Details
Naam
Andreas Bonnstraat-Boerhaaveplein, Amsterdam
Aantal afbeeldingen: 20
IntroductieEen markant blokje in de omgeving van het Boerhaaveplein.
AdresAndreas Bonnstraat 14-26, Boerhaaveplein 2
Postcode(s)1091
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Vervaardiger P. Sellmeyer (Architect)
Datum1921
Opdrachtgever J.B. Sellmeyer
Type objectBlok
AchtergrondIn het eerste kwart van de vorige eeuw komt de buurt rond het Boerhaaveplein tot ontwikkeling. In dat kader geeft de gemeente op 1 september 1920 een vergunning af voor de bouw van acht percelen in opdracht van J.B. Sellmeijer. Het gaat om woningen en twee winkels: één winkel met een groot winkelraam aan het Boerhaaveplein, de andere met twee kleinere winkelramen aan weerszijden van de winkeldeur op de hoek van Andreas Bonnstraat en het Boerhaaveplein.
De Atlas Ordekaarten van de gemeente Amsterdam noemt J.B. Sellmeijer als architect. Echter, op de bouwvergunning uit 1920 staat J. B. Sellmeijer als eigenaar en in andere bronnen wordt hij genoemd als makelaar, directeur/mede-eigenaar van onroerendgoedmaatschappij De Driehoek en opdrachtgever van woningbouw. Op de bouwvergunning staat P. Sellmeijer als gemachtigde/bouwmeester/uitvoerder. Die naam staat ook op de bouwtekening, en op de archiefdocumenten met berekeningen staat 'P.S'. In een tijdschrift uit 1932 staat P. Sellmeijer in een advertentie als bouwkundige. Uit een en ander maak ik op dat niet J.B., maar P. Sellmeijer de architect is.
Twee maanden na de eerste aanvraag dient J.B. Sellmeijer een revisie-aanvraag in, waarbij de woonhuizen op de begane grond van Andreas Bonnstraat 22 en 24 winkelhuizen met woning worden. P. Sellmeijer is de gemachtigde en maker van de revisietekening, J. Sellmeijer jr de uitvoerder. In 1925 volgen soortgelijke verbouwingen voor huisnummers 14 en 20. Bij deze wijzigingen wordt steeds aangesloten bij het ontwerp van de eerste winkelramen. Echter, bij de verbouwing van nummer 16 tot winkel/woning in 1924, op aanvraag van de erfpachtster, Van der Kamp-Cerati, gaat het om een afwijkend, rechthoekig winkelraam, met een (detonerende) steunbalk aan de bovenzijde.
Uitbreiden van het winkelbestand ten koste van woningen gebeurt in die tijd ook op andere plaatsen in de stad, bijvoorbeeld in de Molukkenstraat en de Rijnstraat. Waarschijnlijk speelt in dit geval mee dat het complex vlakbij het Weesperpoortstation en de Gooische Stoomtram ligt, wat een stroom reizigers en dus potentiële klanten met zich meebrengt. Bovendien loopt tramlijn 11 vanaf 1906 door de Andreas Bonnstraat.
Deze toestroom valt grotendeels weg na de sluiting en sloop van het Weesperpoortstation in 1942 en de verplaatsing van de tramlijn naar de Wibautstraat. In die jaren wordt ook een groot deel van de Joodse bevolking van de buurt in Duitsland vermoord.
De Atlas Ordekaarten van de gemeente Amsterdam noemt J.B. Sellmeijer als architect. Echter, op de bouwvergunning uit 1920 staat J. B. Sellmeijer als eigenaar en in andere bronnen wordt hij genoemd als makelaar, directeur/mede-eigenaar van onroerendgoedmaatschappij De Driehoek en opdrachtgever van woningbouw. Op de bouwvergunning staat P. Sellmeijer als gemachtigde/bouwmeester/uitvoerder. Die naam staat ook op de bouwtekening, en op de archiefdocumenten met berekeningen staat 'P.S'. In een tijdschrift uit 1932 staat P. Sellmeijer in een advertentie als bouwkundige. Uit een en ander maak ik op dat niet J.B., maar P. Sellmeijer de architect is.
Twee maanden na de eerste aanvraag dient J.B. Sellmeijer een revisie-aanvraag in, waarbij de woonhuizen op de begane grond van Andreas Bonnstraat 22 en 24 winkelhuizen met woning worden. P. Sellmeijer is de gemachtigde en maker van de revisietekening, J. Sellmeijer jr de uitvoerder. In 1925 volgen soortgelijke verbouwingen voor huisnummers 14 en 20. Bij deze wijzigingen wordt steeds aangesloten bij het ontwerp van de eerste winkelramen. Echter, bij de verbouwing van nummer 16 tot winkel/woning in 1924, op aanvraag van de erfpachtster, Van der Kamp-Cerati, gaat het om een afwijkend, rechthoekig winkelraam, met een (detonerende) steunbalk aan de bovenzijde.
Uitbreiden van het winkelbestand ten koste van woningen gebeurt in die tijd ook op andere plaatsen in de stad, bijvoorbeeld in de Molukkenstraat en de Rijnstraat. Waarschijnlijk speelt in dit geval mee dat het complex vlakbij het Weesperpoortstation en de Gooische Stoomtram ligt, wat een stroom reizigers en dus potentiële klanten met zich meebrengt. Bovendien loopt tramlijn 11 vanaf 1906 door de Andreas Bonnstraat.
Deze toestroom valt grotendeels weg na de sluiting en sloop van het Weesperpoortstation in 1942 en de verplaatsing van de tramlijn naar de Wibautstraat. In die jaren wordt ook een groot deel van de Joodse bevolking van de buurt in Duitsland vermoord.
BeschrijvingDe acht percelen zijn vormgegeven als één geheel; daarnaast heeft de architect met ontwerpelementen een verticale geleding en vormverschillen tussen de panden aangebracht.
Drie smalle, driekantige erkers die vanaf de tweede verdieping naar de dakrand lopen, met bovenaan een rand van siermetselwerk, verdelen de gevel aan de Andreas Bonnstraat in vier delen. Het eerste segment, nummer 14, is iets lager dan het segment ernaast, heeft een rechthoekige dakkapel en een portiek met een gebogen vorm.
Nummers 16 en 18 hebben – overeenkomstig de bouwtekening in afwijking van de rest van de dakkapellen - twee paraboolvormige dakkapellen, lichte welvingen in de gevels vanaf de zijkanten, en rechthoekige portieken met aan weerszijden gemetselde, gebogen muurtjes van ongeveer een meter hoog (deels verwijderd bij nummer 16, evenals de originele deuren, wellicht al in 1924). Recht boven de toegangsdeuren, op de eerste verdieping, zitten horizontale ramen met een verticaal bakstenen sierelement.
Nummer 20 is (in gespiegelde vorm) identiek aan nummer 14. Nummer 22 onderscheidt zich met een klein balkon op de tweede laag. Verder is de portiek van nummer 22 gebouwd in weer een andere variant, met een dubbele knik naar de sluitsteen toe.
Het vierde segment, de gevel van 24 en 26 (26 is vreemd genoeg zowel het nummer van de ingang op de hoek als van het portiek rechts daarvan), wordt door een horizontale, met kiezelsteentjes bekleedde betonnen balk visueel in tweeën gedeeld. In de rij ramen tegen de hoek aan komt het gemetselde sierelement van de ramen op de eerste verdieping van nummers 16/18 terug.
Op de hoek gaat de architect even los: boven de deur met een halfronde bovenkant, met aan weerszijden siermetselwerk (nauwelijks zichtbaar onder een dikke laag grijze verf), zien we een gevelopening in de vorm van een ruit en twee stroken siermetselwerk over de hele eerste verdieping. Op de tweede verdieping een klein balkon, en in de kap een driehoekig raampje. De gevel aan het Boerhaaveplein heeft geen afwijkende ontwerpelementen.
De rechthoekige dakkapellen en de portieken zijn er ieder in drie varianten. De raampjes in de deuren naar de woningen zijn er in twee varianten, en dat geldt ook voor het glas in de zigzagvormige versiering aan de bovenkant van de winkelramen. De winkeldeuren hebben weer een heel eigen vormgeving. Alleen de forse schoorstenen, die overdwars op de kap staan, zijn alle hetzelfde.
Drie smalle, driekantige erkers die vanaf de tweede verdieping naar de dakrand lopen, met bovenaan een rand van siermetselwerk, verdelen de gevel aan de Andreas Bonnstraat in vier delen. Het eerste segment, nummer 14, is iets lager dan het segment ernaast, heeft een rechthoekige dakkapel en een portiek met een gebogen vorm.
Nummers 16 en 18 hebben – overeenkomstig de bouwtekening in afwijking van de rest van de dakkapellen - twee paraboolvormige dakkapellen, lichte welvingen in de gevels vanaf de zijkanten, en rechthoekige portieken met aan weerszijden gemetselde, gebogen muurtjes van ongeveer een meter hoog (deels verwijderd bij nummer 16, evenals de originele deuren, wellicht al in 1924). Recht boven de toegangsdeuren, op de eerste verdieping, zitten horizontale ramen met een verticaal bakstenen sierelement.
Nummer 20 is (in gespiegelde vorm) identiek aan nummer 14. Nummer 22 onderscheidt zich met een klein balkon op de tweede laag. Verder is de portiek van nummer 22 gebouwd in weer een andere variant, met een dubbele knik naar de sluitsteen toe.
Het vierde segment, de gevel van 24 en 26 (26 is vreemd genoeg zowel het nummer van de ingang op de hoek als van het portiek rechts daarvan), wordt door een horizontale, met kiezelsteentjes bekleedde betonnen balk visueel in tweeën gedeeld. In de rij ramen tegen de hoek aan komt het gemetselde sierelement van de ramen op de eerste verdieping van nummers 16/18 terug.
Op de hoek gaat de architect even los: boven de deur met een halfronde bovenkant, met aan weerszijden siermetselwerk (nauwelijks zichtbaar onder een dikke laag grijze verf), zien we een gevelopening in de vorm van een ruit en twee stroken siermetselwerk over de hele eerste verdieping. Op de tweede verdieping een klein balkon, en in de kap een driehoekig raampje. De gevel aan het Boerhaaveplein heeft geen afwijkende ontwerpelementen.
De rechthoekige dakkapellen en de portieken zijn er ieder in drie varianten. De raampjes in de deuren naar de woningen zijn er in twee varianten, en dat geldt ook voor het glas in de zigzagvormige versiering aan de bovenkant van de winkelramen. De winkeldeuren hebben weer een heel eigen vormgeving. Alleen de forse schoorstenen, die overdwars op de kap staan, zijn alle hetzelfde.
Recente ontwikkelingenDe oorspronkelijke indeling van de ramen in vierkante ruitjes is bij de woningen overal vervangen door grovere indelingen. Wel zijn ze behouden in een deel van de dakkapellen. Ook het driehoekige raampje in de kap op de hoek is nog origineel.
De prachtige winkelramen en -deuren zijn behouden, alleen het afwijkende exemplaar van nummer 16 is vervangen door woningramen. In het complex zijn geen winkels meer, op de hoek zit een Javaans-Surinaams afhaalrestaurant.
Op verschillende plekken zijn de onderste twintig bakstenen zwart geverfd, en er zijn ook strookjes zwarte verf op andere plekken op de gevel. De woningen Andreas Bonnstraat 14-26 zijn in de jaren ’80 via het gemeentelijk beleid van aankopen & opknappen in bezit gekomen van woningcorporatie Eigen Haard. Boerhaaveplein 2 is particulier bezit.
De prachtige winkelramen en -deuren zijn behouden, alleen het afwijkende exemplaar van nummer 16 is vervangen door woningramen. In het complex zijn geen winkels meer, op de hoek zit een Javaans-Surinaams afhaalrestaurant.
Op verschillende plekken zijn de onderste twintig bakstenen zwart geverfd, en er zijn ook strookjes zwarte verf op andere plekken op de gevel. De woningen Andreas Bonnstraat 14-26 zijn in de jaren ’80 via het gemeentelijk beleid van aankopen & opknappen in bezit gekomen van woningcorporatie Eigen Haard. Boerhaaveplein 2 is particulier bezit.
Links
Ingezonden door Joop de Haan
Professionele of persoonlijke bandIk kwam er langs op weg naar een bijeenkomst in het voormalige badhuis op het Boerhaaveplein.
Gerelateerde objecten