Details
Naam
Centrumkerk, Bilthoven
Aantal afbeeldingen: 14
IntroductieEen blikvanger, deze kerk in Bilthoven. Het originele ontwerp van Egbert Reitsma was veel opmerkelijker. Het huidige gebouw herinnert helaas nog maar vaag aan Reitsma.
AdresJulianalaan 42
Postcode(s)3722 GR
PlaatsBilthoven
LandNederland
Vervaardiger Egbert Reitsma (Architect)
Onbekend (Architect)
Onbekend (Architect)
Datum1927 - 1928
OpdrachtgeverRaad der Gereformeerde Kerk De Bilt
Oorspronkelijke functieKerk
Huidige functieKerk
Type objectGebouw
AchtergrondDe kerk werd gebouwd in opdracht van de Raad der Gereformeerde Kerk De Bilt.
In oktober 1924 kwam er een verzoek binnen bij de kerkenraad voor de oprichting van een wijkgebouw in Bilthoven. Op 7 maart 1927 werd de vergunning aangevraagd voor het bouwen van 'een wijkgebouw ten dienste van Godsdienstoefeningen en vergaderingen met garage en rijwielberging.' Op 29 juni 1927 werd de vergunning verleend. De eerste steen werd gelegd op 10 juli 1927.
In 1928 kon het gebouw – een ontwerp van Egbert Reitsma dat al snel Julianakerk werd genoemd naar de ligging aan de Julianalaan – in gebruik worden genomen. Het gebouw bood plaats aan 300 personen. In 1933 werd er naast de kerk een kosterswoning gebouwd, vermoedelijk niet door Reitsma.
De kerkruimte moet opvallend donker zijn geweest. Dit blijkt ook uit een foto die in 1931 in het boek van Wattjes over moderne kerken in Europa en Amerika werd afgedrukt. Reitsma bracht vervolgens verbeteringen aan, maar niet tot tevredenheid van het kerkbestuur. Als gevolg hiervan werd besloten de kerk volledig te verbouwen. In 1937 is sprake van wijziging van de constructiegaanderij; in 1939 werd het kerkgebouw uitgebreid. Wie hierbij als architect werd ingeschakeld, is op basis van de huidige beschikbare bronnen nog niet bekend.
Van der Ploeg schrijft over de wijzigingen in 1937 en 1939: "Hoewel de opzet met lage muren bleef gehandhaafd, kwamen er wel grotere vensters. Halverwege de nu aanzienlijk lager uitgevoerde dakopbouw met rode pannen werd een extra strook ramen toegevoegd. Het ingangsportaal kreeg nu drie boogvormige deuren en een gedrukt zadeldak. Het huidige in details nogal traditioneel uitgevoerde kerkgebouw lijkt behalve in de hoofdvorm in niets meer op Reitsma's hoogst originele, maar kennelijk ook als nogal onpraktisch ervaren kerkgebouw."
In oktober 1924 kwam er een verzoek binnen bij de kerkenraad voor de oprichting van een wijkgebouw in Bilthoven. Op 7 maart 1927 werd de vergunning aangevraagd voor het bouwen van 'een wijkgebouw ten dienste van Godsdienstoefeningen en vergaderingen met garage en rijwielberging.' Op 29 juni 1927 werd de vergunning verleend. De eerste steen werd gelegd op 10 juli 1927.
In 1928 kon het gebouw – een ontwerp van Egbert Reitsma dat al snel Julianakerk werd genoemd naar de ligging aan de Julianalaan – in gebruik worden genomen. Het gebouw bood plaats aan 300 personen. In 1933 werd er naast de kerk een kosterswoning gebouwd, vermoedelijk niet door Reitsma.
De kerkruimte moet opvallend donker zijn geweest. Dit blijkt ook uit een foto die in 1931 in het boek van Wattjes over moderne kerken in Europa en Amerika werd afgedrukt. Reitsma bracht vervolgens verbeteringen aan, maar niet tot tevredenheid van het kerkbestuur. Als gevolg hiervan werd besloten de kerk volledig te verbouwen. In 1937 is sprake van wijziging van de constructiegaanderij; in 1939 werd het kerkgebouw uitgebreid. Wie hierbij als architect werd ingeschakeld, is op basis van de huidige beschikbare bronnen nog niet bekend.
Van der Ploeg schrijft over de wijzigingen in 1937 en 1939: "Hoewel de opzet met lage muren bleef gehandhaafd, kwamen er wel grotere vensters. Halverwege de nu aanzienlijk lager uitgevoerde dakopbouw met rode pannen werd een extra strook ramen toegevoegd. Het ingangsportaal kreeg nu drie boogvormige deuren en een gedrukt zadeldak. Het huidige in details nogal traditioneel uitgevoerde kerkgebouw lijkt behalve in de hoofdvorm in niets meer op Reitsma's hoogst originele, maar kennelijk ook als nogal onpraktisch ervaren kerkgebouw."
BeschrijvingBeschrijving van het oorspronkelijke ontwerp:
"Op een onregelmatige achthoekige plattegrond werden lage muren opgetrokken met bovenaan in enkele baksteenvlakken een raamstrook. Daarbovenuit rees een steil met pannen gedekt dak, in het midden bekroond door een verticaal geplaatst doosvormig element, waarin waarschijnlijk een ventilatiekanaal was opgenomen. De zijwaartse druk van de dakspanten werd opgevangen door zware gemetselde steunberen op de hoeken. Aan de voorzijde was een portaal met enkelvoudige ingang uitgemetseld. Daarboven stak een lichtkap uit, die vermoedelijk met zinken platen was bekleed. Het gedrukt driehoekige glasvlak aan de voorzijde was voorzien van glas-in-lood in constructivistische patronen." (Van der Ploeg, blz 27)
Beschrijving van het huidige gebouw:
Het vrijstaande gebouw is opgetrokken in rode baksteen, rode dakpannen en houten vensterkozijnen. De achterzijde heeft nog enkele delen van sterk gesinterde misbaksels. Het gebouw heeft twee sterke hoofdvormen, een simpele staaf met zadeldak, als zijnde het schip van een standaard kerk, en een octagonale schilddakstructuur geplaatst op het midden van de staafvorm. Dit schilddak wordt op bepaalde hoogte opgehoogd en onderbroken door vensters waarna het weer met convexe vorm, als een tent, zich vervolgt als schilddak.
Ook onder de dakrand zit eenzelfde rij vensters, ieder venster opgedeeld in zes kleine vierkante glas-in-loodraampjes. Het portaal bevat drie deuren, twee kleinere aan weerszijden van een grotere. Deze zijn aan de bovenkant rond, gemaakt van houten latten en geeft hiermee een middeleeuwse indruk. De dakstructuur en overmatige aanwezigheid van het dak is zeer Amsterdamse Schools, alsmede het baksteengebruik en glas in lood.
"Op een onregelmatige achthoekige plattegrond werden lage muren opgetrokken met bovenaan in enkele baksteenvlakken een raamstrook. Daarbovenuit rees een steil met pannen gedekt dak, in het midden bekroond door een verticaal geplaatst doosvormig element, waarin waarschijnlijk een ventilatiekanaal was opgenomen. De zijwaartse druk van de dakspanten werd opgevangen door zware gemetselde steunberen op de hoeken. Aan de voorzijde was een portaal met enkelvoudige ingang uitgemetseld. Daarboven stak een lichtkap uit, die vermoedelijk met zinken platen was bekleed. Het gedrukt driehoekige glasvlak aan de voorzijde was voorzien van glas-in-lood in constructivistische patronen." (Van der Ploeg, blz 27)
Beschrijving van het huidige gebouw:
Het vrijstaande gebouw is opgetrokken in rode baksteen, rode dakpannen en houten vensterkozijnen. De achterzijde heeft nog enkele delen van sterk gesinterde misbaksels. Het gebouw heeft twee sterke hoofdvormen, een simpele staaf met zadeldak, als zijnde het schip van een standaard kerk, en een octagonale schilddakstructuur geplaatst op het midden van de staafvorm. Dit schilddak wordt op bepaalde hoogte opgehoogd en onderbroken door vensters waarna het weer met convexe vorm, als een tent, zich vervolgt als schilddak.
Ook onder de dakrand zit eenzelfde rij vensters, ieder venster opgedeeld in zes kleine vierkante glas-in-loodraampjes. Het portaal bevat drie deuren, twee kleinere aan weerszijden van een grotere. Deze zijn aan de bovenkant rond, gemaakt van houten latten en geeft hiermee een middeleeuwse indruk. De dakstructuur en overmatige aanwezigheid van het dak is zeer Amsterdamse Schools, alsmede het baksteengebruik en glas in lood.
InterieurBeschrijving van het oorspronkelijke interieur:
"Inwendig was de balkenconstructie, waarin ook rondhout was verwerkt, in het zicht gelaten. Tegenover de ingang stond tegen een houten betimmering de eenvoudige platformkansel. Het balkon daarboven werd gedragen door een zwaar rondhout, dat, evenwijdig aan de kansel, aan weerszijden op de aansluitende schuine muurgedeelten rustte. In een lage aanbouw, gezien vanaf de ingangspartij rechts achter, waren dienstruimten ondergebracht. Door het schoonmetselwerk van de wanden, de spaarzame verlichting door deels gekleurd glas in lood en de kleurstelling van balken en dakbeschot moet de kerkruimte opvallend donker zijn geweest." (Van der Ploeg, blz. 27) Dit laatste wordt bevestigd door de foto in 'Moderne kerken in Europa en Amerika' uit 1931.
"Inwendig was de balkenconstructie, waarin ook rondhout was verwerkt, in het zicht gelaten. Tegenover de ingang stond tegen een houten betimmering de eenvoudige platformkansel. Het balkon daarboven werd gedragen door een zwaar rondhout, dat, evenwijdig aan de kansel, aan weerszijden op de aansluitende schuine muurgedeelten rustte. In een lage aanbouw, gezien vanaf de ingangspartij rechts achter, waren dienstruimten ondergebracht. Door het schoonmetselwerk van de wanden, de spaarzame verlichting door deels gekleurd glas in lood en de kleurstelling van balken en dakbeschot moet de kerkruimte opvallend donker zijn geweest." (Van der Ploeg, blz. 27) Dit laatste wordt bevestigd door de foto in 'Moderne kerken in Europa en Amerika' uit 1931.
Recente ontwikkelingenEr waren plannen om een van de drie Bilthovense protestantse kerken (Julianakerk, Zuiderkapel of Noorderkerk) te slopen. Dat gaat echter na protesten en veelvuldig overleg niet door, dit ondanks het feit dat de onderhoudskosten van drie kerken hoog zijn.
Bronnen
K. van der Ploeg, Egbert Reitsma architect 1892-1976. Meester in baksteen (2014).
J.G. Wattjes, Moderne kerken in Europa en Amerika. Amsterdam (1931).
Ingezonden door Jeroen Kieviet
Professionele of persoonlijke bandJeroen Kieviet 2024: Ik ben lid geweest van deze kerk.
Gert-Jan Lobbes 2024: Voorzien van historische foto's en citaten uit de monografie van Reitsma.
Gert-Jan Lobbes 2024: Voorzien van historische foto's en citaten uit de monografie van Reitsma.
Gerelateerde objecten