Details
Naam
Goede Herderkerk, Bedum - interieur
Aantal afbeeldingen: 42
IntroductieOok het interieur van Reitsma's Goede Herderkerk in Bedum is de moeite waard. Vooral het glas-in-lood naar ontwerp van de architect springt in het oog.
AdresSchultingastraat 1 1
Postcode(s)9781 GA
PlaatsBedum
LandNederland
Vervaardiger Egbert Reitsma (Architect)
Albert Wiersema (Architect)
Egbert Reitsma (Kunstenaar)
Albert Wiersema (Architect)
Egbert Reitsma (Kunstenaar)
Datum1937 - 1938
OpdrachtgeverGereformeerde Kerk
Huidige eigenaarStichting Oude Groninger Kerken
AchtergrondDe Goede Herderkerk (gebouwd als Noorderkerk) is een gereformeerde kerk in de uitbreidingswijk van Bedum die in de jaren dertig tot stand kwam. De kerk werd gebouwd tussen 1937 en 1938 en bezit zowel kenmerken van de late Amsterdamse School als de veel strakkere en historisende Delftse School. Ontwerpend architect was Egbert Reitsma en uitvoerend architect Albert Wiersema.
BeschrijvingVoor de vorm van deze kerk greep Reitsma terug op het traditionele Griekse kruis. De vorm mag dan sober zijn, van binnen is de galerijloze kerk dat niet. Het interieur is, wat indeling betreft, grotendeels oorspronkelijk. De bijruimten zijn vrijwel allemaal gewijzigd. De kerkzaal wordt overspannen door een parabool kruisgewelf dat in de hoeken door middel van gedecoreerde houten consoles op het muurwerk steunt. In de westelijke, korte zijbeuk bevindt zich op een podium een houten kansel in de stijl van de Amsterdamse School in verschillende kleuren blauw en rood-bruin. Aan weerszijden van de kansel staan banken voor de leden van de kerkenraad. De kleuren van laatstgenoemde banken (blauw met rode strepen) zijn exact overgenomen van de kerk van Reitsma in Appingedam.
Boven de kansel is op een balkon het imposante orgel geplaatst, een echte orgelfaçade waarbij de pijpen in een bepaalde formatie staan. Het orgel werd in 1941 door de firma Valckx en Van Kouteren & Co. uit Rotterdam gebouwd. Onder het orgel staat de tekst: SOLI DEO GLORIA. De paarsbruine houten banken zijn vormgegeven in de stijl van de Amsterdamse School en in waaiervorm opgesteld. In de noordelijke en zuidelijke zijbeuk bevindt zich op elke hoek een uitgang.
De vensters van de zuidelijke, oostelijke en noordelijke zijbeuken hebben allemaal gekleurd glas-in-lood met bijbelse voorstellingen. Bijzonder is dat het om figuratieve voorstellingen gaat, hetgeen bij gereformeerde kerken ongebruikelijk is. Net als in de kerken in Andijk (Gereformeerde kerk) en Leeuwarden (Pelikaankerk) zijn de voorstellingen door Reitsma zelf ontworpen, maar anders dan in eerdere kerken gaat het niet meer om grotendeels abstracte of zeer expressionistische voorstellingen in de stijl van de Groninger Ploeg, maar om tamelijk traditionele schilderijen uitgevoerd in glas. Onderin de ramen zijn de betreffende bijbelpassages in lang uitgerekte letters beschreven. Vooral de teksten in de bovenramen zijn moeilijk te lezen. In totaal zijn zes voorstellingen te zien. Vanaf de kansel gezien links Adam en Eva die uit het paradijs worden verdreven ("Zoo zond de Heere God hen weg uit den hof van Eden"), met onder meer een olifant. Daarboven zien we onder meer een engel en de tekst "En ik zag, en ik hoorde een engel vliegen in het midden des hemels". Tegenover de kansel zien we in de onderste ramen een herder (of herderin) met kudde ("En zij zullen mijne stem hooren en het zal worden ene kudde en een herder") en bovenin onder meer een triomferend paard met de tekst "Koning der Koningen en Heer der Heeren". De wand rechts van de kansel bevat onder een tafereel uit het Midden Oosten met bijbehorende blokvormige huizen. Oriëntaals uitgedoste mannen staan hier met een lam ("Als een lam werd hij ter slachting geleid"). De bovenzijde wordt ingenomen door een grote voorstelling met drie kruisen op de berg Golgotha ("Alwaar zij hem kruisigden").
Bijzonder is verder dat hoog in de gewelfkappen van elke arm fel gekleurde houtreliëfs zijn aangebracht. Maar anders dan in bijvoorbeeld Andijk zijn deze nu als op zichzelf staande elementen tegen het verder vlakke gewelfbeschot aangebracht.
Het totaal aantal zitplaatsen in de kerk bedraagt ongeveer 600. De bedoeling was dat het aantal zitplaatsen later eventueel kon worden uitgebreid door de bouw van een drietal gaanderijen, hetgeen echter niet heeft plaats gevonden. Het timmerwerk werd uitgevoerd door S. Lap uit Winsum, het meubilair werd gemaakt door K. Drijfhout uit Bedum, het lood- en zinkwerk werd uitgevoerd door de gebroeders Bodewes uit Bedum en het verf- en glaswerk door Smit uit Middelstum.
Het orgel is vanaf 1970 vergroot met componenten afkomstig van het orgel van de Groningse Martinikerk (Bazuin 32 vt), de afgebroken Harmonie te Groningen (Bazuin 16 vt), de Kandelaarkerk te Assen (zwelwerk), en het orgel van de voormalige geref. Duiststraatkerk te Rotterdam (speeltafel van Pels, 1957). In 1993 werd onder anderen de Fagot 16 vt van het Positief grotendeels van ander pijpwerk voorzien (S. Steendam).
Boven de kansel is op een balkon het imposante orgel geplaatst, een echte orgelfaçade waarbij de pijpen in een bepaalde formatie staan. Het orgel werd in 1941 door de firma Valckx en Van Kouteren & Co. uit Rotterdam gebouwd. Onder het orgel staat de tekst: SOLI DEO GLORIA. De paarsbruine houten banken zijn vormgegeven in de stijl van de Amsterdamse School en in waaiervorm opgesteld. In de noordelijke en zuidelijke zijbeuk bevindt zich op elke hoek een uitgang.
De vensters van de zuidelijke, oostelijke en noordelijke zijbeuken hebben allemaal gekleurd glas-in-lood met bijbelse voorstellingen. Bijzonder is dat het om figuratieve voorstellingen gaat, hetgeen bij gereformeerde kerken ongebruikelijk is. Net als in de kerken in Andijk (Gereformeerde kerk) en Leeuwarden (Pelikaankerk) zijn de voorstellingen door Reitsma zelf ontworpen, maar anders dan in eerdere kerken gaat het niet meer om grotendeels abstracte of zeer expressionistische voorstellingen in de stijl van de Groninger Ploeg, maar om tamelijk traditionele schilderijen uitgevoerd in glas. Onderin de ramen zijn de betreffende bijbelpassages in lang uitgerekte letters beschreven. Vooral de teksten in de bovenramen zijn moeilijk te lezen. In totaal zijn zes voorstellingen te zien. Vanaf de kansel gezien links Adam en Eva die uit het paradijs worden verdreven ("Zoo zond de Heere God hen weg uit den hof van Eden"), met onder meer een olifant. Daarboven zien we onder meer een engel en de tekst "En ik zag, en ik hoorde een engel vliegen in het midden des hemels". Tegenover de kansel zien we in de onderste ramen een herder (of herderin) met kudde ("En zij zullen mijne stem hooren en het zal worden ene kudde en een herder") en bovenin onder meer een triomferend paard met de tekst "Koning der Koningen en Heer der Heeren". De wand rechts van de kansel bevat onder een tafereel uit het Midden Oosten met bijbehorende blokvormige huizen. Oriëntaals uitgedoste mannen staan hier met een lam ("Als een lam werd hij ter slachting geleid"). De bovenzijde wordt ingenomen door een grote voorstelling met drie kruisen op de berg Golgotha ("Alwaar zij hem kruisigden").
Bijzonder is verder dat hoog in de gewelfkappen van elke arm fel gekleurde houtreliëfs zijn aangebracht. Maar anders dan in bijvoorbeeld Andijk zijn deze nu als op zichzelf staande elementen tegen het verder vlakke gewelfbeschot aangebracht.
Het totaal aantal zitplaatsen in de kerk bedraagt ongeveer 600. De bedoeling was dat het aantal zitplaatsen later eventueel kon worden uitgebreid door de bouw van een drietal gaanderijen, hetgeen echter niet heeft plaats gevonden. Het timmerwerk werd uitgevoerd door S. Lap uit Winsum, het meubilair werd gemaakt door K. Drijfhout uit Bedum, het lood- en zinkwerk werd uitgevoerd door de gebroeders Bodewes uit Bedum en het verf- en glaswerk door Smit uit Middelstum.
Het orgel is vanaf 1970 vergroot met componenten afkomstig van het orgel van de Groningse Martinikerk (Bazuin 32 vt), de afgebroken Harmonie te Groningen (Bazuin 16 vt), de Kandelaarkerk te Assen (zwelwerk), en het orgel van de voormalige geref. Duiststraatkerk te Rotterdam (speeltafel van Pels, 1957). In 1993 werd onder anderen de Fagot 16 vt van het Positief grotendeels van ander pijpwerk voorzien (S. Steendam).
Recente ontwikkelingenHet gebouw is in handen van de Stichting Oude Groninger Kerken, die het verhuurt aan de gereformeerde kerk (hersteld) Groningen.
Bronnen
Kees van der Ploeg, Egbert Reitsma. Meester in baksteen (Uitgeverij Noordboek, 2014).
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandNa het exterieur mag ook het bijzondere interieur van deze kerk niet onbelicht blijven. Ik dank de Plaatselijke Commissie SOGK Goede Herderkerk Bedum voor de gastvrije ontvangst en de mogelijkheid om foto's te maken.
Gerelateerde objecten