grote centrale lamp en de meeste andere oorspronkelijke lampen. Ook de kleuren moesten het ontgelden. In 1999 is het oorspronkelijke kleurenpatroon in de kerkzaal teruggebracht. Tegelijkertijd is toen de Zijspieghel aangebouwd, met extra ruimte voor tal van gemeenteactiviteiten. In 2016 en 2017 is deze aanbouw vervangen door een nieuwe aanbouw, die in september 2017 is geopend.
De Stichting Vrienden van de Spieghelkerk streeft ernaar het gebouw een zo breed mogelijke betekenis voor de hele gemeenschap te geven. Daartoe organiseert zij uiteenlopende activiteiten, zoals lezingen en concerten. Ook beoogt de stichting de instandhouding van de Spieghelkerk te bevorderen.
De Stichting Vrienden van de Spieghelkerk streeft ernaar het gebouw een zo breed mogelijke betekenis voor de hele gemeenschap te geven. Daartoe organiseert zij uiteenlopende activiteiten, zoals lezingen en concerten. Ook beoogt de stichting de instandhouding van de Spieghelkerk te bevorderen.
Bronnen
Willy Beunke-Meekes, Th.W. Reuter (1876-1963) (Uitgeverij Bonas, 2003).
De Spieghelkerk - de stenen en het cement. Een brochure uitgegeven door de Spieghelkerk
Van Woensel to west. Historie en toekomst. Gepubliceerd in: Vier 1-2015. Een uitgave van de Spieghelkerk
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandIk bezocht deze kerk in het kader van Open Monumentendag 2017 en werd verrast door de prachtige ruimte en het schitterende glas in lood. Met dank aan de Stichting Vrienden voor het beschikbaar stellen van merendeels historische foto's.
Gerelateerde objecten