Details
Name
Amsterdamsestraatweg-Van Beuningenplein, Utrecht
Number of images: 24
IntroductionEen bijzonder fraai hoekpand vol Amsterdamse School-details, van de hand van Albert Kool.
AddressAmsterdamsestraatweg 317-319, Van Beuningenplein 12
Postal code(s)3551 CJ
PlaceUtrecht
CountryNederland
Creator Albert Kool (Architect)
Production date1926 - 1927
Current conditionGerealiseerd
ClientApotheek F. Bergema
Original usageEtagewoningen / winkels
Object typeGebouw
BackgroundArchitect Albert Kool, veelvuldig werkzaam in Utrecht, ontwierp dit winkelhuis voor apotheek Bergema op de hoek van de Amsterdamsestraatweg en het Van Beuningenplein in Zuilen. Bergema was op dat moment al op de Amsterdamsestraatweg gevestigd, op nummer 292, en had een filiaal op Oudegracht 350.
Een interessant vormgegeven gevelsteen aan het Van Beuningenplein herinnert aan de bouw van het pand. De tekst is erg verweerd en lastig te lezen, maar er staat waarschijnlijk ‘Mej. D. Bergema heeft op […] 1926 deze steen gelegd.’
D. Bergema moet de dochter van apotheker F. Bergema zijn. Zij wordt genoemd op een tegeltableau uit 1939, dat tegenwoordig in het bezit is van het Centraal Museum in Utrecht. Het door Aardewerkfabriek Westraven vervaardigde tableau laat een deel van de winkelpui zien, omringd door apothekersspullen. De tekst hieronder luidt: ‘Ter herinnering aan haar apotheek-werkzaamheden aangeboden aan onze dochter D. Bergema apotheker, bij gelegenheid van haar huwelijk met mr C.J. Woudstra op 28 april 1939 te Utrecht. F. Bergema apotheker. F.A. Bergema-Nijhof.'
In het Utrechtsch Nieuwsblad werd met een advertentie aangekondigd dat Bergema op 30 mei 1927 naar het nieuwe pand, pal tegenover de watertoren, zou verhuizen. De apotheek bleef tot 1983 op deze plek, waarna het samenging met Deli-Apotheek, die in ieder geval sinds de jaren 30 gehuisvest is op nummer 373 van de Amsterdamsestraatweg.
Een interessant vormgegeven gevelsteen aan het Van Beuningenplein herinnert aan de bouw van het pand. De tekst is erg verweerd en lastig te lezen, maar er staat waarschijnlijk ‘Mej. D. Bergema heeft op […] 1926 deze steen gelegd.’
D. Bergema moet de dochter van apotheker F. Bergema zijn. Zij wordt genoemd op een tegeltableau uit 1939, dat tegenwoordig in het bezit is van het Centraal Museum in Utrecht. Het door Aardewerkfabriek Westraven vervaardigde tableau laat een deel van de winkelpui zien, omringd door apothekersspullen. De tekst hieronder luidt: ‘Ter herinnering aan haar apotheek-werkzaamheden aangeboden aan onze dochter D. Bergema apotheker, bij gelegenheid van haar huwelijk met mr C.J. Woudstra op 28 april 1939 te Utrecht. F. Bergema apotheker. F.A. Bergema-Nijhof.'
In het Utrechtsch Nieuwsblad werd met een advertentie aangekondigd dat Bergema op 30 mei 1927 naar het nieuwe pand, pal tegenover de watertoren, zou verhuizen. De apotheek bleef tot 1983 op deze plek, waarna het samenging met Deli-Apotheek, die in ieder geval sinds de jaren 30 gehuisvest is op nummer 373 van de Amsterdamsestraatweg.
DescriptionHet fraaie hoekpand bestaat uit drie bouwlagen en heeft een schilddak, aan weerszijde geflankeerd door een bouwdeel met een plat dak. Architect Kool heeft hier een veelvoud aan Amsterdamse School- stijlelementen toegepast. Op de begane grond – bij de entree en de tussen de (oorspronkelijk van glas in lood voorziene) bovenlichten - zijn natuurstenen ornamenten toegepast.
Op de eerste verdieping zijn het de ramen die in het oog springen: overal zijn laddervensters toegepast. Een serie van vier ladderraamjes aan het Van Beuningenplein is met elkaar verbonden door middel van een strak vormgegeven, hoekige houten plantenbak. De buitenste vensters zijn zelfs onvervalste puntkozijnen.
De tweede verdieping wordt gedomineerd door het overstekende dak dat hier een inpandig balkon vormt. Ook hier treffen we laddervensters aan en is de balkonrand voorzien van siermetselwerk. De dakpunten hebben kleine ornamenten. Bijzonder fraai zijn de overgangen naar de platte daken. De gevel heeft hier een ronding naar binnen en de dakrand eindigt bij kleine driehoekige venstertjes, met hierboven een natuurstenen ornament (een soortgelijk ornament, maar dan zonder raampje, zou hij later toepassing bij het pand aan Oudwijk). De decoratieve dakranden van de platte dakdelen hebben de vorm van zaagtanden, die gevormd worden door een combinatie van bakstenen en oranje gekleurde tegels.
Op de eerste verdieping zijn het de ramen die in het oog springen: overal zijn laddervensters toegepast. Een serie van vier ladderraamjes aan het Van Beuningenplein is met elkaar verbonden door middel van een strak vormgegeven, hoekige houten plantenbak. De buitenste vensters zijn zelfs onvervalste puntkozijnen.
De tweede verdieping wordt gedomineerd door het overstekende dak dat hier een inpandig balkon vormt. Ook hier treffen we laddervensters aan en is de balkonrand voorzien van siermetselwerk. De dakpunten hebben kleine ornamenten. Bijzonder fraai zijn de overgangen naar de platte daken. De gevel heeft hier een ronding naar binnen en de dakrand eindigt bij kleine driehoekige venstertjes, met hierboven een natuurstenen ornament (een soortgelijk ornament, maar dan zonder raampje, zou hij later toepassing bij het pand aan Oudwijk). De decoratieve dakranden van de platte dakdelen hebben de vorm van zaagtanden, die gevormd worden door een combinatie van bakstenen en oranje gekleurde tegels.
InteriorEnkele bronnen lichten enigszins de sluier op met betrekking tot het originele interieur. Het Utrechtsch Nieuwsblad ging na de opening van de apotheek een kijkje nemen en berichtte hierover op 31 mei 1927:
“De apotheek zelf is in frissche kleuren geschilderd, de betimmering is van donkerkleurig hout, evenals de toonbanken, waarin ruime vitrines zijn aangebracht. De toonbankbladen zijn van gekleurd kunstmarmer, zoo ook de lambriseering langs de wanden. De gekleurde glas in lood bovenlichten zorgen voor een zachte warm aandoende lichtvalling. De keurig afgetimmerde uitstalkasten kunnen een keur van medicinale zoowel als optische artikelen herbergen. Achter de eigenlijke apotheek is het laboratorium, terwijl geheel achter de bergplaats van geneesmiddelen en gereedschappen is.”
Ronduit interessant is een bericht in dezelfde krant van 18 juli: “Zooals bekend is aan den Amsterdamschen straatweg 317, hoek Van Beuningenplein onlangs geopend de verplaatste apotheek Bergema. Wij mochten dezer dagen een boekje ontvangen uitgegeven ter herinnering aan deze opening. Dit welverzorgde met vele photo's geïllustreerde boekje geeft een overzichtelijke beschrijving van de verplaatsing der oude en de inrichting der nieuwe apotheek.“
Hopelijk komt dit boekje ooit boven water!
“De apotheek zelf is in frissche kleuren geschilderd, de betimmering is van donkerkleurig hout, evenals de toonbanken, waarin ruime vitrines zijn aangebracht. De toonbankbladen zijn van gekleurd kunstmarmer, zoo ook de lambriseering langs de wanden. De gekleurde glas in lood bovenlichten zorgen voor een zachte warm aandoende lichtvalling. De keurig afgetimmerde uitstalkasten kunnen een keur van medicinale zoowel als optische artikelen herbergen. Achter de eigenlijke apotheek is het laboratorium, terwijl geheel achter de bergplaats van geneesmiddelen en gereedschappen is.”
Ronduit interessant is een bericht in dezelfde krant van 18 juli: “Zooals bekend is aan den Amsterdamschen straatweg 317, hoek Van Beuningenplein onlangs geopend de verplaatste apotheek Bergema. Wij mochten dezer dagen een boekje ontvangen uitgegeven ter herinnering aan deze opening. Dit welverzorgde met vele photo's geïllustreerde boekje geeft een overzichtelijke beschrijving van de verplaatsing der oude en de inrichting der nieuwe apotheek.“
Hopelijk komt dit boekje ooit boven water!
Recent developmentsHet pand ziet er over het algemeen nog bijzonder gaaf uit. Tegenwoordig zit Chic Hair And Body in de winkelruimte en hoewel de huidige winkelpui het oorspronkelijk ontwerp wat wegmoffelt, lijkt het geen permanente aantasting. Het gedeelte op Amsterdamsestraatweg 319 lijkt het meest aangetast. De ramen hebben hier geen laddervensters, maar ik kan me niet voorstellen dat die er oorspronkelijk niet hebben gezeten.
Sources
Ronald Elink Schuurman & Bob Lodewijks, De Amsterdamse School in Utrecht. Vier wandel- en fietsroutes door de stad (Free Musketiers 2014).
Utrechtsch Nieuwsblad, 28 mei 1927.
'Apotheek Bergema'. In: Utrechtsch Nieuwsblad, 31 mei 1927.
Verplaatsing apotheek'. In: Utrechtsch Nieuwsblad, 18 juli 1927.
Submitted by Marcel Westhoff
Professional or personal relationHet gebeurt niet vaak dat ik, voordat ik naar een bepaalde plek ga om te zoeken naar invloeden van de Amsterdamse School, alvast op Google Earth een kijkje neem. Dat deed ik wel voordat ik naar de Amsterdamsestraatweg in Utrecht ging. In 3D-view viel mij vrij snel een puntkozijn op! Het bijbehorende mooie pand bleek tot mijn verrassing van de hand van Albert Kool te zijn. Diens oeuvre krijgt op Wendingen steeds beter vorm, mede dankzij de inspanningen van Douwe Wits, researcher én kleinzoon van Kool.
Related objects