Details
Name
Jeruzalemkerk, Amsterdam
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
Number of images: 41
IntroductionSchitterend stadsvoorbeeld van de kerk(gebouw)vernieuwing, zo kenmerkend voor de jaren 1920 en 1930.
AddressJan Maijenstraat 14
Postal code(s)1056 SG
PlaceAmsterdam
CountryNederland
Creator Ferdinand Jantzen (Architect)
Production date1928 - 1929
Current conditionDeels of volledig gerenoveerd
ClientHervormde kerk
Original usageKerk
Current usageKerk
Object typeRijksmonument, Gebouw
Monument number527155
BackgroundDe Jeruzalemkerk werd gebouwd als godshuis voor het Amsterdamse Plan West. Tussen 1925 en 1927 bouwden de Gemeente Amsterdam en aannemer Heere van der Schaar 6.000 woningen ten westen van de Admiralengracht en de Kostverlorenvaart. De groeiende stad slokte omliggende dorpen op, en in korte tijd groeide de kerkgemeente van de Petruskerk in Sloterdijk van 5.000 naar 80.000 zielen. Om te voorkomen dat, in de woorden van predikant J.W.P. le Roy, de “nieuwe stad zonder tempel” een “stad zonder God” zou worden, werd in 1926 aan de Admiraal de Ruyterweg een kapel geopend in Gebouw Westerwijk. Westerwijk was net als de kerk een ontwerp van de architect Ferdinand Jantzen. Maar een volwaardige tempel kreeg de gemeente pas enkele jaren later met de Jeruzalemkerk.
‘Stad zonder tempel’ was het motto waarmee de Nederlands Hervormde kerkgemeenten in Amsterdam jarenlang geld inzamelden voor de bouw van drie nieuwe kerken. Daaruit werd de naam van de Jeruzalemkerk geboren, een verwijzing naar de stad die sinds Romeinse verwoesting van 70 n.Chr. tempelloos was. Voor de bouw van de Jeruzalemkerk had de gemeente al in 1924 een groot terrein gekocht. Architect Jantzen ontwierp de kerk, een tempel in nieuwe stijl, in aansluiting op de Amsterdamse School-woningbouw en de school aan het Jan Maijenplein. Geheel in harmonie met de “bijzonderen bouwtrant van dit stadsdeel,” noteerde het Algemeen Handelsblad in 1928.
‘Stad zonder tempel’ was het motto waarmee de Nederlands Hervormde kerkgemeenten in Amsterdam jarenlang geld inzamelden voor de bouw van drie nieuwe kerken. Daaruit werd de naam van de Jeruzalemkerk geboren, een verwijzing naar de stad die sinds Romeinse verwoesting van 70 n.Chr. tempelloos was. Voor de bouw van de Jeruzalemkerk had de gemeente al in 1924 een groot terrein gekocht. Architect Jantzen ontwierp de kerk, een tempel in nieuwe stijl, in aansluiting op de Amsterdamse School-woningbouw en de school aan het Jan Maijenplein. Geheel in harmonie met de “bijzonderen bouwtrant van dit stadsdeel,” noteerde het Algemeen Handelsblad in 1928.
DescriptionDe Jeruzalemkerk is een expressionistisch ontwerp verwant aan de Amsterdamse School, en de architectuur van de Amerikaanse Frank Lloyd Wright. De kerk is de kop op het woonblok tussen de James Cook- en de Torresstraat, en kijkt uit over het Jan Maijenplein. God wil bij de mensen wonen, dat was Jantzens leidraad toen hij de kerk verbond met de achterliggende blokken. De kerk heeft de uitstraling van een moderne tempel. Het gebouw torent boven een laag terras, en verwijst van binnen en buiten klassieke tempelbouw.
Zoals veel Amsterdamse School-bouw in de buurt is de Jeruzalemkerk een sculptuur. Kubisch gerangschikte grote vlakken en blokken vormen de gevel. Het gebouw is opgetrokken uit oranje en bruine baksteen, gemetseld in Noors verband, op een basis van paarse klinkers en Beiers graniet. In de sokkel die boven de entree omhoog rijst, en aan weerszijden van de kerk ontwierp Jantzen zelf rijke glas-in-loodramen vol Bijbelse symboliek. De kerk is bekroond met een kleine klokkentoren, een andere verwijzing naar de torenloze tempel van Jeruzalem.
Achter de kerk liggen zeven etagewoningen en de consistorie. Jantzen ontwierp de woningen als deel van de kerk — één van de woningen kreeg als kosterswoning zelfs een directe verbinding met de kerk. Het geheel is omringd met een hek op een gemetselde basis, dat de kerktuin afschermt van het plein.
Zoals veel Amsterdamse School-bouw in de buurt is de Jeruzalemkerk een sculptuur. Kubisch gerangschikte grote vlakken en blokken vormen de gevel. Het gebouw is opgetrokken uit oranje en bruine baksteen, gemetseld in Noors verband, op een basis van paarse klinkers en Beiers graniet. In de sokkel die boven de entree omhoog rijst, en aan weerszijden van de kerk ontwierp Jantzen zelf rijke glas-in-loodramen vol Bijbelse symboliek. De kerk is bekroond met een kleine klokkentoren, een andere verwijzing naar de torenloze tempel van Jeruzalem.
Achter de kerk liggen zeven etagewoningen en de consistorie. Jantzen ontwierp de woningen als deel van de kerk — één van de woningen kreeg als kosterswoning zelfs een directe verbinding met de kerk. Het geheel is omringd met een hek op een gemetselde basis, dat de kerktuin afschermt van het plein.
InteriorProtestantse kerken uit de negentiende eeuw waren vaak relatief willekeurig ingericht. Een journalist die voor het Soerabaiasch Handelsblad over het thuisfront schreef melde in 1929 dat de Jeruzalemkerk van Jantzen, “voor zoover een leek het beoordeelen kan, een vooruitgang in den protestantschen kerkbouw” is. Jantzen wilde een protestantse kerk ontwerpen die ook buiten de dienst onmiskenbaar kerk zou zijn. Volgens de journalist had Jantzen kundig gebruik gemaakt van moderne technieken om een “gewijde sfeer” en een “religieus kunstwerk” te scheppen.
De Jeruzalemkerk heeft een kruisvormig interieur, met een hoog middenschip en lagere zijbeuken. De zaal heeft aan drie zijden gaanderijen en balkons, met aan de vierde wand, tegenover de hoofdingang het spreekgestoelte en de avondmaalstafel, waarop een door Jantzen ontworpen avondmaalservies van de zilversmid Alex Meyer prijkte. De plaats van het kansel, het ‘liturgisch centrum’ van de kerk, gaf de Jeruzalemkerk een duidelijk spiritueel hart, dat in sommige andere protestantse kerken ontbrak.
De kerk is, in de woorden van de architect, gebaseerd op “een rhythmisch symbolisch getallenschema,” van drieën, vijven, zevens, negens en twaalven. De sierlijke kroonluchters met één-en-twaalf lampen verbeelden Jezus en de twaalf apostelen. De glas-in-loodramen, van binnen scherp zichtbaar, verbeelden de twaalf poorten van Jeruzalem en het kaarslicht van de kerk dat naar buiten schijnt—om slechts een paar voorbeelden te geven.
Tenslotte heeft de kerk een ongebruikelijke Noord-Zuidligging, waardoor de zon tijdens diensten sierlijk licht door de glas-in-loodramen werpt.
De Jeruzalemkerk heeft een kruisvormig interieur, met een hoog middenschip en lagere zijbeuken. De zaal heeft aan drie zijden gaanderijen en balkons, met aan de vierde wand, tegenover de hoofdingang het spreekgestoelte en de avondmaalstafel, waarop een door Jantzen ontworpen avondmaalservies van de zilversmid Alex Meyer prijkte. De plaats van het kansel, het ‘liturgisch centrum’ van de kerk, gaf de Jeruzalemkerk een duidelijk spiritueel hart, dat in sommige andere protestantse kerken ontbrak.
De kerk is, in de woorden van de architect, gebaseerd op “een rhythmisch symbolisch getallenschema,” van drieën, vijven, zevens, negens en twaalven. De sierlijke kroonluchters met één-en-twaalf lampen verbeelden Jezus en de twaalf apostelen. De glas-in-loodramen, van binnen scherp zichtbaar, verbeelden de twaalf poorten van Jeruzalem en het kaarslicht van de kerk dat naar buiten schijnt—om slechts een paar voorbeelden te geven.
Tenslotte heeft de kerk een ongebruikelijke Noord-Zuidligging, waardoor de zon tijdens diensten sierlijk licht door de glas-in-loodramen werpt.
Recent developmentsOorspronkelijk viel het gebouw onder de Hervormde Kerk. Tegenwoordig is de Jeruzalemkerkgemeente een wijkgemeente van de Protestantse Kerk in Nederland. Dominee Bas van der Graaff is sinds 2006 voorganger van de veranderende kerkgemeente. Die gemeente is ondanks wijdverspreide kerkgangers ook nauw betrokken bij de buurt. Naast de wekelijkse zondagdiensten biedt de Jeruzalemkerk nu onderdak aan kleine concerten, filmvertoningen, en buurtbijeenkomsten.
In 2013 is het westelijke balkon van de kerk verbouwd door Van Kooten-architecten. Met een subtiele aanslag op de oorspronkelijke symmetrie van de kerk biedt het balkon nu een bezinningsruimte, met lees- en vergadertafel, boekenkasten, en twee stilteplekken. De galerij kan door een gordijn afgesloten worden van de grote zaal.
Het 42-stemmige Furtwängler & Hammer-orgel van de kerk is zelf een rijksmonument. Het orgel is een historisch instrument dat nauw verbonden is met de architectuur van de kerk, en werd in 2014 gerestaureerd.
In 2013 is het westelijke balkon van de kerk verbouwd door Van Kooten-architecten. Met een subtiele aanslag op de oorspronkelijke symmetrie van de kerk biedt het balkon nu een bezinningsruimte, met lees- en vergadertafel, boekenkasten, en twee stilteplekken. De galerij kan door een gordijn afgesloten worden van de grote zaal.
Het 42-stemmige Furtwängler & Hammer-orgel van de kerk is zelf een rijksmonument. Het orgel is een historisch instrument dat nauw verbonden is met de architectuur van de kerk, en werd in 2014 gerestaureerd.
Sources
Marjanne Blonk, 75 jaar Jeruzalemkerk, 1929-2004 : hervormde wijkgemeente in Amsterdam-West (Amsterdam 2004)
Algemeen Handelsblad, zondag 6 mei 1928
Nieuwe Rotterdamsche Courant, 24 april 1929
Soerabaiasch Handelsblad, 24 mei 1929
Algemeen Handelsblad, 12 oktober 1933
Links
Submitted by Mathijs Boom
Related objects