Details
Name
Watertoren, Oude Pekela
Number of images: 10
IntroductionDeze watertoren is ontworpen door J.F. Mertens, die ook de architect is van de watertorens in Stadskanaal en Bilthoven.
AddressWinschoterweg 12
Postal code(s)9665 BV
PlaceOude Pekela
CountryNederland
Creator H.F. Mertens (Architect)
Production date1938
Current conditionGerealiseerd
Current ownerParticuliere eigenaar
Original usageWatertoren
Current usageWoningen overig
Object typeRijksmonument, Gebouw
Monument number520988
BackgroundDeze watertoren werd in 1938 gebouwd naar ontwerp van H.F. Mertens, architect uit Bilthoven. Dit was niet lang na die van Stadskanaal. Net als in Stadskanaal koos Mertens voor een bakstenen schacht van rode Groninger klinkers in een ronde vorm, dat geheel vrijgehouden is van het betonnen skelet. Het ontwerp werd tijdens de bouw nog aangepast, toen bleek dat de watertoren in Stadskanaal al tijdens de bouw scheuren in het beton van het waterreservoir vertoonde. De toren is gebouwd, omdat het pompstation in Onnen niet altijd de benodigde druk kon leveren.
De toren is aangewezen als rijksmonument omdat hij een voorbeeld is van een watertoren uit 1938 met vlakbodemreservoir in de provincie Groningen; vanwege de opvallende expressieve vormgeving; als goede representant van het oeuvre van ir. J.F. Mertens; vanwege de zeer hoge mate van gaafheid van zowel in- als exterieur; vanwege de betekenis voor de geschiedenis van de WAPROG en de watervoorziening in de provincie Groningen; vanwege de typologische zeldzaamheidswaarde in de provincie Groningen en tenslotte vanwege de beeldbepalende ligging aan de Winschoterweg.
De toren is aangewezen als rijksmonument omdat hij een voorbeeld is van een watertoren uit 1938 met vlakbodemreservoir in de provincie Groningen; vanwege de opvallende expressieve vormgeving; als goede representant van het oeuvre van ir. J.F. Mertens; vanwege de zeer hoge mate van gaafheid van zowel in- als exterieur; vanwege de betekenis voor de geschiedenis van de WAPROG en de watervoorziening in de provincie Groningen; vanwege de typologische zeldzaamheidswaarde in de provincie Groningen en tenslotte vanwege de beeldbepalende ligging aan de Winschoterweg.
DescriptionDe toren staat aan de noordzijde van de Winschoterweg. Hij is 48 meter hoog en het reservoir kan 1 miljoen liter water bevatten. Het reservoir staat op negen betonnen kolommen, waarvan acht aan de randen en één in het midden. Het enorme bouwwerk is op grote afstand zichtbaar, zeker wanneer men Oude Pekela vanuit Winschoten nadert.
Het terrein waarop de toren staat is voor de bouw een meter opgehoogd met zand dat gewonnen werd door het uitgraven van een ovaalvormige vijver tussen de toren en de Winschoterweg. De vijver diende om het drinkwater op te vangen bij het leeglopen of overlopen van het reservoir. Aan weerszijden van de vijver bevinden zich twee toegangshekken, elk bestaande uit twee rechthoekige gemetselde pijlers waartussen dubbele stalen deuren waarin grafisch de initialen WPG zijn verwerkt.
De entree in portiek bevindt zich aan de westzijde en bestaat uit dubbele stalen deuren met bovenlicht met ijzeren roedenverdeling. Voor de entree een segmentboogvormige stoep van granito. Aan de linkerzijde van de entree een staand tweeruits venster; aan de rechterzijde een gevelsteen van granito waarop staat geschreven `De eerste steen gelegd door R.C. de Glee-Heyting 2 juli 1937', waaronder in baksteen gekrast 2.7.'37.
De negen verdiepingen tellende watertoren is opgetrokken op een achthoekige plattegrond; de eerste zes verdiepingen hebben halfronde naar binnen gebogen gevelwanden; de zesde en zevende verdieping waarin het reservoir, en de kleinere achtste verdieping zijn rond en worden gedragen door betonnen kolommen die aan de buitenzijde worden geaccentueerd door de scherpe hoeken van de gevelwanden, afgedekt met Silezisch natuursteen, en die deels doorlopen in de ronde gevel van het reservoir. De watertoren wordt gedekt door een rond plat dak met tegelvloer en heeft een gemetselde borstwering afgedekt met granito waarop een hekwerk van ijzeren profielen. Op het dak een ijzeren mangat, een gemetselde schoorsteen, een ijzeren windveer annex bliksemafleider rustend op een ronde bol van granito en een houten vlaggenmast.
Het terrein waarop de toren staat is voor de bouw een meter opgehoogd met zand dat gewonnen werd door het uitgraven van een ovaalvormige vijver tussen de toren en de Winschoterweg. De vijver diende om het drinkwater op te vangen bij het leeglopen of overlopen van het reservoir. Aan weerszijden van de vijver bevinden zich twee toegangshekken, elk bestaande uit twee rechthoekige gemetselde pijlers waartussen dubbele stalen deuren waarin grafisch de initialen WPG zijn verwerkt.
De entree in portiek bevindt zich aan de westzijde en bestaat uit dubbele stalen deuren met bovenlicht met ijzeren roedenverdeling. Voor de entree een segmentboogvormige stoep van granito. Aan de linkerzijde van de entree een staand tweeruits venster; aan de rechterzijde een gevelsteen van granito waarop staat geschreven `De eerste steen gelegd door R.C. de Glee-Heyting 2 juli 1937', waaronder in baksteen gekrast 2.7.'37.
De negen verdiepingen tellende watertoren is opgetrokken op een achthoekige plattegrond; de eerste zes verdiepingen hebben halfronde naar binnen gebogen gevelwanden; de zesde en zevende verdieping waarin het reservoir, en de kleinere achtste verdieping zijn rond en worden gedragen door betonnen kolommen die aan de buitenzijde worden geaccentueerd door de scherpe hoeken van de gevelwanden, afgedekt met Silezisch natuursteen, en die deels doorlopen in de ronde gevel van het reservoir. De watertoren wordt gedekt door een rond plat dak met tegelvloer en heeft een gemetselde borstwering afgedekt met granito waarop een hekwerk van ijzeren profielen. Op het dak een ijzeren mangat, een gemetselde schoorsteen, een ijzeren windveer annex bliksemafleider rustend op een ronde bol van granito en een houten vlaggenmast.
InteriorIn het interieur zijn onder meer van belang: de binnenwanden opgetrokken in een decoratief gemetseld groot formaat gele baksteen, de negen betonnen kolommen met afgeschuinde hoeken die het vlakbodemreservoir dragen, het betonnen vlakbodemreservoir, de betonnen vloeren, de stalen trappen met treden van staalplaat en leuningen van ronde profielen, bij de entree de plaquette waarop staat geschreven 'Aangeboden door Het Groene Kruis te Oude Pekela 25 juni 1938', de vijf pompen van machinefabriek Stork, de compressor en de twee ijzeren mangaten.
Recent developmentsDe watertoren is sinds 2008 niet meer in gebruik bij het Waterbedrijf Groningen en in 2016 verkocht aan een particulier, die er is gaan wonen. Hij heeft naar eigen zeggen "het mooiste uitzicht van de provincie" vanaf zijn terras op 48 meter hoog.
Links
Submitted by Gert-Jan Lobbes
Professional or personal relationPrachtig expressief bouwwerk en een late herinnering (1938!) aan de Amsterdamse School, vooral door de afwisseling van messcherpe verticale lijnen met concave vormen.
Related objects