Details
Naam
Gereformeerde Kerk, Andijk - interieur
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
Aantal afbeeldingen: 38
IntroductieWie nog nooit binnen was, heeft iets gemist.
AdresMiddenweg 4
Postcode(s)1619 BN
PlaatsAndijk
LandNederland
Vervaardiger Egbert Reitsma (Architect)
Datum1929
OpdrachtgeverGereformeerde Kerk
Huidige eigenaarGereformeerde Kerk Andijk
Monumentnummer508026
AchtergrondDeze kerk is voor een klein Westfries dorp als Andijk en voor gereformeerde begrippen zeer groot en uitbundig. De buitenkant is al opmerkelijk. De binnenkant is met weinig andere gebouwen te vergelijken en uniek te noemen. De Groninger architect Reitsma zag het als zijn belangrijkste werk. Hoewel zijn gebouwen uit de jaren 20 en 30 veelal in verband met de Amsterdamse School worden gebracht, is het volgens Kees van der Ploeg, schrijver van een biografie over Reitsma, juister ze te plaatsen in het licht van het architectonische gedachtegoed waarmee Reitsma in de jaren 1917-1920 werd geconfronteerd op het bureau van de toonaangevende architect Willem Kromhout. Het is waarschijnlijk ook die achtergrond waardoor deze gebouwen met hun sterk opwaarts gerichte lijnen - nog steeds volgens Van der Ploeg - meer gemeen hebben met de Duitse expressionistische architectuur (Taut, Finsterlin) dan met architecten als De Klerk en Kramer. De expressionistische sfeer die in de Groninger kunstenaarsvereniging ‘De Ploeg’ na 1920, toen ook Reitsma daarvan lid was, ging overheersen, kan zijn ontvankelijkheid voor juist deze architectuuropvatting nog hebben versterkt.
Egbert Reitsma ontwierp de kerk als een Gesamtkunstwerk: vormen, maatvoering, meubilair, kleuren, teksten, alles betekenisvol en in samenhang ontworpen. De gewelfschilderingen voerde hij zelf uit. Juist die schilderingen waren indertijd een schok voor de gemeenteleden, heel modern en gewaagd. Na oplevering van de gewelfschilderingen (in 1930) bleken veel van de gemeenteleden onthutst over het resultaat. Te kleurig, te frivool. De schilderingen moesten direct worden getemperd met een bruine, transparante laag. Na recente restauratie zijn de oorspronkelijke kleuren gelukkig weer te zien.
Egbert Reitsma ontwierp de kerk als een Gesamtkunstwerk: vormen, maatvoering, meubilair, kleuren, teksten, alles betekenisvol en in samenhang ontworpen. De gewelfschilderingen voerde hij zelf uit. Juist die schilderingen waren indertijd een schok voor de gemeenteleden, heel modern en gewaagd. Na oplevering van de gewelfschilderingen (in 1930) bleken veel van de gemeenteleden onthutst over het resultaat. Te kleurig, te frivool. De schilderingen moesten direct worden getemperd met een bruine, transparante laag. Na recente restauratie zijn de oorspronkelijke kleuren gelukkig weer te zien.
BeschrijvingHet interieur met zijn paraboolvormige muren en gewelven is in zijn grote kleurigheid spectaculair. Onderaan is het gewelfbeschot beschilderd met kleurige geometrische motieven die naar boven toe langs de graten uitlopen. Tussen de vensterpartijen sluiten aan de onderzijde op deze kleurpatronen houtreliëfs aan die in een helderder variant van dit kleurengamma zijn beschilderd. De kapiteelblokken op de kolommen onder de galerij zijn met een fel ultramarijn beschilderd. De wanden, die in schoon metselwerk zijn uitgevoerd, worden doorbroken door smalle vensters met gestileerde voorstellingen in glas-in-lood die verwijzen naar handel, industrie, landbouw en scheepvaart, afgewisseld met allerlei landschappelijke elementen. Als centraal verlichtingselement heeft Reitsma een modernistische variant op de traditionele lichtkroon ontworpen.
De betekenis van de gewelfschildering en de zeer bewust vormgegeven vlakken, is tot op heden niet duidelijk. Er is nog heel veel niet geduid en goed geanalyseerd. Mogelijk verbeelden de 12 schilderingen in het parabolische houten gewelf, de 12 apostelen.
Saillant detail: in de kerk is een langwerpig glas-in-loodraampje opgenomen, afkomstig uit de in 1968 door brand verwoeste Gereformeerde Kerk in Weesp – ook een ontwerp van Egbert Reitsma.
De betekenis van de gewelfschildering en de zeer bewust vormgegeven vlakken, is tot op heden niet duidelijk. Er is nog heel veel niet geduid en goed geanalyseerd. Mogelijk verbeelden de 12 schilderingen in het parabolische houten gewelf, de 12 apostelen.
Saillant detail: in de kerk is een langwerpig glas-in-loodraampje opgenomen, afkomstig uit de in 1968 door brand verwoeste Gereformeerde Kerk in Weesp – ook een ontwerp van Egbert Reitsma.
Recente ontwikkelingenBij de restauratie van het interrieur - voltooid in 2016- is grote aandacht besteed aan het terugbrengen van de oorspronkelijke kleuren. In de kerk werden eerst de onderste delen van het interieur gerestaureerd. Daarna was het gewelfbeschot aan de beurt. De donkere beitslaag werd geheel verwijderd. Ook de banken van oregon pine en de vurenhouten vloeren werden ontdaan van donkere beitslagen.
Bronnen
K. van der Ploeg, Egbert Reitsma. Architect 1892-1976. Meester in baksteen (Uitgeverij Noordboek 2014).
Connie Vertegaal, 'Gewelf Andijker kerk krijgt weer kleur'. In: Noordhollands Dagblad, 14 juni 2014.
Links
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandHet exterieur van deze zeer bijzondere kerk was al een tijd vereeuwigd op deze site. Hoog tijd voor het interieur, vastgelegd in de lente van 2016. Architectuurliefhebbers mogen de kans niet missen dit bijzondere gebouw te bezoeken. Op zondagochtend vindt er een dienst plaats en in de zomer is de kerk met enige regelmaat geopend. Ik dank onder meer dominee Koos Staat voor de bijzonder vriendelijke ontvangst en de enthousiaste rondleiding. In 2018 heeft ook Corrie Groen-Pickhard een ronde gemaakt door het gebouw en foto's gemaakt.
Gerelateerde objecten