Details
Naam
Admiraal de Ruyterschool, Amsterdam
Aantal afbeeldingen: 27
IntroductieOp het eerste gezicht wellicht een niet zo heel opmerkelijk Amsterdamse school-gebouw met AS-invloeden, maar dit is er wel een met een opvallende rol in de oorlog.
AdresBestevâerstraat 42-44
Postcode(s)1056 HP
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Vervaardiger J.H. van der Veen (Architect)
Datum1924 - 1928
Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd
OpdrachtgeverGemeente Amsterdam
Huidige eigenaarGemeente overig
Oorspronkelijke functieLagere School
Huidige functieBasisschool
Type objectGeen beschermde status, Gebouw
AchtergrondDe Admiraal de Ruyterschool aan de Bestevâerstraat in Amsterdam-West opende in 1924 haar deuren. Het was de eerste gereformeerde school in dit nieuwe gedeelte van de stad, net aan de rand van Plan West in de bebouwing rond de Admiraal de Ruyterweg, waarover de tram naar Haarlem reed. De totaal 712 m2 grond voor de school was in 1922 op voorstel van B en W van de Electrische Spoorwegmaatschappij gekocht voor een prijs van 27 gulden per m2 (Nieuwe Rotterdamsche Courant, 19 september 1922) en vervolgens ter beschikking gesteld aan de gereformeerde vereniging die de school wilde oprichten.
Het gebouw is niet alleen vanwege de architectuur bijzonder, maar ook vanwege zijn geschiedenis. Jan Nauta sr., woonachtig in de M.H. Trompstraat, werd de eerste directeur van de school. Hij was, samen met zijn vrouw en andere leraren van de school tijdens de Tweede Wereldoorlog intensief betrokken bij een onderduiknetwerk in de Baarsjes. In de Trompstraat zaten onderduikers. Ook in de school zaten, in een geheime ruimte, Joodse leerlingen ondergedoken. Per toerbeurt werd 's nachts voor de kinderen gezorgd. Ze hebben de oorlog allen overleefd.
Jan Nauta sr. overleed in 1941 aan een hartaanval, vermoedelijk na een politiecontrole. Ook zijn zoon Jan Nauta jr., eerst leerling en later leraar van de school, raakte betrokken bij het verzet door zijn vriend Wim Speelman. Hij was lid van de Trouwgroep en betrokken bij hulp aan onderduikers. In mei 1944 werd hij opgepakt, terwijl zijn jonge zoon alleen thuis achterbleef, en in gijzeling gehouden in Vught. Op 10 augustus 1944, als een van de 23 van Trouw, werd hij op 27jarige leeftijd in het kamp gefusilleerd. In 2016 werd de plaquette die al in de school aangebracht was, officieel oorlogsmonument en geadopteerd door alle kinderen van de Admiraal de Ruyterschool.
De architect van de school, Van der Veen, was overigens ook lid van het verzet. Hij was verantwoordelijk voor de huisvesting van personen die moesten onderduiken, hetgeen hij in 1944 met de dood in Kamp Vught moest bekopen.
Het gebouw is niet alleen vanwege de architectuur bijzonder, maar ook vanwege zijn geschiedenis. Jan Nauta sr., woonachtig in de M.H. Trompstraat, werd de eerste directeur van de school. Hij was, samen met zijn vrouw en andere leraren van de school tijdens de Tweede Wereldoorlog intensief betrokken bij een onderduiknetwerk in de Baarsjes. In de Trompstraat zaten onderduikers. Ook in de school zaten, in een geheime ruimte, Joodse leerlingen ondergedoken. Per toerbeurt werd 's nachts voor de kinderen gezorgd. Ze hebben de oorlog allen overleefd.
Jan Nauta sr. overleed in 1941 aan een hartaanval, vermoedelijk na een politiecontrole. Ook zijn zoon Jan Nauta jr., eerst leerling en later leraar van de school, raakte betrokken bij het verzet door zijn vriend Wim Speelman. Hij was lid van de Trouwgroep en betrokken bij hulp aan onderduikers. In mei 1944 werd hij opgepakt, terwijl zijn jonge zoon alleen thuis achterbleef, en in gijzeling gehouden in Vught. Op 10 augustus 1944, als een van de 23 van Trouw, werd hij op 27jarige leeftijd in het kamp gefusilleerd. In 2016 werd de plaquette die al in de school aangebracht was, officieel oorlogsmonument en geadopteerd door alle kinderen van de Admiraal de Ruyterschool.
De architect van de school, Van der Veen, was overigens ook lid van het verzet. Hij was verantwoordelijk voor de huisvesting van personen die moesten onderduiken, hetgeen hij in 1944 met de dood in Kamp Vught moest bekopen.
BeschrijvingDe Bestevâerstraat is een vrij smalle straat met een gesloten gevelrij van woningen. Dat we hier niet met woningen te maken hebben blijkt van een afstand al uit de cilindervormige opbouw die boven het platte dak van de school uitsteekt. De school bestaat eigenlijk uit twee delen. Het deel rechts op nr. 42 is het oudste en werd in 1924 gebouwd naar ontwerp van Jacob van der Veen, architect van onder meer de NCRV-studio in Hilversum. We zien een rechthoekig gebouw met twee verdiepingen, met in het midden op de begane grond de ingang. Links en rechts van de ingang bevinden zich twee lokalen. Op de eerste en tweede verdieping bevinden zich nog steeds drie lokalen met grote kozijnen. Blijkbaar was de school al snel te klein, want in juli 1927 viel in het Algemeen Handelsblad te lezen dat het bestuur van de school B en W om gelden voor de uitbreiding van de school had verzocht. In december 1927 viel in die zelfde krant te lezen dat B en W een voordracht had gedaan "tot aankoop, ophooging, enz. van een terrein" voor uitbreiding van de school. Dit nieuwe deel werd ook door Van der Veen ontworpen en werd in 1928 in gebruik genomen.
De aansluiting van het deel op nr. 44 met het al bestaande deel wordt gevormd door een iets terug liggend stuk muur, waarin zich op de begane grond de voordeuren van een tweede ingang bevinden, afsluitbaar met een hek. Het schoolplein achter de school is alleen via de school bereikbaar. Pal boven de ingang in het "nieuwe" gebouw bevindt zich een golvend, cilindervormig uitsteeksel, dat naar boven toe tot boven de dakrand uitsteekt. Het is het meest Amsterdamse School-achtige onderdeel van deze verder nogal sobere bakstenen gevel, die slechts hier en daar wat versieringen heeft, bijvoorbeeld bij de dakrand en door het gebruik van verschillende lagen baksteen en natuursteen op de begane grond (tegenwoordig geverfd).
In 1930 werd volgens persberichten een verzoek gedaan om centrale verwarming in "het oude gedeelte" van de school aan te brengen. Blijkbaar was deze in het nieuwe gedeelte meteen bij de bouw aangebracht. Dit werd aanvankelijk door B en W afgewezen. Men moest het maar met kachelverwarming blijven doen. Maar in 1932 werd toch een voordracht van B en W "om een crediet beschikbaar te stellen voor den aanleg van centrale verwarming in het oude gedeelte" goedgekeurd. (Algemeen Handelsblad, 3 maart 1932).
De aansluiting van het deel op nr. 44 met het al bestaande deel wordt gevormd door een iets terug liggend stuk muur, waarin zich op de begane grond de voordeuren van een tweede ingang bevinden, afsluitbaar met een hek. Het schoolplein achter de school is alleen via de school bereikbaar. Pal boven de ingang in het "nieuwe" gebouw bevindt zich een golvend, cilindervormig uitsteeksel, dat naar boven toe tot boven de dakrand uitsteekt. Het is het meest Amsterdamse School-achtige onderdeel van deze verder nogal sobere bakstenen gevel, die slechts hier en daar wat versieringen heeft, bijvoorbeeld bij de dakrand en door het gebruik van verschillende lagen baksteen en natuursteen op de begane grond (tegenwoordig geverfd).
In 1930 werd volgens persberichten een verzoek gedaan om centrale verwarming in "het oude gedeelte" van de school aan te brengen. Blijkbaar was deze in het nieuwe gedeelte meteen bij de bouw aangebracht. Dit werd aanvankelijk door B en W afgewezen. Men moest het maar met kachelverwarming blijven doen. Maar in 1932 werd toch een voordracht van B en W "om een crediet beschikbaar te stellen voor den aanleg van centrale verwarming in het oude gedeelte" goedgekeurd. (Algemeen Handelsblad, 3 maart 1932).
InterieurDe school heeft twee ingangen en ook twee trappenhuizen. Op de verdiepingen zijn de schoolgangen wel met elkaar verbonden. Het trappenhuis op nr. 42 heeft een lichtblauw geschilderd ijzeren raster waarop een reling met een speels slingerend motief is aangebracht. De reling vertoont enige gelijkenis met de school van architect Roobol in de Geulstraat in Amsterdam. Geen Amsterdamse School maar wel heel sterk bepaald door de periode. Het trappenhuis op nr. 44 heeft een zakelijker vormgegeven reling, duidelijker wat later ontstaan. In dit trappenhuis is bovendien sprake van gekleurd glas in de ramen. In de hal van nr. 42 zijn drie gedenkplaten aangebracht, die ik ook heb gefotografeerd. De aanleiding heb ik hierboven beschreven.
Recente ontwikkelingenHet gebouw is nog altijd als (basis)school in gebruik. In 2016 zijn de oorspronkelijke letters van de naam van de school teruggebracht boven de ingang.
Bronnen
Angelique van der Pol, oud leerlinge van de school, schreef ter gelegenheid van het 90 jarig bestaan van de school een erg mooi boekje waarin uitgebreid op de geschiedenis van het onderwijs en de school wordt ingegaan. Angelique van der Pol, De Admiraal de Ruyterschool 90 jaar 1924-2014. De bijzondere geschiedenis van een bijzondere school (Verhalenschat 2014).
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandEen sober schoolgebouw met buiten enkele interessante Amsterdamse School details, bezienswaardige trappenhuizen en een indrukwekkende geschiedenis.
Gerelateerde objecten