Details
Name
St. Gabriëlkerk, Amsterdam
Number of images: 26
IntroductionJe moet maar durven.
AddressDeurloostraat 17
Postal code(s)1078 HR
PlaceAmsterdam
CountryNederland
Creator H.A. van Anrooy (Architect)
J.L.M. Lauweriks (Architect)
Willem Bogtman (Kunstenaar)
Pam Georg Rueter (Kunstenaar)
J.L.M. Lauweriks (Architect)
Willem Bogtman (Kunstenaar)
Pam Georg Rueter (Kunstenaar)
Production date1928
Current conditionGerealiseerd
ClientVrij-Katholieke Kerk
Current ownerVrij-Katholieke Kerk
Original usageKerk
Current usageKerk
Object typeGemeentelijk monument, Gebouw
BackgroundJe moet maar durven. De Amsterdamse Deurloostraat en omgeving zijn gevuld met woonblokken in verstrakte Amsterdamse School-stijl van bekende en minder bekende architecten als Kruyswijk, Westerman, Roodenburgh en Franswa. Er staat het massieve complex met imposante torens van het scholencomplex aan de Dintelstraat/Dongestraat, de voormalige dubbelschool voor LO - MTS-B, elders op deze site beschreven. Het was daarom te verwachten dat het gebouw van de Vrij-Katholieke Kerk ook door een architect gebouwd zou worden die werkte in de stijl van de Amsterdamse School. Nu bestaan er van H.A. van Anrooy wel gebouwen in een stijl die nog verwant is aan de Amsterdamse School (zoals zijn appartementen aan de Apollolaan 191) maar voor deze kerk, gebouwd in 1928, hanteerde hij een stijl die anders is zonder weer enorm uit de toon te vallen - zoals bijvoorbeeld wel het geval is met de synagoge in de Lekstraat, radicaal anders dan de omringende bebouwing. Als naaste medewerker van Van Anrooy trad op de architect J.L.M. Lauweriks (1864-1932), die tevens priester was voor dit kerkgenootschap in Amsterdam.
DescriptionHet betreft een eenvoudig rechthoekig en vrij laag gebouw op de hoek van de Deurloostraat en de Dongestraat, dat uiterlijk niet snel als kerk herkenbaar is. Als er geen sprake was van een kleine uitbouw aan de noordkant dat het dak doorbreekt met een groot betonnen Latijns kruis, zou je denken dat het een school is. Het woord ontoegankelijk valt. Er is ook geen ingang te zien. Die ligt achter een muur aan een soort binnentuin, door een hek afgesloten van de straat.
InteriorHet interieur is sober en intiem. Deze sfeer wordt mede veroorzaakt door de ruime toepassing van onbehandeld vurenhout en de lichtinval door lage kleurige rechthoekige vensters. De vrij hoge dakopbouw wordt in het interieur driemaal ondersteund door een gebogen houten lamellenconstructie, die de kerkruimte in lengterichting als het ware in drieën verdeelt: een zijpad, een ruim middenpad met aan weerszijden vaststaande blank houten banken met zijpad. Vanuit de entree wordt direct de aandacht getrokken naar het centraal geplaatste altaar en het veelkleurige vijfhoekige roosvenster daarboven in de vorm van een pentagram. Het roosvenster is ontworpen en vervaardigd door de Haarlemse glazenier W. Bogtman. Een man van indrukwekkende Amsterdamse School-ontwerpen, die hier dus in een heel andere stijl werkt. Het interieur is van de ontwerper A. Kurvers.
Naast het priesterkoor bevindt zich aan de oostmuur aan de evangeliezijde boven het Maria-altaar een gebrandschilderd glasmozaïek, voorstellende de Moeder-Gods-van-het-Teken, ten voeten uit in orantehouding, terwijl aan de epistelzijde boven het altaar van de Schutspatroon zich een pendant bevindt, voorstellende de Aartsengel Gabriël, eveneens ten voeten uit. Beide mozaïeken zijn van de hand van de priester-kunstenaar Pam. G. Rueter (1906-1998) - voor zover ik heb kunnen zien een stuk later dan de bouw aangebracht.
De kerkruimte biedt plaats aan ca. 200 personen. De aan de noord- en zuidzijde kleine vrij laag geplaatste stalen ramen bevatten glas-in-Ioodvensters met kleurige, fantasierijke figuraties in de z.g. "Nieuwe Stijl", waarschijnlijk eveneens van de hand van Bogtman.
Naast het priesterkoor bevindt zich aan de oostmuur aan de evangeliezijde boven het Maria-altaar een gebrandschilderd glasmozaïek, voorstellende de Moeder-Gods-van-het-Teken, ten voeten uit in orantehouding, terwijl aan de epistelzijde boven het altaar van de Schutspatroon zich een pendant bevindt, voorstellende de Aartsengel Gabriël, eveneens ten voeten uit. Beide mozaïeken zijn van de hand van de priester-kunstenaar Pam. G. Rueter (1906-1998) - voor zover ik heb kunnen zien een stuk later dan de bouw aangebracht.
De kerkruimte biedt plaats aan ca. 200 personen. De aan de noord- en zuidzijde kleine vrij laag geplaatste stalen ramen bevatten glas-in-Ioodvensters met kleurige, fantasierijke figuraties in de z.g. "Nieuwe Stijl", waarschijnlijk eveneens van de hand van Bogtman.
Recent developmentsDe gemeente Amsterdam heeft de kerk tot gemeentelijk monument verklaard met de volgende argumentatie: "De St. Gabriëlkerk vertegenwoordigt architectonische waarde als een gebouw waarvan het ontwerp, van met name de binnenruimte, is geïnspireerd op zowel de traditionele kerkbouw als op De Stijl-motieven. De kerk is van belang in het oeuvre van architect H.A. van Anrooy en van vormgever P. Rueter. Dat de laatste zelf dertig jaar priester in de Vrij-Katholieke kerk was, maakt de aanwezigheid van zijn werk in deze kerk bijzonder.
Daarnaast is vooral de inrichting van de kerk van belang in het oeuvre van A. Kurvers, en het vijfhoekig venster voor het oeuvre van W. Bogtman. De kerk is van cultuur historische waarde omdat het een voor Nederland uniek kerkgebouw is dat naar de specifieke inzichten van de Vrije Katholieke Gemeente is gebouwd. Dit is onder andere zichtbaar aan het vijfhoekig venster met pentagrammotief. Het gebouw is in hoofdopzet en detaillering grotendeels gaaf en in oorspronkelijke vorm behouden gebleven."
Ondanks het feit dat de kerk een gemeentelijk monument is, is de staat van onderhoud precair. De buitenkant ziet er slecht uit en de muren worden voor graffiti gebruikt. De investering voor de kleine kerkgemeente is enorm.
De schrijver Paul Gellings, afkomstig uit de Rivierenbuurt, wijdde een gedicht aan de kerk. Zie hiervoor de foto's.
Daarnaast is vooral de inrichting van de kerk van belang in het oeuvre van A. Kurvers, en het vijfhoekig venster voor het oeuvre van W. Bogtman. De kerk is van cultuur historische waarde omdat het een voor Nederland uniek kerkgebouw is dat naar de specifieke inzichten van de Vrije Katholieke Gemeente is gebouwd. Dit is onder andere zichtbaar aan het vijfhoekig venster met pentagrammotief. Het gebouw is in hoofdopzet en detaillering grotendeels gaaf en in oorspronkelijke vorm behouden gebleven."
Ondanks het feit dat de kerk een gemeentelijk monument is, is de staat van onderhoud precair. De buitenkant ziet er slecht uit en de muren worden voor graffiti gebruikt. De investering voor de kleine kerkgemeente is enorm.
De schrijver Paul Gellings, afkomstig uit de Rivierenbuurt, wijdde een gedicht aan de kerk. Zie hiervoor de foto's.
Submitted by Gert-Jan Lobbes
Professional or personal relationHet is aan de buitenkant een vrij onaanzienlijk gebouw, helaas sterk aangetast door weer en wind, waar graffitispuiters nog eens een extra bijdrage aan leveren. Des te opvallender is de overgang naar het bijzondere interieur. Op een zonnige zondag in september werd ik vriendelijk onthaald en mocht ik foto's nemen. Ik heb lang geaarzeld of ik het zou toevoegen omdat de link met de Amsterdamse School niet zo groot is. Ik zie echter voldoende aanknopingspunten en het gebouw verdient het om gekend te worden.
Related objects