Details
Naam
Blok Holendrechtstraat met hofje, Amsterdam
Aantal afbeeldingen: 19
IntroductieEen van de twee woonblokken van de hand van Nico Lansdorp met - zeker voor Amsterdam - ongebruikelijke hoefijzervormige hofjes.
AdresHolendrechtstraat 12-40, Borssenburgstraat 1-19, Meerhuizenstraat 2-8
Postcode(s)1078 TT
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Vervaardiger Nico Lansdorp (Architect)
Datum1922 - 1923
Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd
OpdrachtgeverAmstels Bouwvereeniging
Huidige eigenaarMeerdere particuliere eigenaren
Oorspronkelijke functieEtagewoningen / winkels
Huidige functieEtagewoningen / appartementen
Type objectGemeentelijk monument, Blok
Monumentnummer 222203
AchtergrondAan 70 bouwondernemingen, die gezamenlijk Amstels Bouwvereniging vormden, werd toestemming verleend voor bebouwing van het grootste gebied in het Plan van Berlage, een rechthoek van circa 10 hectare. In het oosten en noorden begrensd door waterwegen (Amstel en Amstelkanaal) en doorkruist door twee hoofdverkeerswegen van het Plan: de Vrijheidslaan en de Rijnstraat. Het plan voorzag in de bouw van woonblokken met binnentuin voor de middenbouw.
Het akkoord tussen de ondernemingen en de gemeente voorzag in de realisatie van circa 2000 woningen met gestandaardiseerde afmetingen en typologieën. De eisen die werden gesteld aan afmetingen e.d. waren bindend, zodat de architecten uitsluitend een gevelontwerp werd gevraagd. Lansdorp kreeg de opdracht voor het ontwerp van een een aantal binnenblokken.
Het akkoord tussen de ondernemingen en de gemeente voorzag in de realisatie van circa 2000 woningen met gestandaardiseerde afmetingen en typologieën. De eisen die werden gesteld aan afmetingen e.d. waren bindend, zodat de architecten uitsluitend een gevelontwerp werd gevraagd. Lansdorp kreeg de opdracht voor het ontwerp van een een aantal binnenblokken.
BeschrijvingLansdorp ontwierp twee min of meer identieke woningblokken westelijk en oostelijk van het Meerhuizenplein. Het hier behandelde oostelijke blok ligt met de lange zijde aan de Holendrechtstraat. Het westelijke blok ligt met de lange zijde aan de Vechtstraat. Het centrum van beide blokken wordt gevormd door een soort hofje: een pleintje met een lichte hoefijzervorm dat slechts aan één kant (Vechtstraat oneven kant en Holendrechtstraat even kant) toegankelijk is. Een in Amsterdam tamelijk ongewone woonvorm.
Aan het met bomen beplante pleintje aan de Holendrechtstraat liggen de ingangen van begane grond woningen en bovenwoningen. De plint van de blokken is van rode baksteen, de overige baksteen is geelbruin. De toegang van het hofje wordt links en rechts geflankeerd door een cilindervormige uitbouw die op de eerste en tweede verdiepingen is voorzien van ramen rondom en daarmee dienen als erkers. Het bovenste deel van de cilinders is een blind stuk muur waarop smeedijzeren ornamenten zijn aangebracht. De derde verdieping van het blok is rijk versierd met bakstenen cordonbanden. Verder steken de gemetselde schoorstenen als ware ornamenten boven de daken uit en liggen zij op vele plaatsen als gemetselde ornamenten op de gevel, met een natuurstenen basis.
Op de hoofdgevel in het centrum van het hoefijzer zijn houten en bakstenen versieringen aangebracht, aangevuld met de stichtingsdatum van het blok (Anno 1922) in smeedijzer. De uitstekende houten objecten in het centrum lijken wel wat op korte hijsbalken. Een ander karakteristiek deel van dit blok wordt gevormd door de afgeplatte cilinders in de Holendrechtstraat, ter hoogte van de overgang naar de zijstraten. In de zijstraten zelf worden de overgangen gekenmerkt door de rechthoekige uitbouw van een erker. Over het blok verspreid zien we karakteristieke driehoekige trappenhuisraampjes, soms nog met minieme roedenverdeling (ook in driehoek).
De zijde van het blok in de Borssenburgstraat kent gelijke elementen als het hofje, is echter een verdieping lager en kent geen ronde elementen. Opvallend zijn vooral de lange verticale stroken van de schoorstenen langs de gevels, die het blok verdelen, evenals de diepe rechthoekige portieken waarin vier voordeuren samenkomen, twee aan twee gescheiden door een gemetselde kolom. Het blok loopt door tot net om de hoek van het Borssenburgplein, waar na een ronding één van de mooiste hijsbalken van de Amsterdamse School te zien is. Gelijke exemplaren zijn aan de overzijde van het plein te vinden aan een blok van Barend van den Nieuwen Amstel. Het blok van Lansdorp stuit hier tegenwoordig aan nieuwbouw, maar vroeger stond hier de Nederlands Hervormde Centrale ULO, ook toegeschreven aan Nico Lansdorp (gebouwd 1926).
De zijde van het blok langs de Meerhuizenstraat is slechts vier nummers lang. Het blok eindigt ook op nieuwbouw. Vroeger stond hier een poortgebouw van de hand van A.J. Westerman. De detaillering sluit aan op die van de Borssenburgstraat, maar afwijkend zijn de twee diepe paraboolvormige portieken.
Zowel de geelbruine baksteen waaruit de blokken zijn opgetrokken als de cordonbanden zijn ook gebruikt in de voormalige Vincent van Goghschool aan het Hygiëaplein uit 1924, een ontwerp dat mede daarom aan Nico Lansdorp wordt toegeschreven.
Aan het met bomen beplante pleintje aan de Holendrechtstraat liggen de ingangen van begane grond woningen en bovenwoningen. De plint van de blokken is van rode baksteen, de overige baksteen is geelbruin. De toegang van het hofje wordt links en rechts geflankeerd door een cilindervormige uitbouw die op de eerste en tweede verdiepingen is voorzien van ramen rondom en daarmee dienen als erkers. Het bovenste deel van de cilinders is een blind stuk muur waarop smeedijzeren ornamenten zijn aangebracht. De derde verdieping van het blok is rijk versierd met bakstenen cordonbanden. Verder steken de gemetselde schoorstenen als ware ornamenten boven de daken uit en liggen zij op vele plaatsen als gemetselde ornamenten op de gevel, met een natuurstenen basis.
Op de hoofdgevel in het centrum van het hoefijzer zijn houten en bakstenen versieringen aangebracht, aangevuld met de stichtingsdatum van het blok (Anno 1922) in smeedijzer. De uitstekende houten objecten in het centrum lijken wel wat op korte hijsbalken. Een ander karakteristiek deel van dit blok wordt gevormd door de afgeplatte cilinders in de Holendrechtstraat, ter hoogte van de overgang naar de zijstraten. In de zijstraten zelf worden de overgangen gekenmerkt door de rechthoekige uitbouw van een erker. Over het blok verspreid zien we karakteristieke driehoekige trappenhuisraampjes, soms nog met minieme roedenverdeling (ook in driehoek).
De zijde van het blok in de Borssenburgstraat kent gelijke elementen als het hofje, is echter een verdieping lager en kent geen ronde elementen. Opvallend zijn vooral de lange verticale stroken van de schoorstenen langs de gevels, die het blok verdelen, evenals de diepe rechthoekige portieken waarin vier voordeuren samenkomen, twee aan twee gescheiden door een gemetselde kolom. Het blok loopt door tot net om de hoek van het Borssenburgplein, waar na een ronding één van de mooiste hijsbalken van de Amsterdamse School te zien is. Gelijke exemplaren zijn aan de overzijde van het plein te vinden aan een blok van Barend van den Nieuwen Amstel. Het blok van Lansdorp stuit hier tegenwoordig aan nieuwbouw, maar vroeger stond hier de Nederlands Hervormde Centrale ULO, ook toegeschreven aan Nico Lansdorp (gebouwd 1926).
De zijde van het blok langs de Meerhuizenstraat is slechts vier nummers lang. Het blok eindigt ook op nieuwbouw. Vroeger stond hier een poortgebouw van de hand van A.J. Westerman. De detaillering sluit aan op die van de Borssenburgstraat, maar afwijkend zijn de twee diepe paraboolvormige portieken.
Zowel de geelbruine baksteen waaruit de blokken zijn opgetrokken als de cordonbanden zijn ook gebruikt in de voormalige Vincent van Goghschool aan het Hygiëaplein uit 1924, een ontwerp dat mede daarom aan Nico Lansdorp wordt toegeschreven.
InterieurLansdorp ontwierp alleen de gevels. Voor zover mij bekend bevinden zich in de interieurs geen karakteristieke Amsterdamse School-elementen.
Recente ontwikkelingenDirect valt het volgende op. De oorspronkelijke laddervensters zijn verdwenen. Vermoedelijk zijn zelfs de volledige kozijnen, inclusief vensterbank, vervangen. De gevels zijn op verschillende manieren schoon gemaakt waardoor de bakstenen niet overal dezelfde kleur hebben. De dakrand van vorstpannen wordt op veel plaatsen afgewisseld met een eenvoudige zinken dakrand. Vergelijking met een foto uit Wendingen van de hoek Meerhuizenstraat, genomen vlak na de bouw, laat zien dat de wijzigingen nog veel ingrijpender zijn. De uitkragende schoorsteen is verlaagd en het bovenste deel is verwijderd. De complete dakrand is met vermoedelijk vijftig centimeter verlaagd, wat ten koste is gegaan van de bakstenen cordonrand. De halve cilinder en het geveldeel met de erker zijn nu wat hoogte betreft aan elkaar gelijk, terwijl de muur van de erker oorspronkelijk veel hoger was. De hierboven genoemde met pannen bedekte dakrand oogt heel authentiek, maar was oorspronkelijk niet aanwezig. Verder is ook de oorspronkelijk aanwezige vlaggenmast boven de erker verdwenen. Het valt ook te betwijfelen of de huidige kleurstelling (witte kozijnen met grijze beweegbare delen) authentiek is.
Links
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandMet name de cordonbanden en de kleur en de textuur van de baksteen vind ik buitengewoon fraai. Het is interessant beide blokken naast elkaar te bekijken en de verschillen en overeenkomsten te zoeken. Vergelijking met een foto van vlak na de bouw toont wel hoe veel schoonheid het blok heeft ingeleverd.
Gerelateerde objecten