Details
Naam
Badhuis (vm) Boerhaaveplein/Andreas Bonnstraat, Amsterdam
Aantal afbeeldingen: 27
IntroductieOoit een belangrijk wapen in het 'waterbeschavingsoffensief', heeft ook de 'tweeling' van het badhuis in de Diamantbuurt inmiddels een totaal andere functie.
AdresBoerhaaveplein 28
Postcode(s)1091 DS
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Vervaardiger Arend Jan Westerman (Architect)
Publieke Werken (Architect)
Publieke Werken (Architect)
Datum1920 - 1921
Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd
OpdrachtgeverGemeente Amsterdam
Oorspronkelijke functieBadhuis
Huidige functieTheater / Operagebouw
Type objectRijksmonument, Gebouw
Monumentnummer526986
AchtergrondRond 1900 namen de meeste Amsterdammers hun wekelijkse wasbeurt in een teil in de keuken. Het water werd opgewarmd op een petroleumstel. In 1891 opende de gemeente twee badhuizen voor schoolkinderen die daar klassikaal heengingen. Vanaf 1911 ging de gemeente zich actief bemoeien met de 'waterbeschaving' van alle Amsterdammers. In de nieuw gebouwde buurten en in het oude centrum kwamen volksbadhuizen. Lang niet alle Amsterdammers waren doordrongen van de noodzaak van waterbeschaving, dus er werd intensief propaganda gevoerd. In de Bouwverordening van 1933 werd in nieuwbouw de aanleg van een badcel verplicht gesteld, maar in 1951 had nog slechts een kwart van de Amsterdamse woningen een badruimte.
Vanaf de jaren 70 verloren de gemeentelijke badhuizen steeds meer hun functie. Alleen het laatst geopende badhuis, op de Da Costakade, functioneert nu nog. De overige badhuizen, vaak met zeer karakteristieke architectuur, werden gesloopt of omgebouwd tot theater, café, hammam, hindoetempel, repetitieruimte of brouwerij. Het badhuis aan Andreas Bonnstraat/Boerhaaveplein is het eerste van drie cirkelvormige gemeentelijke badhuizen in Amsterdam naar ontwerp van Arend Jan Westerman. Tenminste, het is waarschijnlijk dat Westerman het ontwerp heeft gemaakt, ook de naam van zijn collega Nico Lansdorp wordt in bronnen met deze ronde badhuizen in verband gebracht. Een tweede exemplaar van het badhuis is te vinden aan het Smaragdplein in de Diamantbuurt en bestaat nog steeds, hoewel het al lang niet meer als badhuis in gebruik is. Een derde identiek exemplaar stond op het Wittenburgerhoofd bij het "Kippenbruggetje" naar Kattenburg en dat werd in 1972/1973 gesloopt.
De Dienst der Publieke Werken was zo tevreden over het ontwerp, dat zij een foto van het badhuis naar de Wereldtentoonstelling in Parijs in 1925 stuurde.
Vanaf de jaren 70 verloren de gemeentelijke badhuizen steeds meer hun functie. Alleen het laatst geopende badhuis, op de Da Costakade, functioneert nu nog. De overige badhuizen, vaak met zeer karakteristieke architectuur, werden gesloopt of omgebouwd tot theater, café, hammam, hindoetempel, repetitieruimte of brouwerij. Het badhuis aan Andreas Bonnstraat/Boerhaaveplein is het eerste van drie cirkelvormige gemeentelijke badhuizen in Amsterdam naar ontwerp van Arend Jan Westerman. Tenminste, het is waarschijnlijk dat Westerman het ontwerp heeft gemaakt, ook de naam van zijn collega Nico Lansdorp wordt in bronnen met deze ronde badhuizen in verband gebracht. Een tweede exemplaar van het badhuis is te vinden aan het Smaragdplein in de Diamantbuurt en bestaat nog steeds, hoewel het al lang niet meer als badhuis in gebruik is. Een derde identiek exemplaar stond op het Wittenburgerhoofd bij het "Kippenbruggetje" naar Kattenburg en dat werd in 1972/1973 gesloopt.
De Dienst der Publieke Werken was zo tevreden over het ontwerp, dat zij een foto van het badhuis naar de Wereldtentoonstelling in Parijs in 1925 stuurde.
Beschrijving'Gemeente Badhuis' staat in sierlijke smeedijzeren letters op de voorgevel. Er waren twee ingangen, aangeduid in smeedijzer ‘ingang mannen’ en ‘ingang vrouwen’. Het mooie smeedijzer is gelukkig bewaard gebleven. Dit geldt ook voor de omgeving van het badhuis. Het staat in een deel van de Boerhaavebuurt dat begin jaren 20 is gebouwd. Een aantal blokken heeft details die aan de Amsterdamse School zijn ontleend.
Het centrale en hoger opgetrokken koepeldak bestaat uit acht geknikte schilden gedekt met shingles. Op vier schilden staat een segmentvormige dakkapel met venster. In het midden staat een gedrongen schoorsteen, de centrale as van het gebouw. De gemetselde en rondlopende gevel van de begane grond is opgebouwd uit bruinrood geschakeerde baksteen in staand verband. De omlopende plint met accenten in de rollaag bestaat uit donkere baksteen.
Het centrale en hoger opgetrokken koepeldak bestaat uit acht geknikte schilden gedekt met shingles. Op vier schilden staat een segmentvormige dakkapel met venster. In het midden staat een gedrongen schoorsteen, de centrale as van het gebouw. De gemetselde en rondlopende gevel van de begane grond is opgebouwd uit bruinrood geschakeerde baksteen in staand verband. De omlopende plint met accenten in de rollaag bestaat uit donkere baksteen.
InterieurDe schoorsteen was de centrale as van het gebouw. Daaromheen bevonden zich de halfronde wachtkamers. Een gang scheidde de wachtkamers van de buitenste ring met de bad- en douchecellen. Mannen en vrouwen werden strikt gescheiden gehouden. In het Stadsarchief zijn foto's te vinden uit de tijd dat het badhuis nog in gebruik was.
Recente ontwikkelingenRond 1985 heeft een theatergezelschap onder leiding van theatermaker Michael Manicardi intrek genomen in het toen verwaarloosde badhuis en het geschikt gemaakt als theater. Tegenwoordig is het Badhuistheater naast een multiculturele theaterwerkplaats ook een culturele ontmoetingsplaats voor de buurt. Er treden bands op, er zijn theaterstukken te zien en er worden tentoonstellingen gehouden.
Het voormalige badhuis is een rijksmonument vanwege de architectuur- en cultuurhistorische waarde. Van belang als bijzondere uitdrukking van een typologische ontwikkeling. Eveneens van belang vanuit het oogpunt van de volkshuisvesting in samenhang met volksgezondheid, waarbij opvattingen over goed wonen nauw verweven waren met die over hygiëne. Het badhuis is gelegen bij woonblokken die in opdracht van woningbouwverenigingen tot stand gekomen zijn. De stedenbouwkundige ligging vormt een toegevoegde waarde.
Het voormalige badhuis is een rijksmonument vanwege de architectuur- en cultuurhistorische waarde. Van belang als bijzondere uitdrukking van een typologische ontwikkeling. Eveneens van belang vanuit het oogpunt van de volkshuisvesting in samenhang met volksgezondheid, waarbij opvattingen over goed wonen nauw verweven waren met die over hygiëne. Het badhuis is gelegen bij woonblokken die in opdracht van woningbouwverenigingen tot stand gekomen zijn. De stedenbouwkundige ligging vormt een toegevoegde waarde.
Links
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandHet badhuis aan het Smaragdplein stond al op deze site. Ik besloot ook het andere exemplaar voor Wendingen vast te leggen. Zoek de verschillen!
Gerelateerde objecten