Details
Name
Zeemanlaboratorium, Amsterdam
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
Number of images: 20
IntroductionDit gebouw in de Plantagebuurt in Amsterdam was oorspronkelijk een laboratorium van de Universiteit van Amsterdam, vernoemd naar de Nederlandse Nobelprijswinnaar Pieter Zeeman.
AddressPlantage Muidergracht 4
Postal code(s)1018 TV
PlaceAmsterdam
CountryNederland
CreatorPublieke Werken (Architect)
A.A. Kok (Architect)
John Rädecker (Kunstenaar)
A.A. Kok (Architect)
John Rädecker (Kunstenaar)
Production date1921 - 1923
Current conditionDeels of volledig gerenoveerd
Current ownerMeerdere particuliere eigenaren
Original usageHoger Onderwijsgebouw
Current usageEtagewoningen / appartementen
Object typeRijksmonument, Gebouw
Monument number518497
BackgroundHet gebouw is ontworpen in een rationalistische stijl met Amsterdamse School-invloeden. Pieter Zeeman (1865-1943) ontdekte in 1896 de invloed van een magnetisch veld op atomen, het zgn. Zeeman-effect. In 1902 kreeg Pieter Zeeman samen met H.A. Lorentz de Nobelprijs voor de Natuurkunde. Na de benoeming van Zeeman tot hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam in 1908 werd hem een nieuw gebouw toegezegd voorzien van de modernste instrumenten. Mede door de Eerste Wereldoorlog duurde het tot 1923 voordat het gebouw eindelijk gerealiseerd was. Pas in 1940 kreeg het de naam Zeemanlaboratorium; hiervoor heette het Laboratorium Physica.
Het gebouw is voorzien van trillingvrije vloeren om invloed van de omgeving bij het uitvoeren van experimenten uit te sluiten. Betonblokken zijn daartoe ieder apart gefundeerd. Het grootste blok weeg 250 ton.
Het gebouw is voorzien van trillingvrije vloeren om invloed van de omgeving bij het uitvoeren van experimenten uit te sluiten. Betonblokken zijn daartoe ieder apart gefundeerd. Het grootste blok weeg 250 ton.
DescriptionHet gebouw ligt met de voorkant aan de vrij smalle Plantage Muidergracht, die daar overigens geen gracht is; de gracht ligt aan de achterkant van de bebouwing. De achterkant van het laboratorium ligt in het water van de gracht. Aan de westkant ligt het gebouw aan het J.W Overloopplantsoen, dat bij het ontwerp van het gebouw hoort. Aan die kant is tegen de muur een fontein met beeldhouwwerk van John Rädecker aangebracht en daarnaast twee gedeelten van een hoofd: de dag en de nacht.
Rondom het gebouw is een hoge granieten dorpel met daar boven drie speklagen, afgewisseld met telkens vier lagen bakstenen. Tussen de raampartijen springen smalle en brede "pilasters" iets naar voren. Moderne ramen in alle vrij liggende gevelkanten. De vorm van de ramen is niet veranderd, de uitvoering wel. De voordeur bevindt zich in een portiek met een stoep van twee treden en boven het portiek een granieten afwerking met daarin de drie Andreaskruizen van Amsterdam. Boven de deurpartij is een smeedwerk in glas aangebracht dat de breking van het licht in een prisma verbeeldt. Dit is een verwijzing naar het vele optische onderzoek dat hier werd gedaan. In de zware houten voordeuren is voor het smalle raam fraai smeedwerk gemaakt. De middenpartij van de gevel ligt iets naar achteren ten opzichte van de twee zijstukken. Tussen de ramen van de beneden verdieping en de eerste etage is de muur versierd met apart metselwerk in dezelfde kleur steen als de rest van het gebouw. Heel opmerkelijk vind ik de granieten afwerking van de bovenhoeken en de granieten vergaarbakken van de regenpijpen.
Rondom het gebouw is een hoge granieten dorpel met daar boven drie speklagen, afgewisseld met telkens vier lagen bakstenen. Tussen de raampartijen springen smalle en brede "pilasters" iets naar voren. Moderne ramen in alle vrij liggende gevelkanten. De vorm van de ramen is niet veranderd, de uitvoering wel. De voordeur bevindt zich in een portiek met een stoep van twee treden en boven het portiek een granieten afwerking met daarin de drie Andreaskruizen van Amsterdam. Boven de deurpartij is een smeedwerk in glas aangebracht dat de breking van het licht in een prisma verbeeldt. Dit is een verwijzing naar het vele optische onderzoek dat hier werd gedaan. In de zware houten voordeuren is voor het smalle raam fraai smeedwerk gemaakt. De middenpartij van de gevel ligt iets naar achteren ten opzichte van de twee zijstukken. Tussen de ramen van de beneden verdieping en de eerste etage is de muur versierd met apart metselwerk in dezelfde kleur steen als de rest van het gebouw. Heel opmerkelijk vind ik de granieten afwerking van de bovenhoeken en de granieten vergaarbakken van de regenpijpen.
Recent developmentsSinds circa 2007 is het gebouw in gebruik als appartementencomplex.
Sources
J. Kruizinga (red.), XYZ van Amsterdam (Amsterdam Publishers, 2002).
Ko van Gemert, De Plantage, een literaire wandeling (Uitgeverij Bas Lubberhuizen, 2016), pag. 75.
G. Bolhuis, Atlas Gordel 20-40 (Amsterdam 2004).
Links
Submitted by Corrie Groen- Pickhard
Professional or personal relation.
Related objects