Details
Naam
Vytauto pr. 58, Kaunas, Litouwen
Aantal afbeeldingen: 13
IntroductieAmsterdamse School in... Litouwen? Jawel. De opdrachtgevers zagen een foto van Het Sieraad en waren zo onder de indruk van dit ontwerp van Arend Jan Westerman in dienst van Publieke Werken, dat ze architect Jokūbas Peras vroegen iets soortgelijks te maken. Dat is het geworden. De karakteristieke concave gevel geflankeerd door halfrond gemetselde erkers, de kleine raampjes met puntvormige omlijsting, de driehoekige ornamenten van de dakrand (helaas niet meer aanwezig in Kaunas): het is een-op-een overgenomen. De grens tussen bewonderend citeren en plagiaat is een dunne!
AdresVytauto pr. 58
Postcode(s)44237
PlaatsLitouwen
LandLitouwen
Vervaardiger Jokūbas Peras (Architect)
Datum1928
Huidige staatDeels of volledig gerestaureerd
OpdrachtgeverMozė Posvianskis
Hiršas Klisas
Hiršas Klisas
Huidige eigenaarKarolis Banys
Petras Gaidamavičius
Petras Gaidamavičius
Oorspronkelijke functieEtagewoningen / appartementen
Huidige functieGemengde bestemming: woningen en kantoor- of werkruimtes
Type objectRijksmonument, Gebouw
Monumentnummer15920
AchtergrondHet Huis van Posvianskis en Klisas is een meesterwerk van de woonarchitectuur van het interbellum in Kaunas, de feitelijke hoofdstad van Litouwen in die tijd. Het werd gebouwd in opdracht van twee joodse ondernemers, Mozė Posvianskis en Hiršas Klisas, die de eigenaar waren van de Liteksas textielfabriek. De opdrachtgevers waren sterk geïnspireerd door het in 1924 opgeleverde gebouw Het Sieraad in Amsterdam en wilden dat hun gebouw een aantal kenmerken zou bevatten. Architect Jokūbas Peras werkte waarschijnlijk alleen met de afbeeldingen van het Amsterdamse gebouw die in buitenlandse tijdschriften en boeken te vinden was.
Het gebouw was bedoeld als een luxe woongebouw. Posvianskis en Klisas woonden hier in twee appartementen; de overige appartementen werden verhuurd aan de gegoede burgerij van Kaunas.
Het gebouw was bedoeld als een luxe woongebouw. Posvianskis en Klisas woonden hier in twee appartementen; de overige appartementen werden verhuurd aan de gegoede burgerij van Kaunas.
BeschrijvingHet gebouw heeft twee duidelijk verschillende gevels. De hoofdgevel aan de Vytautolaan lijkt sterk op de smalle gevel van Het Sieraad tegenover de Kinkerbrug. Het heeft een concave middenvleugel geflankeerd door smalle terugwijkende balkonvleugels aan beide zijden. Het horizontale accent van de middenvleugel wordt gecontrasteerd door de verticale geleding van de balkonvleugels. In het midden van de gevel bevindt zich een trap met een elegant portiek.
Uitzonderlijk is de gevelversiering, gemaakt van zwarte steen, zoals de expressionistische omlijsting rond de hoofdingang, de kolommen, beeldhouwwerken en waterspuwers van de portiek, de vier panelen met boogschutters tussen de ramen op de derde verdieping, en de consoles en decoratieve panelen van de balkonvleugels. Er is geen duidelijke consensus over de symboliek van het decoratieve schema, noch is bekend wie ze heeft vervaardigd.
Terwijl de voorgevel voor Kaunas totaal ongewoon is, sluit de achtergevel beter aan bij de modernistische architectuur van de stad. De algemene horizontale oriëntatie van de balkons op de bovenverdieping wordt gecontrasteerd door het verticale accent van het centrale trappenhuis. Op de eerste verdieping wordt deze laatste geflankeerd door twee grote afgeronde erkers.
Uitzonderlijk is de gevelversiering, gemaakt van zwarte steen, zoals de expressionistische omlijsting rond de hoofdingang, de kolommen, beeldhouwwerken en waterspuwers van de portiek, de vier panelen met boogschutters tussen de ramen op de derde verdieping, en de consoles en decoratieve panelen van de balkonvleugels. Er is geen duidelijke consensus over de symboliek van het decoratieve schema, noch is bekend wie ze heeft vervaardigd.
Terwijl de voorgevel voor Kaunas totaal ongewoon is, sluit de achtergevel beter aan bij de modernistische architectuur van de stad. De algemene horizontale oriëntatie van de balkons op de bovenverdieping wordt gecontrasteerd door het verticale accent van het centrale trappenhuis. Op de eerste verdieping wordt deze laatste geflankeerd door twee grote afgeronde erkers.
InterieurHet gebouw heeft vijf verdiepingen. Op de onderste verdiepingen waren de appartementen, terwijl op de bovenste verdieping, waar de vier driehoekige nissen te zien zijn aan de hoofdgevel, de wasruimte was.
De appartementen op de eerste, tweede en derde verdieping zijn bereikbaar via de portiektrap. De meest exclusieve appartementen waren op de eerste verdieping, zoals te zien is aan de twee grote erkers met uitzicht op de achtertuin. Hier woonden de eigenaren van het gebouw. Er zijn twee ingangen naar de ruimtes op de begane grond: een onder een van de balkonvleugels, de andere, verrassend genoeg, onder de centrale trap. De wasruimte was toegankelijk vanuit de achterkant van het gebouw via een aparte trap voor de bedienden, waarin ook de achterdeuren van de appartementen uitkomen. Hier bevinden zich ook nissen en kasten voor de opslag van huishoudelijke artikelen.
Opvallende kenmerken in het trappenhuis zijn de art deco leuningen, de schaakbordbetegeling van de overlopen, de houten deuren die versierd zijn met bloemmotieven, en verfijnde brievenbussen bij de hoofdingang. Het contrast tussen de overheersende kleuren - donkerblauw, lichtblauw en wit - is opvallend. Het plafond van de traphal is bedekt met een groot lichtblauw ovaal, omlijst door een dunne gele streep.
De appartementen op de eerste, tweede en derde verdieping zijn bereikbaar via de portiektrap. De meest exclusieve appartementen waren op de eerste verdieping, zoals te zien is aan de twee grote erkers met uitzicht op de achtertuin. Hier woonden de eigenaren van het gebouw. Er zijn twee ingangen naar de ruimtes op de begane grond: een onder een van de balkonvleugels, de andere, verrassend genoeg, onder de centrale trap. De wasruimte was toegankelijk vanuit de achterkant van het gebouw via een aparte trap voor de bedienden, waarin ook de achterdeuren van de appartementen uitkomen. Hier bevinden zich ook nissen en kasten voor de opslag van huishoudelijke artikelen.
Opvallende kenmerken in het trappenhuis zijn de art deco leuningen, de schaakbordbetegeling van de overlopen, de houten deuren die versierd zijn met bloemmotieven, en verfijnde brievenbussen bij de hoofdingang. Het contrast tussen de overheersende kleuren - donkerblauw, lichtblauw en wit - is opvallend. Het plafond van de traphal is bedekt met een groot lichtblauw ovaal, omlijst door een dunne gele streep.
Recente ontwikkelingenVerschillende bewoners van het gebouw zijn in de Holocaust omgekomen. Toen de Sovjetbezetting begon werd het gebouw genationaliseerd en werden de appartementen gesplitst en beschikbaar gesteld aan de armen van de stad. Oorspronkelijk was het een losstaande structuur, maar later werd het geïntegreerd in een ononderbroken rij van inferieure gebouwen aan deze kant van de Vytautolaan. Het werd onlangs zorgvuldig gerestaureerd.
In 2018 werden hier enkele scènes van de HBO-serie Chernobyl gefilmd. Hier was het appartement (nummer 6) van Valery Legasov, gespeeld door Jared Harris.
In 2023 werd appartement nummer 6 omgetoverd tot Amsterdamse School Museum. Hier worden regelmatig rondleidingen gegeven.
In 2018 werden hier enkele scènes van de HBO-serie Chernobyl gefilmd. Hier was het appartement (nummer 6) van Valery Legasov, gespeeld door Jared Harris.
In 2023 werd appartement nummer 6 omgetoverd tot Amsterdamse School Museum. Hier worden regelmatig rondleidingen gegeven.
Links
Ingezonden door Jürgen Järvik
Professionele of persoonlijke bandIk woonde een korte tijd in dit gebouw in juli 2020, toen ik een bezoek bracht aan Kaunas om de architectuur van het interbellum te verkennen.
Gerelateerde objecten