Details
Naam
Woonblok Vrijheidslaan-Kromme Mijdrechtstraat Amsterdam
Aantal afbeeldingen: 16
IntroductieDe evenknie van Michel de Klerks blok aan de Vrijheidslaan.
AdresVrijheidslaan 9-47, Kromme Mijdrechtstraat 11-15, Kromme Mijdrechtstraat 6-10
Postcode(s)1079
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Vervaardiger Piet Kramer (Architect)
Datum1921 - 1922
Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd
OpdrachtgeverAmstels Bouwvereeniging
Huidige eigenaarStadgenoot en particuliere eigenaren
Oorspronkelijke functieEtagewoningen / appartementen
Huidige functieEtagewoningen / appartementen
Type objectGemeentelijk monument, Blok
Monumentnummer
AchtergrondIn 1921 organiseerde een zeventigtal Amsterdamse bouwondernemers zich in Amstels Bouwvereeniging ABV. Van het gemeentebestuur kreeg de ABV opdracht de centrale toegangsas van de Uitbreiding-Zuid (Plan Berlage) architectonisch vorm te geven. Iedere architect die werd aangezocht kreeg gemiddeld tweehonderd meter gevellengte. Hij moest één harmonische gevel ontwerpen voor een blok dat woningen van vier of vijf bouwondernemers kon bevatten. De rechthoekige blokken werden niet in hun geheel door één architect ontworpen. Het straatbeeld had de hoogste prioriteit. Individuele blokken werden dan ook onder zo'n vier architecten verdeeld, waarbij de begrenzing van het ontwerp niet, zoals verwacht zou kunnen worden, werd gevormd door de hoeken. Om de continuïteit ter plaatse van de dwarsstraten te behouden, ontwierp één architect vaak de gevels van de beide zijden van de straat en werd pas in het verloop van een nieuwe gevelwand van architect gewisseld. De architecten werden gedwongen hun ontwerpen te laten aansluiten en voor elke 'ontmoeting' een bijzondere oplossing te bedenken.
Het aan Kramer toegewezen blok lag aan de centrale toegangsas tot het nieuwe stadsdeel, de toenmalige Amstellaan. Deze brede laan met groenstroken en ventwegen, vereiste een royale, grootsteedse vormgeving. Men was algemeen van oordeel dat De Klerk, wiens inmiddels beroemde woonblok met de kenmerkende balkons zich tegenover dat van Kramer bevindt, de beste oplossing voor het vraagstuk had gevonden.
Het aan Kramer toegewezen blok lag aan de centrale toegangsas tot het nieuwe stadsdeel, de toenmalige Amstellaan. Deze brede laan met groenstroken en ventwegen, vereiste een royale, grootsteedse vormgeving. Men was algemeen van oordeel dat De Klerk, wiens inmiddels beroemde woonblok met de kenmerkende balkons zich tegenover dat van Kramer bevindt, de beste oplossing voor het vraagstuk had gevonden.
BeschrijvingHet blok loopt van de Amstellaan/Vrijheidslaan tot aan de Kromme Mijdrechtstraat en beide hoeken zijn ook door Kramer ontworpen. De aanduiding repetitiebouw raakt de kern van Kramers vormgeving. Na een opvallende opmaat, die de aansluiting vormt op de hoekbebouwing aan de Amsteldijk, herhaalde Kramer een haast onafzienbare aaneenschakeling van gelijke elementen. De hoekoplossingen, die de Kromme Mijdrechtstraat flankeren, vormen de afsluiting van zijn gedeelte. Het ritme van de lange straatwand ontstaat door de afwisseling van twee, op verschillende wijzen vormgegeven, verticale kozijnrijen, die door de verschillende vormen van de kozijnen en door de uitbuiking van delen van de gevelwand tegen elkaar zijn afgezet. Om de samenhang van het blok te waarborgen en het verticale element af te zwakken, liet Kramer ter hoogte van de zolderverdieping over de gehele lengte van het blok een kozijnband doorlopen. Bovendien zette hij door de keuze van een ander bekledingsmateraal en een tegengesteld ritme ook het basement tegen het verticale af.
De inwendige structuur van de blokken komt nauwelijks in het gevelbeeld tot uitdrukking. De woningen zijn ondergeschikt aan het woonblok. De dwars door het blok heen lopende scheidingswanden bevinden zich - in de gewelfde geveldelen - achter de verticale, verbrede stijlen van de grote, rechthoekige ramen, en tussen de verticale rijen van de kleine, driedelige ramen. De scheiding tussen trappenhuis en woning is eveneens in het vage gelaten. Ook deze wanden eindigen achter de kozijnen. Voor iemand die de scheidingswanden niet achter de kozijnen verwacht, zal de pandindeling een raadsel blijven.
De hoekbebouwingen aan de Kromme Mijdrechtstraat kregen bijzonder aandacht. Ze moesten een monumentaal stedebouwkundig accent vormen. Kramer versterkte de plasticiteit door de naar voren springende balkons, terwijl hij de bouwmassa ter hoogte van de zolderverdieping liet terugspringen om de schuin geplaatste, kubusvormige blokken de nodige nadruk te geven.
Kenmerkend en typisch voor de Amsterdamse School zijn onder meer het gebruik van verschillende kleuren baksteen, het gebruik van zandsteen in het basement, de imposante houten voordeuren met mooie details, de houten nummering, de verticaal geplaatste pannendaken, de rondingen en welvingen, de uitkragende balkons. Eenmalig lijken de op vele plaatsen dwars in de gevel geplaatste bakstenen, die daardoor uitsteken en de eentonigheid van de gevel doorbreken, zeker bij zonlicht dat van de zijkant komt en voor schaduwwerking zorgt. Deze werking is vooral sinds de recente restauratie van de gevel versterkt.
De inwendige structuur van de blokken komt nauwelijks in het gevelbeeld tot uitdrukking. De woningen zijn ondergeschikt aan het woonblok. De dwars door het blok heen lopende scheidingswanden bevinden zich - in de gewelfde geveldelen - achter de verticale, verbrede stijlen van de grote, rechthoekige ramen, en tussen de verticale rijen van de kleine, driedelige ramen. De scheiding tussen trappenhuis en woning is eveneens in het vage gelaten. Ook deze wanden eindigen achter de kozijnen. Voor iemand die de scheidingswanden niet achter de kozijnen verwacht, zal de pandindeling een raadsel blijven.
De hoekbebouwingen aan de Kromme Mijdrechtstraat kregen bijzonder aandacht. Ze moesten een monumentaal stedebouwkundig accent vormen. Kramer versterkte de plasticiteit door de naar voren springende balkons, terwijl hij de bouwmassa ter hoogte van de zolderverdieping liet terugspringen om de schuin geplaatste, kubusvormige blokken de nodige nadruk te geven.
Kenmerkend en typisch voor de Amsterdamse School zijn onder meer het gebruik van verschillende kleuren baksteen, het gebruik van zandsteen in het basement, de imposante houten voordeuren met mooie details, de houten nummering, de verticaal geplaatste pannendaken, de rondingen en welvingen, de uitkragende balkons. Eenmalig lijken de op vele plaatsen dwars in de gevel geplaatste bakstenen, die daardoor uitsteken en de eentonigheid van de gevel doorbreken, zeker bij zonlicht dat van de zijkant komt en voor schaduwwerking zorgt. Deze werking is vooral sinds de recente restauratie van de gevel versterkt.
InterieurDe standaard plattegronden waren ontworpen door onder anderen G. Klomp. Enige verscheidenheid in de woningen ontstond door hier een aantal varianten op te maken. Ook waren de ondernemers niet verplicht om zich aan de standaardplattegronden te houden, hetgeen uiteindelijk toch een ruime verscheidenheid aan plattegrond opleverde. De woningen hadden allemaal een dubbele kamer 'en suite', twee slaapkamers, een keuken, maar geen badkamer.
Recente ontwikkelingenDe afgelopen jaren door Ymere gerenoveerd.
Bronnen
Bernhard Kohlenbach, Pieter Lodewijk Kramer. Architect van de Amsterdamse School (Naarden, 1994).
Links
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandZeker niet Kramers boeiendste werk. De imposante gevel langs de Vrijheidslaan is enigszins monotoon en staat figuurlijk in de schaduw van Michel de Klerks tegenoverliggende exuberante gevel met balkons. Wat de gevel spannend maakt zijn de dwars geplaatste bakstenen en de imposante deurpartijen. Ik vind vooral de hoekpartijen zeer fraai en een mooi voorbeeld van de architectuur van Kramer, zeker sinds zij zijn gerestaureerd. Hierbij is ook het verticale pannendak op de bovenste helft teruggebracht. Tot mijn verbazing zag ik dat het blok niet op de monumentenlijst staat.
Gerelateerde objecten