Meisjes-HBS (v.m.) Gerrit van der Veenstraat, Amsterdam

Sidebar content	Main content
	Details Naam Meisjes-HBS (v.m.) Gerrit van der Veenstraat, Amsterdam Aantal afbeeldingen: 42 IntroductieDe school, oorspronkelijk een meisjes-HBS, is in 1929 gebouwd naar ontwerp van Nico Lansdorp, architect in dienst bij Publieke Werken. AdresGerrit van der Veenstraat 99 Postcode(s)1077 DT PlaatsAmsterdam LandNederland Vervaardiger Nico Lansdorp (Architect)‎ Publieke Werken (Architect)‎ Hildo Krop (Kunstenaar)‎ Richard Roland Holst (Kunstenaar)‎ Willem Anton Rädecker (Kunstenaar)‎ Datum1929 - 1930 Huidige staatDeels of volledig gerestaureerd OpdrachtgeverGemeente Amsterdam Huidige eigenaarGemeente Amsterdam Oorspronkelijke functieMiddelbare School Huidige functieMiddelbare School Type objectRijksmonument, Gebouw Monumentnummer527773 AchtergrondDe school heeft een zwaar verleden. Tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog was vanaf 1940 de Sicherheitsdienst(SD) in het gebouw gevestigd. Vanuit dit hoofdkwartier organiseerde de SD de deportatie van de Joodse Amsterdammers en hier verhoorde en martelde zij verzetsstrijders. Op 26 november 1944 heeft de Britse luchtmacht met jachtbommenwerpers een luchtaanval uitgevoerd op de school. Het gebouw werd zwaar beschadigd, maar kon in tegenstelling tot de tegenoverliggende christelijke HBS (waarin de Sicherheitspolizei gevestigd) en een veertigtal huizen in de buurt, wel gered worden. Het bombardement veroorzaakte omstreeks vijftig doden en vele gewonden. Vanwege het oorlogsverleden werd de straat, die voor en tijdens de oorlog Euterpestraat heette, in 1945, na het einde van de bezetting en de oorlog, hernoemd naar Gerrit Jan van der Veen, een van de verzetslieden die op 27 maart 1943 een slechts deels geslaagde aanslag pleegden op het Amsterdamse bevolkingsregister aan de Plantage Middenlaan. In 1944 fusilleerden de Duitsers hem na een poging om een aantal verzetsstrijders te bevrijden uit de gevangenis aan de Weteringschans. BeschrijvingDe ingang van het gebouw aan de Gerrit van der Veenstraat wordt gemarkeerd door een smalle, hoge toren. Volgens het ontwerp zou aan de linkerzijde van deze toren een tweede school gebouwd worden, maar die is niet uitgevoerd. Bovenop de toren staan twee bronzen beelden van Hildo Krop: een man met sikkel en pikhaak en Amor. Verder zijn er aan de gevel verschillende beeldjes van gebakken aarde. In 1925 boetseerde Hildo Krop voor zijn zoontje een olifant en bakte het daarna in de potkachel. Hij vond dat zo leuk dat hij, om de techniek beter te kunnen beheersen, een jaar lang lessen ging volgen in de Quelliniusschool in Amsterdam. De techniek ging hij regelmatig toepassen bij opdrachten van de gemeente aan verschillende gebouwen. Ook de nieuwe meisjes-HBS voorzag hij aan alle kanten van kleine beeldjes van gebakken aarde. Aan de Gerrit van der Veenstraat, vlak bij de hoek met de Rubensstraat: een meisjesfiguur. In de Rubensstraat: de schilder Jan Sluijters en een opspringend hert. In de Anthonie van Dijckstraat plaatste hij een serie beeldjes tussen de bogen aan de lange zijde van de voormalige gymzaal: clown op gymnastiektoestel, staand meisje met roeispaan en staand meisje met tennisracket. In de Anthonie van Dijckstraat is ook nog een kalkstenen beeldje te vinden: een staande man met rol in rechterhand. In de tuin heeft ook nog een fontein gestaan met een faunfiguur en een sproeier in de vorm van een faun met slang boven het bassin. Dit werk is verloren gegaan. Later werden aan de voorzijde van het gebouw nog twee beelden geplaatst: De Denker (1947) van Paul Koning en Moeder en Kind (1939) van Henri Matthieu Wezelaar. Dit beeld heeft miraculeus genoeg het bombardement overleefd, zoals op de foto in dit artikel te zien is. InterieurVolgens de beschrijving in het monumentenregister zijn er nog heel wat oorspronkelijke elementen aanwezig. Aula met siermetselwerk. Eikenhouten deuren van de aula met in houtsnijwerk uitgevoerde voorstellingen van Adam en Eva (wrsl. van Christiaan Joseph Hassoldt (1877-1956). Trappenhuis met glas-in-loodvensters en vier muurgeschilderde medaillons boven de deuren van de hal op de eerste verdieping van studerende, dansende, schrijvende en tekenende vrouwfiguren in rood en grijze tinten. In de hal bevinden zich twee bronzen hoofdjes van Loeki van der Veen en Prinses Juliana gemaakt door Gerrit van der Veen. Boven de deuren van een aantal klaslokalen op de eerste verdieping wandgeschilderde voorstellingen van Jozef en Maria, vogels, zeilschip en zeelandschap. Alle tuimelvensters zijn nog aanwezig. In maart 1930 werd bekend dat Amsterdam het glas in lood van Roland Holst had aangekocht. De gemeente wachtte tot ze een goede bestemming voor het raam met het ongebruikelijke formaat hadden; dat werd gevonden in de aula van de toenmalige HBS voor meisjes. Naast het podium hier stonden ajour bewerkte lichtzuilen van John Rädecker. Onduidelijk is wat hiermee gebeurd is. Recente ontwikkelingenTegenwoordig is in het gebouw het Gerrit van der Veen College gevestigd, een school voor voortgezet onderwijs. Links Rijksmonumentenregister Wikipedia Hildo Krop digitaal kenniscentrum Wikipedia: Oorlogsmonument 'Tijdloos is de stilte...' 'De nieuwe Meisjes H.B.S.'. In: Algemeen Handelsblad (1 november 1930) Ingezonden door Annemarieke Verheij Professionele of persoonlijke bandDe school is in een late Amsterdamse School-stijl gebouwd en is strak van vorm. De torens en het vele beeldhouwwerk maken hem echter aantrekkelijk. Een school met een dramatische geschiedenis. Mijn vader, opgegroeid op de Stadionweg kan zich de luchtaanval nog goed herinneren. De jachtbommenwerpers die enorm laag overvlogen, hun bommen lieten vallen en de oorverdovende klappen die volgden. De beschrijving over het interieur maakt me nieuwsgierig. Ik heb de school aangeschreven met het verzoek eens een keertje binnen te mogen kijken en te fotograferen. Gerelateerde objecten

Naam

Meisjes-HBS (v.m.) Gerrit van der Veenstraat, Amsterdam

Aantal afbeeldingen: 42

IntroductieDe school, oorspronkelijk een meisjes-HBS, is in 1929 gebouwd naar ontwerp van Nico Lansdorp, architect in dienst bij Publieke Werken.

AdresGerrit van der Veenstraat 99

Postcode(s)1077 DT

PlaatsAmsterdam

LandNederland

Vervaardiger Nico Lansdorp (Architect)‎
Publieke Werken (Architect)‎
Hildo Krop (Kunstenaar)‎
Richard Roland Holst (Kunstenaar)‎
Willem Anton Rädecker (Kunstenaar)‎

Datum1929 - 1930

Huidige staatDeels of volledig gerestaureerd

OpdrachtgeverGemeente Amsterdam

Huidige eigenaarGemeente Amsterdam

Oorspronkelijke functieMiddelbare School

Huidige functieMiddelbare School

Type objectRijksmonument, Gebouw

Monumentnummer527773

AchtergrondDe school heeft een zwaar verleden. Tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog was vanaf 1940 de Sicherheitsdienst(SD) in het gebouw gevestigd. Vanuit dit hoofdkwartier organiseerde de SD de deportatie van de Joodse Amsterdammers en hier verhoorde en martelde zij verzetsstrijders. Op 26 november 1944 heeft de Britse luchtmacht met jachtbommenwerpers een luchtaanval uitgevoerd op de school. Het gebouw werd zwaar beschadigd, maar kon in tegenstelling tot de tegenoverliggende christelijke HBS (waarin de Sicherheitspolizei gevestigd) en een veertigtal huizen in de buurt, wel gered worden. Het bombardement veroorzaakte omstreeks vijftig doden en vele gewonden.

Vanwege het oorlogsverleden werd de straat, die voor en tijdens de oorlog Euterpestraat heette, in 1945, na het einde van de bezetting en de oorlog, hernoemd naar Gerrit Jan van der Veen, een van de verzetslieden die op 27 maart 1943 een slechts deels geslaagde aanslag pleegden op het Amsterdamse bevolkingsregister aan de Plantage Middenlaan. In 1944 fusilleerden de Duitsers hem na een poging om een aantal verzetsstrijders te bevrijden uit de gevangenis aan de Weteringschans.

BeschrijvingDe ingang van het gebouw aan de Gerrit van der Veenstraat wordt gemarkeerd door een smalle, hoge toren. Volgens het ontwerp zou aan de linkerzijde van deze toren een tweede school gebouwd worden, maar die is niet uitgevoerd. Bovenop de toren staan twee bronzen beelden van Hildo Krop: een man met sikkel en pikhaak en Amor. Verder zijn er aan de gevel verschillende beeldjes van gebakken aarde. In 1925 boetseerde Hildo Krop voor zijn zoontje een olifant en bakte het daarna in de potkachel. Hij vond dat zo leuk dat hij, om de techniek beter te kunnen beheersen, een jaar lang lessen ging volgen in de Quelliniusschool in Amsterdam. De techniek ging hij regelmatig toepassen bij opdrachten van de gemeente aan verschillende gebouwen. Ook de nieuwe meisjes-HBS voorzag hij aan alle kanten van kleine beeldjes van gebakken aarde. Aan de Gerrit van der Veenstraat, vlak bij de hoek met de Rubensstraat: een meisjesfiguur. In de Rubensstraat: de schilder Jan Sluijters en een opspringend hert. In de Anthonie van Dijckstraat plaatste hij een serie beeldjes tussen de bogen aan de lange zijde van de voormalige gymzaal: clown op gymnastiektoestel, staand meisje met roeispaan en staand meisje met tennisracket.

In de Anthonie van Dijckstraat is ook nog een kalkstenen beeldje te vinden: een staande man met rol in rechterhand. In de tuin heeft ook nog een fontein gestaan met een faunfiguur en een sproeier in de vorm van een faun met slang boven het bassin. Dit werk is verloren gegaan.

Later werden aan de voorzijde van het gebouw nog twee beelden geplaatst: De Denker (1947) van Paul Koning en Moeder en Kind (1939) van Henri Matthieu Wezelaar. Dit beeld heeft miraculeus genoeg het bombardement overleefd, zoals op de foto in dit artikel te zien is.

InterieurVolgens de beschrijving in het monumentenregister zijn er nog heel wat oorspronkelijke elementen aanwezig. Aula met siermetselwerk. Eikenhouten deuren van de aula met in houtsnijwerk uitgevoerde voorstellingen van Adam en Eva (wrsl. van Christiaan Joseph Hassoldt (1877-1956). Trappenhuis met glas-in-loodvensters en vier muurgeschilderde medaillons boven de deuren van de hal op de eerste verdieping van studerende, dansende, schrijvende en tekenende vrouwfiguren in rood en grijze tinten. In de hal bevinden zich twee bronzen hoofdjes van Loeki van der Veen en Prinses Juliana gemaakt door Gerrit van der Veen. Boven de deuren van een aantal klaslokalen op de eerste verdieping wandgeschilderde voorstellingen van Jozef en Maria, vogels, zeilschip en zeelandschap. Alle tuimelvensters zijn nog aanwezig.

In maart 1930 werd bekend dat Amsterdam het glas in lood van Roland Holst had aangekocht. De gemeente wachtte tot ze een goede bestemming voor het raam met het ongebruikelijke formaat hadden; dat werd gevonden in de aula van de toenmalige HBS voor meisjes. Naast het podium hier stonden ajour bewerkte lichtzuilen van John Rädecker. Onduidelijk is wat hiermee gebeurd is.

Recente ontwikkelingenTegenwoordig is in het gebouw het Gerrit van der Veen College gevestigd, een school voor voortgezet onderwijs.

Links

Rijksmonumentenregister

Wikipedia

Hildo Krop digitaal kenniscentrum

Wikipedia: Oorlogsmonument 'Tijdloos is de stilte...'

'De nieuwe Meisjes H.B.S.'. In: Algemeen Handelsblad (1 november 1930)

Ingezonden door Annemarieke Verheij

Professionele of persoonlijke bandDe school is in een late Amsterdamse School-stijl gebouwd en is strak van vorm. De torens en het vele beeldhouwwerk maken hem echter aantrekkelijk. Een school met een dramatische geschiedenis. Mijn vader, opgegroeid op de Stadionweg kan zich de luchtaanval nog goed herinneren. De jachtbommenwerpers die enorm laag overvlogen, hun bommen lieten vallen en de oorverdovende klappen die volgden. De beschrijving over het interieur maakt me nieuwsgierig. Ik heb de school aangeschreven met het verzoek eens een keertje binnen te mogen kijken en te fotograferen.

Gerelateerde objecten

Details

Meisjes-HBS (v.m.) Gerrit van der Veenstraat, Amsterdam