Details
Naam
Orteliusstraat (M. Kropholler), Amsterdam
Aantal afbeeldingen: 17
IntroductieNaast de villa's in Park Meerwijk (Bergen) en het Atelier Roland Holst op de Buisse Heide, behoren de gevelontwerpen voor de Holendrechtstraat en de Orteliusstraat tot de bekendste Amsterdamse School-ontwerpen van Margaret Staal-Kropholler.
AdresOrteliusstraat 202-240 en 205-243
Postcode(s)1056 PJ
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Vervaardiger Margaret Staal-Kropholler (Architect)
Datum1925 - 1927
Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd
Huidige eigenaarMeerdere particuliere eigenaren
Oorspronkelijke functieEtagewoningen / appartementen
Huidige functieEtagewoningen / appartementen
Type objectGemeentelijk monument, Blok
AchtergrondIn de jaren twintig van de vorige eeuw ontwierp Kropholler (als enige vrouwelijke architect) twee woningbouwprojecten in de stijl van de Amsterdamse School. Het eerste was een tamelijk exuberant woonblok in de Holendrechtstraat (1921) in het Plan Zuid (zie link). Haar ontwerp met zijn plastische gevels en golvende balkons oogstte veel waardering. In 1925 ontwierp zij 188 woonhuizen aan beide zijden van de Orteliusstraat in Amsterdam-West: soberder van vorm en praktisch van inrichting (zoals een gecombineerde douche-wasruimte). De woonhuizen in de Orteliusstraat maken deel uit van het Plan West voor 6000 woningen, dat in 1922 werd gepresenteerd door de Commissie van Drie met Hulshoff, Gratama en Versteeg. De architectuur in dit plan is een sobere variant van de Amsterdamse School.
BeschrijvingDit complex uit 1927 omvat twee identieke bouwblokken aan weerszijden van de Orteliusstraat. In het ontwerp van Kropholler heeft de vormgeving van de straat als geheel voorop gestaan, waarbij de beweeglijkheid van de vlakke erkers en de lichte steensoort een sympathieke eenvoud en een bijna zeldzame schoonheid voortbrengen.
Het gaat om rijen identieke gevels met steeds vier abstract versierde voordeuren naast elkaar in de plint. Margaret Kropholler bracht in het strenge ritme afwisseling aan door vanaf de eerste tot en met de derde verdieping licht naar voren stekende erkers te plaatsen, met een scherpe snede tussen de woningen en een karakteristieke raamindeling. Op de zolderverdieping wordt de opgaande lijn gestopt door twee kleine zolderraampjes vlak onder de dakrand, aan beide zijden geflankeerd door een hijsbalk. De dakranden en de bovenzijde van de erkers hebben keramische afdekpannen en de kozijndorpels kleine baksteenconsoles. Tussen de voordeuren en een aan de onderzijde van de kozijnen op de begane grond is natuursteen gebruikt. Tussen kozijn en voordeur op de begane grond zijn meerdere kleuren baksteen tot een eenvoudig maar smaakvolle rechthoek gemetseld.
Opvallend voor de huidige bezoeker is dat de voordeuren uitgesproken laag zijn.
Het gaat om rijen identieke gevels met steeds vier abstract versierde voordeuren naast elkaar in de plint. Margaret Kropholler bracht in het strenge ritme afwisseling aan door vanaf de eerste tot en met de derde verdieping licht naar voren stekende erkers te plaatsen, met een scherpe snede tussen de woningen en een karakteristieke raamindeling. Op de zolderverdieping wordt de opgaande lijn gestopt door twee kleine zolderraampjes vlak onder de dakrand, aan beide zijden geflankeerd door een hijsbalk. De dakranden en de bovenzijde van de erkers hebben keramische afdekpannen en de kozijndorpels kleine baksteenconsoles. Tussen de voordeuren en een aan de onderzijde van de kozijnen op de begane grond is natuursteen gebruikt. Tussen kozijn en voordeur op de begane grond zijn meerdere kleuren baksteen tot een eenvoudig maar smaakvolle rechthoek gemetseld.
Opvallend voor de huidige bezoeker is dat de voordeuren uitgesproken laag zijn.
Recente ontwikkelingenIn het kader van de Beter Verbeteren regeling zijn de blokken een aantal jaren geleden volledig gerenoveerd. De gevels hadden in de loop der jaren een troosteloos uiterlijk gekregen. Met name de karakteristieke raamindeling was een ratjetoe geworden. Hout, aluminium, kunststof, met roeden en zonder roeden, alles kwam voor. Stadsdeel De Baarsjes startte onder de hoede van Willem Haverkamp met een plan van aanpak om het oorspronkelijke gevelbeeld weer terug te brengen. Leo Stötefalk, welstandscoördinator van het stadsdeel, tekende alle oorspronkelijke kozijndetails, aan de hand waarvan de nieuwe uitwerkingen werden ontwikkeld. Uiteindelijk is de eenheid van de gevel nagenoeg geheel teruggebracht.
Bronnen
M. van Haaren, Het Beste Verbeterboek (Bussum 2008).
Links
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandWe zijn hier ver van de veel exuberantere gevels van deze architecte aan de Holendrechtstraat. Door de licht wijkende "erkers" ontstaat echter een bijzonder ritme dat nergens anders gerealiseerd is. Ook in de details zijn het mooie panden, die heel mooi gerenoveerd zijn. Op mij komt deze straat desondanks benauwd over.
Gerelateerde objecten