De Dageraad (oorspronkelijk plan)

Sidebar content	Main content
	Details Naam De Dageraad (oorspronkelijk plan) Aantal afbeeldingen: 82 IntroductieDeze beschrijving is het resultaat van een samenwerking tussen de redactie van Platform Wendingen en Theo Wesselink (de Alliantie). Het complex is één van de hoogtepunten van volkswoningbouw zoals deze door Amsterdamse School-architecten werd geïnterpreteerd. Hoewel over de precieze taakverdeling bij het ontwerp van dit complex onzekerheid bestaat, is de hand van Michel de Klerk duidelijk aanwezig. De jonge voorman van de Amsterdamse School zou kort na de voltooiing van het Dageraadcomplex overlijden. Hij was dus niet meer betrokken zijn bij de oostelijke en westelijke uitbreiding van de woningblokken in de Dageraad. AdresPieter Lodewijk Takstraat 1-31, Pieter Lodewijk Takstraat 2-32, Burgemeester Tellegenstraat 60-128, Burgemeester Tellegenstraat 130-198, Henriette Ronnerstraat 2-54, Henriette Ronnerplein 46-110, Thérèse Schwartzestraat 1-17, Thérèse Schwartzeplein 1-33, Willem Pastoorsstraat 26-36, Talmastraat 2-12 Postcode(s)1073 PlaatsAmsterdam LandNederland Vervaardiger Michel de Klerk (Architect)‎ Piet Kramer (Architect)‎ John Rädecker (Kunstenaar)‎ Datum1918 - 1923 Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd OpdrachtgeverDe Dageraad Huidige eigenaarDe Alliantie Oorspronkelijke functieEtagewoningen / winkels Huidige functieGemengde bestemming: woningen en winkels/bedrijfsruimtes Type objectRijksmonument, Blok Monumentnummer1508 en 37649 AchtergrondIn 1917 werd door de Amsterdamse gemeenteraad Berlage's ontwerp voor Plan Zuid aangenomen. In het oorspronkelijke plan was op de plek waar nu de Coöperatiebuurt ligt een academisch ziekenhuis ingetekend, maar toen bleek dat het ziekenhuis een andere locatie prefereerde, werd het gebied aangewezen voor volkswoningbouw. In 1918 kregen enkele jonge woningbouwverenigingen grond aangewezen om hier woningen te bouwen. Het is onduidelijk wie het markante stratenplan voor de buurt ontwierp. Kohlenbach houdt het op een combinatie van Arie Keppler en de betrokken architecten. Vladimir Stissi vermeldt Berlage als ontwerper. De Gemeentelijke Woningdienst hield hierbij het hele ontwerp- en bouwproces nauwlettend in de gaten. Eén van de betrokken verenigingen was De Dageraad, die een jaar eerder door de arbeiderscoöperatie met dezelfde naam was opgericht. De Dageraad gaf aan Michel de Klerk de opdracht om twee woonblokken en twee pleinen te ontwerpen, met in het midden de P.L. Takstraat. De Klerk deelde zijn opdracht met Piet Kramer. De blokken werden ontworpen tussen 1918 en 1920, maar door stakingen en moeilijkheden bij de kredietverstrekking kwamen de bouwwerken pas in 1923 gereed. Aanvankelijk was er aan de noordzijdes van de pleinen ruimte gereserveerd voor twee lagere scholen, maar toen deze overbodig bleken, is Kramer in 1930-1931 gevraagd de ruimte te vullen met woningbouwblokken. BeschrijvingHet complex De Dageraad is ontworpen door Piet Kramer en Michel de Klerk. Er kan niet met zekerheid worden gezegd wie verantwoordelijk was voor welke delen, aangezien de architecten hier niets over hebben overgeleverd. De belangrijkste aanwijzingen zijn gesigneerde schetsen, maar het is aannemelijk dat het ontwerp door beide architecten gezamenlijk tot stand is gekomen. Met enige zekerheid kan gezegd worden dat Kramer waarschijnlijk verantwoordelijk was voor de twee kenmerkende hoge torens op de hoeken van de Pieter Lodewijk Takstraat en de Burgemeester Tellegenstraat en dat Michel de Klerk de straatwanden aan de Pieter Lodewijk Takstraat en aan de pleinen heeft verzorgd. Aan het complex zijn op verschillende plaatsen kunst- en beeldhouwwerken geplaatst. Boven de winkels onder de torens zijn uit bakstenen opgebouwde beelden van een mannetje en een vogel te vinden van John Rädecker. Hieronder zijn twee bakstenen 'plaquettes' of gedenktekens te vinden, die de bouw van het complex en P. L. Tak memoreren. Aan de zuidelijke koppen van de blokken in de Pieter Lodewijk Takstraat zijn loden kraaiende hanen te vinden. Verder is op verschillende plaatsen de naam van de corporatie te vinden. Zo zijn er verschillende sluitstenen en op de pleinen onder de balkons zijn losse letters te vinden die gezamenlijk de tekst "De Dageraad" vormen. InterieurHet interieur van het complex, zoals bij de meeste sociale woningbouwcomplex dusdanig aangepast dat er niets of nauwelijks meer iets van over is gebleven. Vooral de woningen zelf moesten het ontgelden. Belangrijkste reden hiervoor is dat interieurs na verloop van tijd gewoonweg niet meer voldoen, beschadigen en dusdanig uit de mode raken dat het ondoenlijk is om deze bij een renovatieronde te behouden. Zo werden de vroegere woningen bijvoorbeeld gebouwd zonder badkamers en vaak zonder gangen. De trappenhuizen van De Dageraad zijn zo goed als intact gebleven en met een renovatie in de jaren '80 teruggebracht in de oorspronkelijke kleuren: blauw of groen met oker, met zwarte details. Recente ontwikkelingenAl snel bleek het revolutionaire en ingewikkeld gedetailleerde ontwerp van Kramer en De Klerk problemen met zich mee te brengen. In 1930 zijn, onder leiding van Kramer, enkele wijzigingen aangebracht. Zo zijn de kenmerkende uitkragende kozijnen aan de P.L.Takstraat vervangen voor reguliere kozijnen en zijn de ramen van enkele woningen vergroot. In mei 2012 opende Museum Het Schip in de winkelruimte op nummer 128 een bezoekerscentrum, vernoemd naar het Dageraadcomplex. In oktober 2020 werd dit een volwaardig museum. Bronnen Vladimir Stissi, Amsterdam, het Mekka van de Volkshuisvesting: sociale woningbouw 1909-1942 (Rotterdam 2007). Bernhard Kohlenbach, Piet Kramer, Architect van de Amsterdamse School (Naarden 1994). Manfred Bock, Sigrid Johannisse en Vladimir Stissi, Michel de Klerk, bouwmeester en tekenaar van de Amsterdamse School 1884-1923 (Rotterdam 1997). Links Wikipedia Rijksmonumentenregister Rijksmonumentenregister Ingezonden door Theo Wesselink Professionele of persoonlijke bandIn de dertig jaar die ik werkzaam ben in de Amsterdamse volkshuisvesting heeft complex De Dageraad altijd een bijzondere plek bij mij ingenomen. Vanaf het begin was ik gefascineerd door de opvallende architectuur en vormgeving en heb ik mij verbaasd over wat je met bakstenen en dakpannen kunt doen. Met name de technische problemen en probleempjes waar de bewoners mee werden en worden geconfronteerd komen daarmee in een bijzonder daglicht te staan en kunnen daardoor een bijzondere aanpak vragen. Gerelateerde objecten

Naam

De Dageraad (oorspronkelijk plan)

Aantal afbeeldingen: 82

IntroductieDeze beschrijving is het resultaat van een samenwerking tussen de redactie van Platform Wendingen en Theo Wesselink (de Alliantie). Het complex is één van de hoogtepunten van volkswoningbouw zoals deze door Amsterdamse School-architecten werd geïnterpreteerd. Hoewel over de precieze taakverdeling bij het ontwerp van dit complex onzekerheid bestaat, is de hand van Michel de Klerk duidelijk aanwezig. De jonge voorman van de Amsterdamse School zou kort na de voltooiing van het Dageraadcomplex overlijden. Hij was dus niet meer betrokken zijn bij de oostelijke en westelijke uitbreiding van de woningblokken in de Dageraad.

AdresPieter Lodewijk Takstraat 1-31, Pieter Lodewijk Takstraat 2-32, Burgemeester Tellegenstraat 60-128, Burgemeester Tellegenstraat 130-198, Henriette Ronnerstraat 2-54, Henriette Ronnerplein 46-110, Thérèse Schwartzestraat 1-17, Thérèse Schwartzeplein 1-33, Willem Pastoorsstraat 26-36, Talmastraat 2-12

Postcode(s)1073

PlaatsAmsterdam

LandNederland

Vervaardiger Michel de Klerk (Architect)‎
Piet Kramer (Architect)‎
John Rädecker (Kunstenaar)‎

Datum1918 - 1923

Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd

OpdrachtgeverDe Dageraad

Huidige eigenaarDe Alliantie

Oorspronkelijke functieEtagewoningen / winkels

Huidige functieGemengde bestemming: woningen en winkels/bedrijfsruimtes

Type objectRijksmonument, Blok

Monumentnummer1508 en 37649

AchtergrondIn 1917 werd door de Amsterdamse gemeenteraad Berlage's ontwerp voor Plan Zuid aangenomen. In het oorspronkelijke plan was op de plek waar nu de Coöperatiebuurt ligt een academisch ziekenhuis ingetekend, maar toen bleek dat het ziekenhuis een andere locatie prefereerde, werd het gebied aangewezen voor volkswoningbouw. In 1918 kregen enkele jonge woningbouwverenigingen grond aangewezen om hier woningen te bouwen. Het is onduidelijk wie het markante stratenplan voor de buurt ontwierp. Kohlenbach houdt het op een combinatie van Arie Keppler en de betrokken architecten. Vladimir Stissi vermeldt Berlage als ontwerper. De Gemeentelijke Woningdienst hield hierbij het hele ontwerp- en bouwproces nauwlettend in de gaten.

Eén van de betrokken verenigingen was De Dageraad, die een jaar eerder door de arbeiderscoöperatie met dezelfde naam was opgericht. De Dageraad gaf aan Michel de Klerk de opdracht om twee woonblokken en twee pleinen te ontwerpen, met in het midden de P.L. Takstraat. De Klerk deelde zijn opdracht met Piet Kramer. De blokken werden ontworpen tussen 1918 en 1920, maar door stakingen en moeilijkheden bij de kredietverstrekking kwamen de bouwwerken pas in 1923 gereed.

Aanvankelijk was er aan de noordzijdes van de pleinen ruimte gereserveerd voor twee lagere scholen, maar toen deze overbodig bleken, is Kramer in 1930-1931 gevraagd de ruimte te vullen met woningbouwblokken.

BeschrijvingHet complex De Dageraad is ontworpen door Piet Kramer en Michel de Klerk. Er kan niet met zekerheid worden gezegd wie verantwoordelijk was voor welke delen, aangezien de architecten hier niets over hebben overgeleverd. De belangrijkste aanwijzingen zijn gesigneerde schetsen, maar het is aannemelijk dat het ontwerp door beide architecten gezamenlijk tot stand is gekomen.

Met enige zekerheid kan gezegd worden dat Kramer waarschijnlijk verantwoordelijk was voor de twee kenmerkende hoge torens op de hoeken van de Pieter Lodewijk Takstraat en de Burgemeester Tellegenstraat en dat Michel de Klerk de straatwanden aan de Pieter Lodewijk Takstraat en aan de pleinen heeft verzorgd.

Aan het complex zijn op verschillende plaatsen kunst- en beeldhouwwerken geplaatst. Boven de winkels onder de torens zijn uit bakstenen opgebouwde beelden van een mannetje en een vogel te vinden van John Rädecker. Hieronder zijn twee bakstenen 'plaquettes' of gedenktekens te vinden, die de bouw van het complex en P. L. Tak memoreren. Aan de zuidelijke koppen van de blokken in de Pieter Lodewijk Takstraat zijn loden kraaiende hanen te vinden. Verder is op verschillende plaatsen de naam van de corporatie te vinden. Zo zijn er verschillende sluitstenen en op de pleinen onder de balkons zijn losse letters te vinden die gezamenlijk de tekst "De Dageraad" vormen.

InterieurHet interieur van het complex, zoals bij de meeste sociale woningbouwcomplex dusdanig aangepast dat er niets of nauwelijks meer iets van over is gebleven. Vooral de woningen zelf moesten het ontgelden. Belangrijkste reden hiervoor is dat interieurs na verloop van tijd gewoonweg niet meer voldoen, beschadigen en dusdanig uit de mode raken dat het ondoenlijk is om deze bij een renovatieronde te behouden. Zo werden de vroegere woningen bijvoorbeeld gebouwd zonder badkamers en vaak zonder gangen. De trappenhuizen van De Dageraad zijn zo goed als intact gebleven en met een renovatie in de jaren '80 teruggebracht in de oorspronkelijke kleuren: blauw of groen met oker, met zwarte details.

Recente ontwikkelingenAl snel bleek het revolutionaire en ingewikkeld gedetailleerde ontwerp van Kramer en De Klerk problemen met zich mee te brengen. In 1930 zijn, onder leiding van Kramer, enkele wijzigingen aangebracht. Zo zijn de kenmerkende uitkragende kozijnen aan de P.L.Takstraat vervangen voor reguliere kozijnen en zijn de ramen van enkele woningen vergroot.

In mei 2012 opende Museum Het Schip in de winkelruimte op nummer 128 een bezoekerscentrum, vernoemd naar het Dageraadcomplex. In oktober 2020 werd dit een volwaardig museum.

Bronnen

Vladimir Stissi, Amsterdam, het Mekka van de Volkshuisvesting: sociale woningbouw 1909-1942 (Rotterdam 2007).

Bernhard Kohlenbach, Piet Kramer, Architect van de Amsterdamse School (Naarden 1994).

Manfred Bock, Sigrid Johannisse en Vladimir Stissi, Michel de Klerk, bouwmeester en tekenaar van de Amsterdamse School 1884-1923 (Rotterdam 1997).

Links

Wikipedia

Rijksmonumentenregister

Ingezonden door Theo Wesselink

Professionele of persoonlijke bandIn de dertig jaar die ik werkzaam ben in de Amsterdamse volkshuisvesting heeft complex De Dageraad altijd een bijzondere plek bij mij ingenomen. Vanaf het begin was ik gefascineerd door de opvallende architectuur en vormgeving en heb ik mij verbaasd over wat je met bakstenen en dakpannen kunt doen. Met name de technische problemen en probleempjes waar de bewoners mee werden en worden geconfronteerd komen daarmee in een bijzonder daglicht te staan en kunnen daardoor een bijzondere aanpak vragen.

Gerelateerde objecten

Details

De Dageraad (oorspronkelijk plan)