Details
Naam
Grafmonument J.H.A. Schaper, Esserveld, Groningen
Aantal afbeeldingen: 10
IntroductieDit grafmonument van Willem Valk voor een vooraanstaand voorvechter van de rechten van arbeiders, brengt het socialisme en de Amsterdamse School samen.
AdresEsserweg
Postcode(s)9722 SN
PlaatsGroningen
LandNederland
Type objectGedenkteken
Vervaardiger Willem Valk (Kunstenaar)
Datum1934
Huidige staatLocatie ongewijzigd en nog altijd in gebruik
OpdrachtgeverGewestelijke Federatie Groningen SDAP
AchtergrondDe Groninger J.H.A. (Jan) Schaper (1868-1934) was een voorman van de socialistische beweging in Nederland. In 1894 was hij mede-oprichter van de Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP), de voorloper van de Partij van de Arbeid. Hij was lid van de gemeenteraad van Groningen, lid van de Provinciale Staten van Groningen en maar liefst vijfendertig jaar lang lid van de Tweede Kamer. In de periode 1926-1934 was Schaper tevens lid van Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland.
De Gewestelijke Federatie Groningen van de SDAP nam na Schapers overlijden het initiatief voor het oprichten van een grafmonument op begraafplaats Esserveld in Groningen. De uitvoering kwam in handen van Willem Valk. Opvallend genoeg genoeg ontbreken de naam van Schaper en zijn geboortejaar en sterfjaar op het monument. Het spreekt voor zichzelf, het gaat om het symbool en niet om de overledene.
De Gewestelijke Federatie Groningen van de SDAP nam na Schapers overlijden het initiatief voor het oprichten van een grafmonument op begraafplaats Esserveld in Groningen. De uitvoering kwam in handen van Willem Valk. Opvallend genoeg genoeg ontbreken de naam van Schaper en zijn geboortejaar en sterfjaar op het monument. Het spreekt voor zichzelf, het gaat om het symbool en niet om de overledene.
BeschrijvingValk heeft op Schapers graf een voorover leunende en in overpeinzing verzonken figuur geplaatst. Het stoer ontblote bovenlijf en de klompen tonen dat het om een arbeider gaat - de bevolkingsgroep waarvoor Schaper zijn hele leven heeft gestreden. Dramatiek en heroïek zijn in het beeld achterwege gelaten; in plaats van een strijdvaardige of door zware inspanningen getekende werkman, voert Valk een meer filosofisch ingestelde werkman op.
Op de zijkanten van de sokkel zijn de aanmoedigende inscripties ‘Waak voor uw karakter’ en ‘Volg uw overtuiging’ aangebracht. De opdrachtgever vindt zijn naam aan de voorzijde terug: ‘Aan onzen pionier. Gew Fed Groningen SDAP’. Zoals hierboven vermeld, ontbreekt de naam van Schaper op het monument.
Achter de figuur staat een bakstenen muur met verschillende metselverbanden, zoals veel gebruikt in ontwerpen van de Amsterdamse School.
Het uit zandsteen gehouwen beeld brengt de werkwijze die Valk doorgaans hanteerde duidelijk tot uiting. Hij maakte geen of weinig schetsen voor een beeld of een reliëf, maar boetseerde een ontwerp op ware grootte en voerde dit vervolgens uit in steen. Meestal bleef hij heel dicht bij het oorspronkelijke brok steen, waardoor een gestileerde, strakke vorm ontstond. Valk werkte graag met weerbarstige materialen, zoals de harde steensoorten graniet en syeniet, maar hij maakte daarnaast ook veel beelden in het veel zachtere zandsteen en kalksteen.
De bovenstaande tekst is grotendeels ontleend aan de website Kunstpunt Groningen.
Op de zijkanten van de sokkel zijn de aanmoedigende inscripties ‘Waak voor uw karakter’ en ‘Volg uw overtuiging’ aangebracht. De opdrachtgever vindt zijn naam aan de voorzijde terug: ‘Aan onzen pionier. Gew Fed Groningen SDAP’. Zoals hierboven vermeld, ontbreekt de naam van Schaper op het monument.
Achter de figuur staat een bakstenen muur met verschillende metselverbanden, zoals veel gebruikt in ontwerpen van de Amsterdamse School.
Het uit zandsteen gehouwen beeld brengt de werkwijze die Valk doorgaans hanteerde duidelijk tot uiting. Hij maakte geen of weinig schetsen voor een beeld of een reliëf, maar boetseerde een ontwerp op ware grootte en voerde dit vervolgens uit in steen. Meestal bleef hij heel dicht bij het oorspronkelijke brok steen, waardoor een gestileerde, strakke vorm ontstond. Valk werkte graag met weerbarstige materialen, zoals de harde steensoorten graniet en syeniet, maar hij maakte daarnaast ook veel beelden in het veel zachtere zandsteen en kalksteen.
De bovenstaande tekst is grotendeels ontleend aan de website Kunstpunt Groningen.
Bronnen
Norma van der Horst, Stadjespaleizen. De Amsterdamse School in de stad Groningen (boekwerk & partners 2019).
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandWie de monumentale begraafplaats Esserveld bezoekt, kan niet om dit opvallende beeld heen. Prachtig!
Gerelateerde objecten