Details
Name
Gebouw Leidsch Dagblad, Leiden
Number of images: 34
IntroductionDudok ontwierp dit gebouw voor het Leidsch Dagblad in 1916, in expressieve Amsterdamse School-stijl.
AddressWitte Singel 1
Postal code(s)2311 BG
PlaceLeiden
CountryNederland
Creator Willem Dudok (Architect)
J.J.P. Oud (Architect)
W.C. Brouwer (Kunstenaar)
J.J.P. Oud (Architect)
W.C. Brouwer (Kunstenaar)
Production date1916 - 1917
Current conditionDeels of volledig gerestaureerd
ClientHenri Sijthoff
Current ownerRechtbank Den Haag
Original usageKantoorgebouw
Current usageOverheidsgebouw overig
Object typeRijksmonument, Gebouw
Monument number515086
BackgroundHet Leidsch Dagbladgebouw is in 1916 ontworpen door architect W. M. Dudok (1884-1974) in opdracht van uitgever Henri Sijthoff. Het gebouw ligt daar waar de Witte Singel en de Maliebaan samen komen en de punt aan de voorkant lijkt op de boeg van een schip, alsof het gebouw is aangemeerd. Het huisvestte tot in de jaren negentig de redactie van het Leidsch Dagblad.
Toen Dudok de opdracht voor het ontwerp kreeg was hij adjunct-directeur van de afdeling Gemeentewerken in Leiden. Dudok experimenteerde graag. Daardoor is het Leidsch Dagbladgebouw moeilijk in een stijlhokje te plaatsen, hoewel de gevels door hun rijke detaillering en speelse elementen het dichtst bij de Amsterdamse School staan. Bij het ontwerpen van het kantoorgebouw kreeg Dudok assistentie van J.J.P. Oud, die de dagelijkse leiding over de bouw had.
Toen Dudok de opdracht voor het ontwerp kreeg was hij adjunct-directeur van de afdeling Gemeentewerken in Leiden. Dudok experimenteerde graag. Daardoor is het Leidsch Dagbladgebouw moeilijk in een stijlhokje te plaatsen, hoewel de gevels door hun rijke detaillering en speelse elementen het dichtst bij de Amsterdamse School staan. Bij het ontwerpen van het kantoorgebouw kreeg Dudok assistentie van J.J.P. Oud, die de dagelijkse leiding over de bouw had.
DescriptionDudok bedacht een slimme oplossing om met de bijzondere driehoeksvorm van het terrein om te gaan. Hij ontwierp parallel aan het Rijn en Schiekanaal een rechthoekig volume van twee verdiepingen met een grote puntige kap en een vooruitstekende arm. Daardoor staat het gebouw schuin ten opzichte van de Witte Singel. De overgebleven ruimte aan die kant vulde hij op met een driehoekig trappenhuis en een dito entreepleintje. Zo paste het toch goed bij de rooilijn van de singel.
Het kantoor had een duidelijke publieksfunctie. Zo waren er een tentoonstellingszaal en een 'tijdingzaal', waar men het laatste nieuws kon lezen en advertenties kon opgeven. Het woord 'tijdingzaal' is in fraaie smeedijzeren letters boven de ingang geschreven. Ook aan de decoraties is nog altijd heel goed te zien om wat voor gebouw het ging. Aan de buitenkant hangen terracotta koppen die de werkzaamheden van de journalist verbeelden: spreken en schrijven. Zij zijn van de hand van W.C. Brouwer. We zien aan de zijde van de Witte Singel kraaiende terracotta hanen (het nieuws dat in alle vroegte wordt verspreid), ook van Brouwer. Bovenop het dak staat een wereldbol (van later datum?). Bij de ingang staan hoge gemetselde palen met lantaarns er op, die voorzien zijn van kleurig glas in lood, als bakens in het duister.
Het exterieur is gaaf. Het is opgetrokken in rode baksteen, met verschillende metselverbanden en siermetselwerk. In de gevel verder zandstenen lateien en sierblokken. Delen van de gevel en de dakrand zijn bekleed met rode keramische tegels. Vensters in houten kozijnen met diagonale roeden en paraboolvormige roedenverdeling, tussen rollagen. Bijzonder zijn de vergaarbakken in de vorm van geabstraheerde olifantskoppen. Op drie gevels van de toren (noord-oost-west) is in keramiek het opschrift 'Leidsch Dagblad' aangebracht. Hierdoor fungeert de toren als reclamezuil. Haaks op de hoeken tussen de opschriften zijn zandstenen/betonnen waterspuwers aangebracht.
Het kantoor had een duidelijke publieksfunctie. Zo waren er een tentoonstellingszaal en een 'tijdingzaal', waar men het laatste nieuws kon lezen en advertenties kon opgeven. Het woord 'tijdingzaal' is in fraaie smeedijzeren letters boven de ingang geschreven. Ook aan de decoraties is nog altijd heel goed te zien om wat voor gebouw het ging. Aan de buitenkant hangen terracotta koppen die de werkzaamheden van de journalist verbeelden: spreken en schrijven. Zij zijn van de hand van W.C. Brouwer. We zien aan de zijde van de Witte Singel kraaiende terracotta hanen (het nieuws dat in alle vroegte wordt verspreid), ook van Brouwer. Bovenop het dak staat een wereldbol (van later datum?). Bij de ingang staan hoge gemetselde palen met lantaarns er op, die voorzien zijn van kleurig glas in lood, als bakens in het duister.
Het exterieur is gaaf. Het is opgetrokken in rode baksteen, met verschillende metselverbanden en siermetselwerk. In de gevel verder zandstenen lateien en sierblokken. Delen van de gevel en de dakrand zijn bekleed met rode keramische tegels. Vensters in houten kozijnen met diagonale roeden en paraboolvormige roedenverdeling, tussen rollagen. Bijzonder zijn de vergaarbakken in de vorm van geabstraheerde olifantskoppen. Op drie gevels van de toren (noord-oost-west) is in keramiek het opschrift 'Leidsch Dagblad' aangebracht. Hierdoor fungeert de toren als reclamezuil. Haaks op de hoeken tussen de opschriften zijn zandstenen/betonnen waterspuwers aangebracht.
InteriorIn het interieur resteren nog enkele oorspronkelijke elementen, zoals glas in lood. De ramen in de grote zaal beneden tonen drie aspecten van de krant: ‘kritiek’ (een vrouw met opgeheven vinger), ‘nieuws’ (een vrouw met haar hand aan de mond) en ‘advertentie’ (een kraaiende haan). Verder zijn in het interieur onder meer bewaard: stucwerk sleutelstukken met geometrische vormen; deuren met Amsterdamse School-profilering; een lambrisering van ruwe bruine, beige en paarse keramische tegels met daarboven stucwerk; een kluisdeur; een gefineerde hoekbank bij de ingang en een geglazuurde keramische gedenksteen met de inscriptie: "Dit gebouw werd gesticht door G. Henri Sijthoff, 1916-1917". In het trappenhuis rond een vierkante kolom is sprake van een betonnen bordestrap met een gepleisterde borstwering met houten deklijst en een tegelrand langs de treden.
Recent developmentsIn 1992 werd de drukkerij gesloten. De krant werd voortaan in Haarlem gedrukt bij het Haarlems Dagblad. Enkele jaren later verliet ook de redactie het pand om in afgeslankte vorm te verhuizen naar een kantoorpand aan de Rooseveltstraat te Leiden. Na een periode van leegstand werd de drukkerij gesloopt en werd op die plaats een modern kantoorgebouw gekoppeld aan het als rijksmonument aangewezen gebouw van het Leidsch Dagblad. Het geheel is sinds 2000 in gebruik bij het Kantongerecht Leiden en de Reclassering.
Het monumentenregister noemt het kantoorgebouw "van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde wegens de oorspronkelijke functie en de meetkundige uitgangspunten achter het ontwerp, de aan de Amsterdamse School verwante bouwstijl, de hoge kwaliteit van de ornamenten, de aan het gebouw verbonden beeldende kunsten en de detaillering, waardoor het gebouw zich kwalificeert als Gesamtkunstwerk. In het oeuvre van de architect W.M. Dudok is het pand representatief voor het experimentele stadium in het begin van zijn carrière; ook daarom is het pand belangrijk voor de geschiedenis van de architectuur. In stedenbouwkundig opzicht is het pand van belang vanwege de beeldbepalende ligging van het kantoor aan het Noordeinde tussen de Witte Singel, de Maliebaan en de Matthias de Vrieshof."
Het monumentenregister noemt het kantoorgebouw "van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde wegens de oorspronkelijke functie en de meetkundige uitgangspunten achter het ontwerp, de aan de Amsterdamse School verwante bouwstijl, de hoge kwaliteit van de ornamenten, de aan het gebouw verbonden beeldende kunsten en de detaillering, waardoor het gebouw zich kwalificeert als Gesamtkunstwerk. In het oeuvre van de architect W.M. Dudok is het pand representatief voor het experimentele stadium in het begin van zijn carrière; ook daarom is het pand belangrijk voor de geschiedenis van de architectuur. In stedenbouwkundig opzicht is het pand van belang vanwege de beeldbepalende ligging van het kantoor aan het Noordeinde tussen de Witte Singel, de Maliebaan en de Matthias de Vrieshof."
Submitted by Gert-Jan Lobbes
Professional or personal relationEen zeer mooi voorbeeld van Dudoks architectuur, die zich hier heeft laten inspireren door de Amsterdamse School-stijl.
Related objects