Details
Naam
Blok Vechtstraat met hofje, Amsterdam
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
Aantal afbeeldingen: 45
IntroductieEen van de twee woonblokken van de hand van Nico Lansdorp met - zeker voor Amsterdam - ongebruikelijke hoefijzervormige hofjes.
AdresVechtstraat 9-47, Borssenburgstraat 27-35, Meerhuizenstraat 26-34
Postcode(s)1078 VB
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Vervaardiger Nico Lansdorp (Architect)
Datum1922 - 1923
Huidige staatGerealiseerd
OpdrachtgeverAmstels Bouwvereeniging
Oorspronkelijke functieEtagewoningen / winkels
Huidige functieGemengde bestemming: woningen en winkels/bedrijfsruimtes
Type objectGemeentelijk monument, Blok
Monumentnummer222204
AchtergrondAan 70 bouwondernemingen, die gezamenlijk Amstels Bouwvereniging vormden, werd toestemming verleend voor bebouwing van het grootste gebied in het Plan van Berlage, een rechthoek van ca. 10 hectare. In het oosten en noorden begrensd door waterwegen (Amstel en Amstelkanaal) en doorkruist door twee hoofdverkeerswegen van het Plan: de Vrijheidslaan en de Rijnstraat. Het plan voorzag in de de bouw van woonblokken met binnentuin voor de middenbouw.
Het akkoord tussen de ondernemingen en de gemeente voorzag in de realisatie van circa 2000 woningen met gestandaardiseerde afmetingen en typologieën. De eisen die werden gesteld aan afmetingen e.d. waren bindend, zodat de architecten uitsluitend een gevelontwerp werd gevraagd. Lansdorp kreeg de opdracht voor het ontwerp van een aantal binnenblokken.
Het akkoord tussen de ondernemingen en de gemeente voorzag in de realisatie van circa 2000 woningen met gestandaardiseerde afmetingen en typologieën. De eisen die werden gesteld aan afmetingen e.d. waren bindend, zodat de architecten uitsluitend een gevelontwerp werd gevraagd. Lansdorp kreeg de opdracht voor het ontwerp van een aantal binnenblokken.
BeschrijvingLansdorp ontwierp twee min of meer identieke woningblokken. Het oostelijke blok ligt met de lange zijde aan de Holendrechtstraat. Het hier behandelde westelijke blok ligt met de lange zijde aan de Vechtstraat. Het centrum van beide blokken wordt gevormd door een soort hofje: een pleintje met een lichte hoefijzervorm dat slechts aan één kant (Vechtstraat oneven kant en Holendrechtstraat even kant) toegankelijk is. Een in Amsterdam tamelijk ongewone woonvorm.
Aan het met bomen beplante pleintje aan de Vechtstraat liggen de ingangen van begane grond woningen en bovenwoningen. De plint van de blokken is van rode baksteen, de overige baksteen is geelbruin hoewel de kleur in de Borssenburgstraat duidelijk geler is. Mogelijk is daar een andere steen gebruikt. De toegang van het hofje wordt links en rechts geflankeerd door een cilindervormige uitbouw die op de eerste en tweede verdiepingen is voorzien van ramen rondom en daarmee dienen als erkers. Het bovenste deel van de cilinders is een blind stuk muur. In de Holendrechtstraat zijn hier smeedijzeren ornamenten aangebracht, maar deze zijn in de Vechtstraat niet (meer?) aanwezig. De derde verdieping van het blok is rijk versierd met bakstenen cordonbanden. Verder steken de gemetselde schoorstenen als ware ornamenten boven de daken uit en liggen zij op vele plaatsen als gemetselde ornamenten op de gevel, met een natuurstenen basis. Het blok aan de Vechtstraat kenmerkt zich door een dakrand die van vorstpannen is voorzien en die vrijwel overal aanwezig is. Dit in tegenstelling tot de Holendrechtstraat, waar deze op veel plaatsen is vervangen door een eenvoudige zinken rand. Deze zinken rand zien we trouwens ook ter hoogte van de Borssenburgstraat.
Op de hoofdgevel in het centrum van het hoefijzer is een eenvoudig bakstenen ornament aangebracht bestaande uit haaks gemetselde stenen met een betonnen afdekking. De lange gevels in de Vechtstraat zijn verder een vrij eenvoudige en regelmatige voortzetting van de hofgevels. Hier geen afgeplatte cilinders of rechthoekige erkers ter hoogte van de zijstraten zoals in het oostelijke blok, maar vrij strakke gevels met alleen wat gemetseld reliëf. De hoeken naar de zijstraten lopen rond met en hebben een rondlopend raampje op de zolderverdieping. De gevel in de zijstraat, de Meerhuizenstraat, is een eenvoudige voortzetting, wel met de paarsgewijze verticale schoorstenen die uit de gevel steken. De bovenkant van deze schoorstenen lijkt mij hier afgetopt. Links van het hofje richting Borssenburgstraat zien we een onhandige overgang tussen twee geveldelen. Blijkbaar heeft men gebouwd vanuit de zijstraat en vanuit het hofje, waarbij op een bepaald moment de gevels bij elkaar kwamen. De steen verandert van kleur en de naad is heel duidelijk zichtbaar. De vorstpannen maken hier plaats voor een zinken dakrand. Op de hoek zelf is nog een deel van de gemetselde dakrand zichtbaar, maar dan loopt deze schuin omhoog om in het niets te verdwijnen. De gevel wordt ook hier door een zinken strip afgedekt.
Het gedeelte in de Borssenburgstraat toont weer de karakteristieke paarsgewijs aangebrachte verticale schoorstenen die we elders in dit blok en in het blok aan de Holdendrechtstraat aantreffen. In deze straat zaten tijdenlang winkels, die niet in het oorspronkelijke plan aanwezig waren. Bouwtekeningen in het Stadsarchief Amsterdam uit de periode 1926-1928 - dus vrij snel na oplevering - uit het archief van Architectenbureau Baanders laten diverse ontwerpen zien (de meeste met de handgeschreven aantekening 'Vervallen' erop) waarop woningen op de begane grond de functie van winkel krijgen. De vijf winkelgevels zijn nu nog duidelijk herkenbaar aan de grote ramen en zwarte natuurstenen gevelbekleding. Slecht de ruimte op de hoek met de Vechtstraat heeft momenteel nog een winkel/horeaca-functie, namelijk coffeeshop Het Wolkje.
Zowel de geelbruine baksteen waaruit de blokken zijn opgetrokken als de cordonbanden zijn ook gebruikt in de voormalige Vincent van Goghschool aan het Hygiëaplein uit 1924, een ontwerp dat mede daarom aan Nico Lansdorp wordt toegeschreven.
Aan het met bomen beplante pleintje aan de Vechtstraat liggen de ingangen van begane grond woningen en bovenwoningen. De plint van de blokken is van rode baksteen, de overige baksteen is geelbruin hoewel de kleur in de Borssenburgstraat duidelijk geler is. Mogelijk is daar een andere steen gebruikt. De toegang van het hofje wordt links en rechts geflankeerd door een cilindervormige uitbouw die op de eerste en tweede verdiepingen is voorzien van ramen rondom en daarmee dienen als erkers. Het bovenste deel van de cilinders is een blind stuk muur. In de Holendrechtstraat zijn hier smeedijzeren ornamenten aangebracht, maar deze zijn in de Vechtstraat niet (meer?) aanwezig. De derde verdieping van het blok is rijk versierd met bakstenen cordonbanden. Verder steken de gemetselde schoorstenen als ware ornamenten boven de daken uit en liggen zij op vele plaatsen als gemetselde ornamenten op de gevel, met een natuurstenen basis. Het blok aan de Vechtstraat kenmerkt zich door een dakrand die van vorstpannen is voorzien en die vrijwel overal aanwezig is. Dit in tegenstelling tot de Holendrechtstraat, waar deze op veel plaatsen is vervangen door een eenvoudige zinken rand. Deze zinken rand zien we trouwens ook ter hoogte van de Borssenburgstraat.
Op de hoofdgevel in het centrum van het hoefijzer is een eenvoudig bakstenen ornament aangebracht bestaande uit haaks gemetselde stenen met een betonnen afdekking. De lange gevels in de Vechtstraat zijn verder een vrij eenvoudige en regelmatige voortzetting van de hofgevels. Hier geen afgeplatte cilinders of rechthoekige erkers ter hoogte van de zijstraten zoals in het oostelijke blok, maar vrij strakke gevels met alleen wat gemetseld reliëf. De hoeken naar de zijstraten lopen rond met en hebben een rondlopend raampje op de zolderverdieping. De gevel in de zijstraat, de Meerhuizenstraat, is een eenvoudige voortzetting, wel met de paarsgewijze verticale schoorstenen die uit de gevel steken. De bovenkant van deze schoorstenen lijkt mij hier afgetopt. Links van het hofje richting Borssenburgstraat zien we een onhandige overgang tussen twee geveldelen. Blijkbaar heeft men gebouwd vanuit de zijstraat en vanuit het hofje, waarbij op een bepaald moment de gevels bij elkaar kwamen. De steen verandert van kleur en de naad is heel duidelijk zichtbaar. De vorstpannen maken hier plaats voor een zinken dakrand. Op de hoek zelf is nog een deel van de gemetselde dakrand zichtbaar, maar dan loopt deze schuin omhoog om in het niets te verdwijnen. De gevel wordt ook hier door een zinken strip afgedekt.
Het gedeelte in de Borssenburgstraat toont weer de karakteristieke paarsgewijs aangebrachte verticale schoorstenen die we elders in dit blok en in het blok aan de Holdendrechtstraat aantreffen. In deze straat zaten tijdenlang winkels, die niet in het oorspronkelijke plan aanwezig waren. Bouwtekeningen in het Stadsarchief Amsterdam uit de periode 1926-1928 - dus vrij snel na oplevering - uit het archief van Architectenbureau Baanders laten diverse ontwerpen zien (de meeste met de handgeschreven aantekening 'Vervallen' erop) waarop woningen op de begane grond de functie van winkel krijgen. De vijf winkelgevels zijn nu nog duidelijk herkenbaar aan de grote ramen en zwarte natuurstenen gevelbekleding. Slecht de ruimte op de hoek met de Vechtstraat heeft momenteel nog een winkel/horeaca-functie, namelijk coffeeshop Het Wolkje.
Zowel de geelbruine baksteen waaruit de blokken zijn opgetrokken als de cordonbanden zijn ook gebruikt in de voormalige Vincent van Goghschool aan het Hygiëaplein uit 1924, een ontwerp dat mede daarom aan Nico Lansdorp wordt toegeschreven.
InterieurLansdorp ontwierp alleen de gevels. Voor zover bekend bevinden zich in de interieurs geen karakteristieke Amsterdamse School-elementen.
Recente ontwikkelingenEen deel van dit blok heeft nog de oorspronkelijke laddervensters en de dakrand heeft nog vrijwel overal vorstpannen. Door vervanging van houten vensters door kunststof of aluminium en het plaatsen van een zinken dakrand op andere plaatsten is de eenheid helaas flink aangetast.
Bronnen
Maristella Casciato, De Amsterdamse School (Rotterdam 010, 1991).
Links
Ingezonden door Annemarieke Verheij
Professionele of persoonlijke bandAnnemarieke Verheij: Dit woonblok heb ik gefotografeerd tijdens de fotosafari van Het Schip. De organisatoren hadden deze straat op het wensenlijstje staan om te worden gedocumenteerd.
Gert-Jan Lobbes: Met name de cordonbanden en de kleur en de textuur van de baksteen vind ik buitengewoon fraai. Het is interessant de blokken in Holendrechtstraat en Vechtstraat naast elkaar te zetten en de verschillen en overeenkomsten te bekijken.
Gert-Jan Lobbes: Met name de cordonbanden en de kleur en de textuur van de baksteen vind ik buitengewoon fraai. Het is interessant de blokken in Holendrechtstraat en Vechtstraat naast elkaar te zetten en de verschillen en overeenkomsten te bekijken.
Gerelateerde objecten