Details
Naam
Gereformeerde kerk (vm), Smedenstraat, Deventer
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
Aantal afbeeldingen: 54
IntroductieEen kerkgebouw dat gelukkig behouden is gebleven en in de nabije toekomst appartementen zal huisvesten.
AdresSmedenstraat 102
Postcode(s)7411 RH
PlaatsDeventer
LandNederland
Vervaardiger J.H. van der Veen (Architect)
Atelier De Vonk (Kunstenaar)
Atelier De Vonk (Kunstenaar)
Datum1935 - 1936
Huidige staatGerealiseerd
OpdrachtgeverGereformeerde Kerk
Huidige eigenaarParticuliere eigenaar
Oorspronkelijke functieKerk
Type objectGebouw
AchtergrondDeze gereformeerde kerk met expressionistische trekken is van de hand van architect Jacob van der Veen en staat in de Smedenstraat in Deventer. Zij verving een eerder kerkgebouw uit 1851. De kerk werd buiten gebruik gesteld in 1989 en was daarna in gebruik als winkel en weer later als inleverplaats voor overtollige goederen. Het gebouw stond vervolgens een paar jaar leeg en verloederde, tot bekend werd dat het omgebouwd zou worden tot appartementencomplex.
BeschrijvingDe kerk staat iets van de straat af, tussen twee zijgebouwen in, die deel uitmaken van het geheel. Opvallend is het hoge dak, kenmerkend voor Nederlandse expressionistische kerkgebouwen uit die tijd, en er is sprake van een kleine dakruiter. In de voorgevel bevindt zich een reusachtig glas-in-loodraam, dat uit drie hoge smalle delen bestaat. Het exterieur herinnert hooguit in de verte aan de Amsterdamse School. Er zijn veel van dit soort kerken in Nederland gebouwd, veel zijn helaas ook al weer verdwenen. Sommige, zoals deze, hebben een nieuwe bestemming gevonden, bijvoorbeeld als woning.
InterieurHet gebouw wordt op Wendingen beschreven niet zozeer vanwege de buitenkant, maar vanwege de glas-in-loodramen. Deze zijn ontworpen door Schrier en De Ru. De twaalf ramen die in de zijmuren waren aangebracht sluiten nog helemaal aan op de Amsterdamse School-stijl en herinneren ook aan de stijl van Richard Roland Holst. De ramen bevinden zich niet meer op de oorspronkelijke locatie. Na buitengebruikstelling van de kerk in de Smedenstraat zijn ze herplaatst in de als Gereformeerde Kerk gebouwde Het Open Hof uit 1970. Ze waren daar in rijen boven elkaar geplaatst in drie grote ramen van de kerk. Nadat ook deze kerk buiten gebruik werd gesteld, hebben de ramen een onderkomen gevonden in de Grote of Lebuïnuskerk in de binnenstad van Deventer. Daar zijn ze in een metalen frame ondergebracht en dienen zij als afsluiting van een kapel.
Het gaat om afbeeldingen van Bijbelse profeten, koningen en apostelen. We zien achtereenvolgens Mozes, David, Elia, Jesaja, Jeremia, Maleachi, Mattheus, Marcus, Petrus, Paulus, Lucas en Johannes. De namen staan onder de figuren vermeld in sierlijke letters. Het gaat om indrukwekkende, meestal bebaarde figuren in imposante weelderige gewaden. Alle ramen zijn origineel - op Lucas na, wat een kopie is van het oorspronkelijke, gestolen, raam.
In de voorgevel van de voormalige Gereformeerde kerk in de Smedenstraat bevindt zich nog altijd een reusachtig veelkleurig glas in lood raam, dat over drie ramen verdeeld is. Vermoedelijk is ook dit van de hand van Schrier en De Ru, maar de stijl is duidelijk moderner. Ik heb het alleen van buiten kunnen zien, maar met dank aan Rieke van der Veen, kleindochter van de architect, weten we goed hoe dit raam er uit ziet. Afgebeeld zijn bovenin een zon met aan de ene kant een wassende maan en aan de andere kant de planeet Saturnus. Zonnestralen, met hierin de tekst EX ILLO ET PER ILLUM ET IN ILLUM SUNT OMNIA, schijnen op een vulkaan in zee die uitbarst, met aan weerszijden golven. (Wellicht een verwijzing naar de uitbarsting van de vulkaan Krakatau, in 1863?)
Het gaat om afbeeldingen van Bijbelse profeten, koningen en apostelen. We zien achtereenvolgens Mozes, David, Elia, Jesaja, Jeremia, Maleachi, Mattheus, Marcus, Petrus, Paulus, Lucas en Johannes. De namen staan onder de figuren vermeld in sierlijke letters. Het gaat om indrukwekkende, meestal bebaarde figuren in imposante weelderige gewaden. Alle ramen zijn origineel - op Lucas na, wat een kopie is van het oorspronkelijke, gestolen, raam.
In de voorgevel van de voormalige Gereformeerde kerk in de Smedenstraat bevindt zich nog altijd een reusachtig veelkleurig glas in lood raam, dat over drie ramen verdeeld is. Vermoedelijk is ook dit van de hand van Schrier en De Ru, maar de stijl is duidelijk moderner. Ik heb het alleen van buiten kunnen zien, maar met dank aan Rieke van der Veen, kleindochter van de architect, weten we goed hoe dit raam er uit ziet. Afgebeeld zijn bovenin een zon met aan de ene kant een wassende maan en aan de andere kant de planeet Saturnus. Zonnestralen, met hierin de tekst EX ILLO ET PER ILLUM ET IN ILLUM SUNT OMNIA, schijnen op een vulkaan in zee die uitbarst, met aan weerszijden golven. (Wellicht een verwijzing naar de uitbarsting van de vulkaan Krakatau, in 1863?)
Recente ontwikkelingenHet gebouw stond een aantal jaren leeg en oogde verloederd. In 2019 werd bekend dat het kerkgebouw in 2020 omgebouwd zou worden tot appartementencomplex.
Bronnen
P. Dekker e.a., Architectuur Deventer tijdens het Interbellum (Een uitgave van de Stichting Oud Deventer, 2013).
Links
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandIk ontdekte de ramen op een onverwachte plek. Amsterdamse School- ramen in de gotische Lebuïnuskerk. Hoe kwamen zij daar terecht? In de Lebuïnuskerk staat jammer genoeg niets over de herkomst, maar door met vrijwilligers in de kerk te praten werd de herkomst mij enigszins duidelijk. De weg naar de kerk in de Smedenstraat had ik snel gevonden en aangezien de ramen in de Lebuïnuskerk gesigneerd zijn leidde dit spoor via internet naar de mij op dat moment onbekende Schrier en De Ru. Onder meer op Reliwiki en in de publicatie van de Stichting Oud Deventer vond ik nog wat informatie. Zo passen de puzzelstukjes in elkaar. Het is nu de vraag wat er met de kerk in de Smedenstraat gebeurt en of het reusachtige raam in de gevel van die kerk behouden kan blijven.
Gerelateerde objecten