Details
Naam
Rijks HBS (v.m.), Ter Apel - exterieur
.JPG&width=650&height=650&imageformat=jpg)
Aantal afbeeldingen: 48
IntroductieNieuwe foto's en beschrijving van deze schitterende school in de stijl van de Amsterdamse School in Ter Apel (Groningen), gebouwd door de voor de Rijksgebouwendienst werkzame architect Gart (Gerrit) Westerhout.
AdresOude Weg 41
Postcode(s)9561 LB
PlaatsTer Apel
LandNederland
Vervaardiger Gart Westerhout (Architect)
Adriaan Remiëns (Kunstenaar)
Adriaan Remiëns (Kunstenaar)
Datum1922 - 1924
Huidige staatDeels of volledig gerestaureerd
OpdrachtgeverRijksgebouwendienst
Huidige eigenaarRSG Ter Apel
Oorspronkelijke functieMiddelbare School
Huidige functieMiddelbare School
Type objectRijksmonument, Gebouw
Monumentnummer520945
AchtergrondDe Rijks Hoogere Burger School in Ter Apel werd in 1921 opgericht en aanvankelijk ondergebracht in houten noodlokalen. De aanbesteding van de bouw vond plaats op 21 juni 1922 en aannemer Jan Kruize uit Bellingwolde mocht de school gaan bouwen tegen een som van 204.000 gulden. Gart Westerhout was net aangenomen als architect voor de Rijksgebouwendienst en de jonge architect (geboren 1893) ging bepaald niet behoudend te werk. Voor 1924 was het een modern gebouw, voorzien van alle gemakken, zoals een centrale warmwatervoorziening, een eigen watervoorziening, goed uitgeruste vaklokalen voor scheikunde, natuurkunde, biologie en tekenen en een kaartenkamer voor aardrijkskunde. Het meubilair werd ontworpen door H. Pander & Zonen, meubelfabriek te Rotterdam, Den Haag en Amsterdam.
In het Bouwkundig Weekblad van 1925 beschrijft G. Westerhout de school onder meer als volgt: "De leslokalen zijn kleurig geschilderd en het ingebrachte meubilair is kleurig gebeitst. De lampen werden gemaakt gedeeltelijk van zink en gedeeltelijk van in elkaar geschoven triplex platen. Het gebouw, op zand gefundeerd (Ter Apel ligt hoog), heeft een onderbouw van gesinterde Groninger klinker en gevelwerk van verkeerd gelegde oranjeroodkleurige Groninger steen. De voorgeschreven toepassing van Travertin werd voor een gedeelte gewijzigd in bouwaardewerk van de ESKAF te Steenwijk, waarvoor beeldhouwer Remiëns te Schoorl de ontwerpen maakte." (Bouwkundig Weekblad nr 24,1925).
In 1971 schreef de architect terugkijkend op dit vroege werk: "Toen ik als architect van de Rijksgebouwendienst de opdracht kreeg, was ik in die periode erg onder de indruk van de 'Amsterdamse School'. Het schoolgebouw draagt daarvan de kentekenen. Er is nog een spoor van de klassieke symmetrie en in die periode van een overdadig kleurgebruik. Ik heb met plezier de Groninger steen toegepast voor een warm rood." (Herdenkingsboek 1971)
In 1968, na een fusie met de Openbare ULO, ging de school verder als Rijks Scholengemeenschap; vanaf 1992 als Regionale Scholengemeenschap, het huidige RSG Ter Apel, voor vmbo, havo en vwo.
In het Bouwkundig Weekblad van 1925 beschrijft G. Westerhout de school onder meer als volgt: "De leslokalen zijn kleurig geschilderd en het ingebrachte meubilair is kleurig gebeitst. De lampen werden gemaakt gedeeltelijk van zink en gedeeltelijk van in elkaar geschoven triplex platen. Het gebouw, op zand gefundeerd (Ter Apel ligt hoog), heeft een onderbouw van gesinterde Groninger klinker en gevelwerk van verkeerd gelegde oranjeroodkleurige Groninger steen. De voorgeschreven toepassing van Travertin werd voor een gedeelte gewijzigd in bouwaardewerk van de ESKAF te Steenwijk, waarvoor beeldhouwer Remiëns te Schoorl de ontwerpen maakte." (Bouwkundig Weekblad nr 24,1925).
In 1971 schreef de architect terugkijkend op dit vroege werk: "Toen ik als architect van de Rijksgebouwendienst de opdracht kreeg, was ik in die periode erg onder de indruk van de 'Amsterdamse School'. Het schoolgebouw draagt daarvan de kentekenen. Er is nog een spoor van de klassieke symmetrie en in die periode van een overdadig kleurgebruik. Ik heb met plezier de Groninger steen toegepast voor een warm rood." (Herdenkingsboek 1971)
In 1968, na een fusie met de Openbare ULO, ging de school verder als Rijks Scholengemeenschap; vanaf 1992 als Regionale Scholengemeenschap, het huidige RSG Ter Apel, voor vmbo, havo en vwo.
BeschrijvingHet halfronde plantsoen voor de school werd samen met de school ontworpen en vormt een indrukwekkende toegang tot het gebouw. Rechts van het gebouw - ermee verbonden door de muur van de fietsenstalling - staat de conciërgewoning. Aan deze woning in een aanverwante maar verschillende stijl dan het schoolgebouw is op Wendingen een aparte bijdrage gewijd.
Aan de Oudeweg werden tegelijkertijd twee woningen voor de leraren gebouwd en aan de Sellingerstraat de directeurswoning. Deze laatste woningen zijn overigens niet door Westerhout ontworpen.
Het twee bouwlagen hoge hoofdgebouw bestaat uit een centraal volume met middenrisaliet en twee zijvleugels. Het is deels onderkelderd en opgetrokken in rode baksteen op een trasraam van gesinterde bruinpaarse baksteen. De gevellijsten zijn van gesinterde bruinpaarse baksteen met rode en donkere Romaanse pannen. De verschillende stenen decoraties aan het gebouw (deels natuursteen, deels inmiddels van kunststof) zijn oorspronkelijk vervaardigd door beeldhouwer Adriaan Remiëns.
Vele details verwijzen naar zee en de scheepvaart, zoals een zeepaardje aan de basis van de vlaggenmast en golvende sierranden van dakpannen met ronde gaten. Deze doen denken aan waterafvoergaten op een scheepsdek. Op de torenvormige uitbouwsels aan de achterkant van het gebouw – die lijken op omgekeerde reddingssloepen – staan vogelbeelden. Het monumentenregister spreekt hier van pelikanen maar dit is beslist onjuist. Het zijn – gezien de kuif, de brede lange snavel en het lijkt alsof ze in het water staan – lepelaars kunnen zijn, hoewel er ook gesproken wordt over roerdompen.
Opmerkelijk zijn verder de blauw geschilderde gietijzeren ornamenten op de tuinmuurtjes aan de voorkant en zijkant, en de rode en blauwe ornamenten op de tuinmuurtjes aan de achterzijde links.
Aan de Oudeweg werden tegelijkertijd twee woningen voor de leraren gebouwd en aan de Sellingerstraat de directeurswoning. Deze laatste woningen zijn overigens niet door Westerhout ontworpen.
Het twee bouwlagen hoge hoofdgebouw bestaat uit een centraal volume met middenrisaliet en twee zijvleugels. Het is deels onderkelderd en opgetrokken in rode baksteen op een trasraam van gesinterde bruinpaarse baksteen. De gevellijsten zijn van gesinterde bruinpaarse baksteen met rode en donkere Romaanse pannen. De verschillende stenen decoraties aan het gebouw (deels natuursteen, deels inmiddels van kunststof) zijn oorspronkelijk vervaardigd door beeldhouwer Adriaan Remiëns.
Vele details verwijzen naar zee en de scheepvaart, zoals een zeepaardje aan de basis van de vlaggenmast en golvende sierranden van dakpannen met ronde gaten. Deze doen denken aan waterafvoergaten op een scheepsdek. Op de torenvormige uitbouwsels aan de achterkant van het gebouw – die lijken op omgekeerde reddingssloepen – staan vogelbeelden. Het monumentenregister spreekt hier van pelikanen maar dit is beslist onjuist. Het zijn – gezien de kuif, de brede lange snavel en het lijkt alsof ze in het water staan – lepelaars kunnen zijn, hoewel er ook gesproken wordt over roerdompen.
Opmerkelijk zijn verder de blauw geschilderde gietijzeren ornamenten op de tuinmuurtjes aan de voorkant en zijkant, en de rode en blauwe ornamenten op de tuinmuurtjes aan de achterzijde links.
InterieurArchitect Westerhout ontwierp niet alleen het interieur maar ook meubels, klokken en andere meubelstukken. Het interieur is zoveel mogelijk in originele staat teruggebracht; verdwenen meubilair werd weer opgespoord, gerestaureerd en weer in de school geplaatst. Deels werd dit ontworpen door de architect en deels door H. Pander & Zonen. De klok in originele kleuren van de Amsterdamse School staat nog in de hal. De klok was een geschenk van de architect bij de opening aan de school.
Aan het interieur is een aparte bijdrage op Wendingen gewijd.
Aan het interieur is een aparte bijdrage op Wendingen gewijd.
Recente ontwikkelingenVanaf 1955 is een eerste uitbreiding aan de achterzijde in het Kloosterbos aangebracht. Bijna elk decennium is er wel een nieuwe uitbreiding toegevoegd, echter steeds aan de achterzijde en zonder het hoofdgebouw aan te tasten. Oud-directeur Sakkers heeft in de afgelopen jaren het gebouw weer in de meest originele staat teruggebracht. Hierbij zijn de stalen kozijnen grotendeels vervangen door aluminium kozijnen en de decoraties van natuursteen deels vervangen door identieke decoraties van (geel geschilderd) kunststof.
Rond 2020 zal opnieuw een grote renovatie van het hoofdgebouw starten. Dit in het kader van een grote nieuwbouw aan de achterzijde, waardoor het geheel een campusachtige sfeer krijgt. Wat bij elkaar hoort, komt ook bij elkaar in één deel van het gebouw. De hoofdingang komt aan de Stationsstraat. Onderdeel van het plan zijn een nieuwe sporthal (reeds gebouwd 2017/2018) en een schoolplein. Het geheel moet groot genoeg zijn voor duizend leerlingen. De gemeente Vlagtwedde legde in 2017 12 miljoen euro op tafel voor de nieuwbouw, maar in oktober 2018 bleek dat er nog zeker 2,2 miljoen euro extra nodig was.
Rond 2020 zal opnieuw een grote renovatie van het hoofdgebouw starten. Dit in het kader van een grote nieuwbouw aan de achterzijde, waardoor het geheel een campusachtige sfeer krijgt. Wat bij elkaar hoort, komt ook bij elkaar in één deel van het gebouw. De hoofdingang komt aan de Stationsstraat. Onderdeel van het plan zijn een nieuwe sporthal (reeds gebouwd 2017/2018) en een schoolplein. Het geheel moet groot genoeg zijn voor duizend leerlingen. De gemeente Vlagtwedde legde in 2017 12 miljoen euro op tafel voor de nieuwbouw, maar in oktober 2018 bleek dat er nog zeker 2,2 miljoen euro extra nodig was.
Bronnen
G. Westerhout, 'Rijkshoogere Burgerschool te Terapel'. In: Bouwkundig Weekblad 24, 13 juni 1925.
Henk Dekker, 'Een ode aan de baksteen: het nieuwe schoolgebouw'. In: Aan de zuidpunt van Westerwolde…De geschiedenis van de RHBS en RSG Ter Apel, 1921-2011 (Uitgave RSG Ter Apel, 2011).
Anja Reenders Versteende welvaart. Amsterdamse School op het Groninger Hoogeland (Uitgeverij Noordboek, 2007).
Norma van der Horst Pronkjuwelen van baksteen. Amsterdamse School in Groningen (boekwerk & partners, 2017).
A. M. de Jong, De beeldhouwer Adrianus Remiëns (Uitgever J. Emmering, Amsterdam, 1929).
Links
Ingezonden door Olga van den Muyzenberg
Professionele of persoonlijke bandBijdrage aangemaakt door Olga van den Muyzenberg die schreef: "Geen speciale connectie. Op foto's zijn vele schitterende details te zien."
In april 2019 gewijzigd en aangevuld door Gert-Jan Lobbes, die de gelegenheid had nieuwe foto's van het exterieur en het interieur te maken.
In april 2019 gewijzigd en aangevuld door Gert-Jan Lobbes, die de gelegenheid had nieuwe foto's van het exterieur en het interieur te maken.
Gerelateerde objecten