Details
Naam
Woon-winkelpand Voorstraat, Utrecht
Aantal afbeeldingen: 12
IntroductieKarakteristiek pand in hartje Utrecht.
AdresVoorstraat 9-13, Jansveld 22
Postcode(s)3512 AH
PlaatsUtrecht
LandNederland
Vervaardiger Jan van der Lip (Architect)
Datum1918
OpdrachtgeverFirma Wijnbeek & Stants
Type objectGebouw, Gemeentelijk monument
Monumentnummer3441049
AchtergrondWinkelpuien als uitstalling en manier om klanten te trekken werden vanaf 1850 in Utrecht steeds belangrijker. Volgens het boek 'Utrecht. De huizen binnen de Singel' werden eind 19e eeuw diverse kleinschalige panden aan de Voorstraat en het Jansveld gesloopt. In 1917 werd een plan goedgekeurd voor de bouw van een woon-winkelpand. Blijkbaar besloot de opdrachtgever na het afgeven van de bouwvergunning de allerlaatste mode op het gebied van winkelpuien te volgen en kreeg architect Jan van der Lip opdracht een nieuwe voorgevel te tekenen.
Begin 1918 werden herzieningstekeningen ingediend, met name voor de voorgevel, die aangepast werd in de sinds kort populaire Amsterdamse School-stijl. Het is aannemelijk dat de bouw toen al begonnen was, want de feestelijke opening van een van de winkels vond plaats op 31 augustus 1918. Dit was het Magazijn voor Sanitaire Artikelen en Verlichtingsornamenten van de ondernemers Wijnbeek & Stants, die ook in Amsterdam een zaak hadden.
Begin 1918 werden herzieningstekeningen ingediend, met name voor de voorgevel, die aangepast werd in de sinds kort populaire Amsterdamse School-stijl. Het is aannemelijk dat de bouw toen al begonnen was, want de feestelijke opening van een van de winkels vond plaats op 31 augustus 1918. Dit was het Magazijn voor Sanitaire Artikelen en Verlichtingsornamenten van de ondernemers Wijnbeek & Stants, die ook in Amsterdam een zaak hadden.
BeschrijvingHet pand is symmetrisch opgebouwd uit vijf bredere traveeën; zo onopvallend als mogelijk was, is er rechts nog één smalle. In de bredere traveeën zitten winkelramen met boogvensters, twee om twee grenzend aan een dubbelhoog portiek die toegang biedt tot de twee winkels op de begane grond, en tot een trap naar de bovengelegen woningen. De smalle travee was nodig vanwege de onregelmatige vorm van het perceel. Er zat een ontsluiting naar de woningen.
Boven de winkelramen in de eerste en vijfde travee zitten erkers over de eerste en tweede woonlaag. Ze zien er qua materialisatie uit alsof ze ooit later zijn toegevoegd, maar ze zaten er van meet af aan, zoals te zien is op een plaatje dat verscheen ter gelegenheid van de opening van de winkels. Daarop is ook te zien dat er oorspronkelijk glas in lood in de bovenlichten zat. De erkers zijn afgedekt met zink, evenals de dakranden. De dakrand boven de portiektravee is geaccentueerd in de lijn van de vier ramen.
Er zitten 26 ramen in de voorgevel, allemaal nog met glas-in-loodramen in het bovenlicht. Op de derde laag van de smalle travee zit een gemetseld schijnraam. De ramen zijn rechthoekig op de eerste verdieping en een deel van de derde verdieping. Op de tweede verdieping en boven het portiek lopen ze enigszins taps toe. De gevels zijn op veel plekken voorzien van siermetselwerk en decoratieve bakstenen ornamenten. De onderste 50 centimeter (het trasraam) bestaat uit donkerder bakstenen.
De entree naar de winkels is gedecoreerd met siermetselwerk en smeedijzeren elementen, de winkeldeur heeft gebogen lijnen. De trap naar de entree van de woningen biedt zicht op veel decoratief metselwerk. De vier toegangsdeuren zijn rijk vorm gegeven, en verkeren tot in detail in goede staat. Het glazen verlichtingselement ziet er nog authentiek uit.
Het pand heeft een vleugel over vier verdiepingen op het binnenterrein aan de rechterzijde (vanuit de Voorstraat gezien) en een smalle vleugel aan de linkerzijde die doorloopt tot aan het Jansveld, met een eigen ontsluiting op nummer 22. Het pand aan het Jansveld heeft op de begane grond een bedrijfsfunctie en de toegang tot de woningen. Boven de entrees zitten drie prachtige glas-in-loodramen. De eerste en tweede woonlaag zijn van oudsher woningen, de derde woonlaag, met een rond zinken dak, is waarschijnlijk van later datum. De gevel op de eerste en tweede verdieping bestaat vrijwel helemaal uit een driezijdige erker, en sluit daarmee, samen met de kleur van het schilderwerk, aan bij het beeld van de gevel aan de Voorstraat. De erker wordt visueel (ook bouwkundig?) ondersteund door kunstig bewerkte houten dragers. Op de tweede woninglaag staan twee smeedijzeren kunstvoorwerpen; origineel, of later toegevoegd?
Kenmerkend Amsterdamse School is de uitbundige aanwezigheid van niet-functionele baksteendecoraties, de gebogen vormen in een deel van de ramen en deuren, het smeedijzerwerk, het gedecoreerde houtwerk aan het Jansveld. Het is niet de Amsterdamse School van de organische vormen; de invloed van de art deco is voelbaar.
Boven de winkelramen in de eerste en vijfde travee zitten erkers over de eerste en tweede woonlaag. Ze zien er qua materialisatie uit alsof ze ooit later zijn toegevoegd, maar ze zaten er van meet af aan, zoals te zien is op een plaatje dat verscheen ter gelegenheid van de opening van de winkels. Daarop is ook te zien dat er oorspronkelijk glas in lood in de bovenlichten zat. De erkers zijn afgedekt met zink, evenals de dakranden. De dakrand boven de portiektravee is geaccentueerd in de lijn van de vier ramen.
Er zitten 26 ramen in de voorgevel, allemaal nog met glas-in-loodramen in het bovenlicht. Op de derde laag van de smalle travee zit een gemetseld schijnraam. De ramen zijn rechthoekig op de eerste verdieping en een deel van de derde verdieping. Op de tweede verdieping en boven het portiek lopen ze enigszins taps toe. De gevels zijn op veel plekken voorzien van siermetselwerk en decoratieve bakstenen ornamenten. De onderste 50 centimeter (het trasraam) bestaat uit donkerder bakstenen.
De entree naar de winkels is gedecoreerd met siermetselwerk en smeedijzeren elementen, de winkeldeur heeft gebogen lijnen. De trap naar de entree van de woningen biedt zicht op veel decoratief metselwerk. De vier toegangsdeuren zijn rijk vorm gegeven, en verkeren tot in detail in goede staat. Het glazen verlichtingselement ziet er nog authentiek uit.
Het pand heeft een vleugel over vier verdiepingen op het binnenterrein aan de rechterzijde (vanuit de Voorstraat gezien) en een smalle vleugel aan de linkerzijde die doorloopt tot aan het Jansveld, met een eigen ontsluiting op nummer 22. Het pand aan het Jansveld heeft op de begane grond een bedrijfsfunctie en de toegang tot de woningen. Boven de entrees zitten drie prachtige glas-in-loodramen. De eerste en tweede woonlaag zijn van oudsher woningen, de derde woonlaag, met een rond zinken dak, is waarschijnlijk van later datum. De gevel op de eerste en tweede verdieping bestaat vrijwel helemaal uit een driezijdige erker, en sluit daarmee, samen met de kleur van het schilderwerk, aan bij het beeld van de gevel aan de Voorstraat. De erker wordt visueel (ook bouwkundig?) ondersteund door kunstig bewerkte houten dragers. Op de tweede woninglaag staan twee smeedijzeren kunstvoorwerpen; origineel, of later toegevoegd?
Kenmerkend Amsterdamse School is de uitbundige aanwezigheid van niet-functionele baksteendecoraties, de gebogen vormen in een deel van de ramen en deuren, het smeedijzerwerk, het gedecoreerde houtwerk aan het Jansveld. Het is niet de Amsterdamse School van de organische vormen; de invloed van de art deco is voelbaar.
Recente ontwikkelingenIn ieder geval - blijkens een foto in het Utrechtse Stadsarchief - sinds de jaren '90 van de vorige eeuw zijn de twee winkels samengevoegd tot één, een bedrijf in nachtrustartikelen. Er is een elegante smeedijzeren aanduiding van het bedrijf aan de gevel toegevoegd, die respectvol is ten opzichte van de architectuur. De toegangsdeur in de smalle travee is nu de plek voor de brievenbussen.
Bronnen
M. Dolfin, E.M. Kylstra, J. Penders, Utrecht. De huizen binnen de singels (1989) blz 422 - 424).
M. Lenferink, De historische winkelpui in Utrecht, 1850-2010 (2010).
Ingezonden door Joop de Haan
Professionele of persoonlijke bandIk kwam in mijn studietijd regelmatig in deze straat, omdat een goede vriend hier een kamer had. Dit gebouw viel me pas op toen ik kort geleden voor het eerst in lange tijd weer door de Voorstraat liep.
Gerelateerde objecten