Details
Naam
Wooncomplex Woningbouwvereniging Utrecht
Aantal afbeeldingen: 36
IntroductieEen van de kleinste woningbouwverenigingen van ons land is verantwoordelijk voor het rijkst gedecoreerde woonblok van Utrecht.
AdresJan van Scorelstraat 76-126, 83-95, Hobbemastraat 7-33, Paulus Potterstraat 1-63
PlaatsUtrecht
LandNederland
Vervaardiger Co van Laren (Architect)
Hildo Krop (Kunstenaar)
Hildo Krop (Kunstenaar)
Huidige staatDeels of volledig gerestaureerd
OpdrachtgeverWoningbouwvereniging Utrecht
Huidige eigenaarWoningbouwvereniging Utrecht
Oorspronkelijke functieEtagewoningen / appartementen
Huidige functieEtagewoningen / appartementen
Type objectGemeentelijk monument, Blok
Monumentnummer3440510, 3440511
AchtergrondIn 1919 werd door vijf leraren Woningbouwvereniging Utrecht ongericht. Opmerkelijk is dat de kleine woningbouwvereniging vandaag de dag nog steeds bestaat en daarmee is het een van de kleinste in het land. Het ontwerp van dit complex van oorspronkelijk 350 middenstandswoningen in de Schildersbuurt is van de Hilversumse architect Jacobus van Laren. Hoewel het ontwerp van 1920 is, was het complex door allerlei redenen pas in 1924 klaar en bleef het bij 'maar' 91 woningen. Ook een gepland badhuis in het huizenblok tussen Jan van Scorelstraat en Paulus Potterstraat werd geschrapt. De relatief ruime woningen waren bedoeld voor 'de kleine burgerij, ofwel de middenstand. De huurprijs bedroeg ongeveer het dubbele van wat een arbeiderswoning kostte.
Zo’n tien jaar geleden is het complex gerestaureerd met respect voor de architectuur, wat bij een eerdere renovatie niet voorop had gestaan. Met steun van de gemeente konden de stalen ramen met roedeverdeling worden teruggebracht. De nieuwe huisnummerbordjes kregen een passende stijl en de beelden van Hildo Krop werden opgeknapt. Dat ze nogal donker ogen, is eigen aan het materiaal. Helaas waren de gedecoreerde voordeuren en glas-in-loodramen al eerder verdwenen.
Zo’n tien jaar geleden is het complex gerestaureerd met respect voor de architectuur, wat bij een eerdere renovatie niet voorop had gestaan. Met steun van de gemeente konden de stalen ramen met roedeverdeling worden teruggebracht. De nieuwe huisnummerbordjes kregen een passende stijl en de beelden van Hildo Krop werden opgeknapt. Dat ze nogal donker ogen, is eigen aan het materiaal. Helaas waren de gedecoreerde voordeuren en glas-in-loodramen al eerder verdwenen.
BeschrijvingHet complex beslaat de weerszijden van de Jan van Scorelstraat, een zijde van de evenwijdig lopende Paulus Potterstraat, en een verbindend deel aan de Meindert Hobbemastraat. Typische Amsterdamse School-kenmerken zijn de halfrond gemetselde portieken, de opvallende hoekoplossingen met blokvormige torens met siersmeedwerk, siermetselwerk (onder andere bij de 'torens' en boven de voordeuren) en het houtwerk van de loggia’s.
Zoals te zien op archieffoto's waren de voordeuren oorspronkelijk een stuk expressiever met glas in lood en siersmeedijzer. In de twee vensters boven de dubbele voordeuren zat bovendien ook glas in lood. Allemaal weg, helaas.
Aparte vermelding verdient de poort aan de Hobbemastraat in de lichte 'knik' in de straat. De gevelwand buigt hier ook af en geflankeerd door erkers zit hier een deel met uitwaaierend, verticaal metselwerk onder een langwerpig raam. Een paraboolvormige onderdoorgang leidt naar een bestuursgebouwtje met een eveneens paraboolvormige deur. De poort kan afgesloten worden met een hekwerk van siersmeedijzer.
257 beelden van Hildo Krop
Andere blikvangers zijn de maar liefst 257 beelden van Hildo Krop, dit het 't rijkst gedecoreerde woonblok van Utrecht maakt. Krop had eerder met Van Laren en De Groot gewerkt aan een winkelpand Hilversum. Hier zijn geen gehouwen sculpturen toegepast maar zogenaamd ‘bakwerk’: in mallen gebakken beelden van klei en gemalen baksteen. Dit verklaart ook waarom er veel herhaling van de beelden is. Ze werden gemaakt in de Opijnensche Steenfabriek in de Tielerwaard. De grotere beelden bestaan uit verschillende delen die aan elkaar zijn gemetseld.
Op de hoeken van de Jan van Scorelstraat met de Hobbemastraat zitten faunen met een tros druiven over hun schouder. De faunen komen vaker voor in het oeuvre van Krop en zijn geïnspireerd door het gedicht ‘Pan’ van Herman Gorter.
Aan weerszijden van de portieken met twee deuren bevinden zich een vrouwen- en een mannenfiguur van 90 centimeter hoog. De vrouw links heeft een kind op haar arm, geflankeerd door een zittend hert, bloemen en druiven. Ze symboliseert de vruchtbaarheid en de natuur; in feite is zij Moeder Aarde. De man aan de rechterkant heeft een pikhouweel in zijn handen en staat tussen een rokende fabriek en een raderwerk. Hij symboliseert de scheppende mens. Aan de voet van deze beelden staan verticaal de letters W en U van Woningbouwvereniging Utrecht. Boven de portieken staat een vrouw, met aan weerszijden oogstende en maaiende boeren.
De groepen van vier deuren worden geflankeerd door een mannenfiguur met de armen half omhoog (alsof hij zich overgeeft) en een knielende man met slang. Het zou de steeds wederkerende tijdcyclus verbeelden.
Op het uiteinde van het woonblok aan de Hobbemastraat zit een beeld van een slak en drie kraaien. In het werk van Hildo Krop symboliseren kraaien vaak bestuurders of ambtenaren; zie ook de beelden van de Niek Engelschmanbrug. Zoals Arjan den Boer suggereert zou dit kunnen verwijzen naar de vertraging bij de bouw, waarbij het slakkenhuis voor woonruimte staat.
Zoals te zien op archieffoto's waren de voordeuren oorspronkelijk een stuk expressiever met glas in lood en siersmeedijzer. In de twee vensters boven de dubbele voordeuren zat bovendien ook glas in lood. Allemaal weg, helaas.
Aparte vermelding verdient de poort aan de Hobbemastraat in de lichte 'knik' in de straat. De gevelwand buigt hier ook af en geflankeerd door erkers zit hier een deel met uitwaaierend, verticaal metselwerk onder een langwerpig raam. Een paraboolvormige onderdoorgang leidt naar een bestuursgebouwtje met een eveneens paraboolvormige deur. De poort kan afgesloten worden met een hekwerk van siersmeedijzer.
257 beelden van Hildo Krop
Andere blikvangers zijn de maar liefst 257 beelden van Hildo Krop, dit het 't rijkst gedecoreerde woonblok van Utrecht maakt. Krop had eerder met Van Laren en De Groot gewerkt aan een winkelpand Hilversum. Hier zijn geen gehouwen sculpturen toegepast maar zogenaamd ‘bakwerk’: in mallen gebakken beelden van klei en gemalen baksteen. Dit verklaart ook waarom er veel herhaling van de beelden is. Ze werden gemaakt in de Opijnensche Steenfabriek in de Tielerwaard. De grotere beelden bestaan uit verschillende delen die aan elkaar zijn gemetseld.
Op de hoeken van de Jan van Scorelstraat met de Hobbemastraat zitten faunen met een tros druiven over hun schouder. De faunen komen vaker voor in het oeuvre van Krop en zijn geïnspireerd door het gedicht ‘Pan’ van Herman Gorter.
Aan weerszijden van de portieken met twee deuren bevinden zich een vrouwen- en een mannenfiguur van 90 centimeter hoog. De vrouw links heeft een kind op haar arm, geflankeerd door een zittend hert, bloemen en druiven. Ze symboliseert de vruchtbaarheid en de natuur; in feite is zij Moeder Aarde. De man aan de rechterkant heeft een pikhouweel in zijn handen en staat tussen een rokende fabriek en een raderwerk. Hij symboliseert de scheppende mens. Aan de voet van deze beelden staan verticaal de letters W en U van Woningbouwvereniging Utrecht. Boven de portieken staat een vrouw, met aan weerszijden oogstende en maaiende boeren.
De groepen van vier deuren worden geflankeerd door een mannenfiguur met de armen half omhoog (alsof hij zich overgeeft) en een knielende man met slang. Het zou de steeds wederkerende tijdcyclus verbeelden.
Op het uiteinde van het woonblok aan de Hobbemastraat zit een beeld van een slak en drie kraaien. In het werk van Hildo Krop symboliseren kraaien vaak bestuurders of ambtenaren; zie ook de beelden van de Niek Engelschmanbrug. Zoals Arjan den Boer suggereert zou dit kunnen verwijzen naar de vertraging bij de bouw, waarbij het slakkenhuis voor woonruimte staat.
Bronnen
Ronald Elink Schuurman & Bob Lodewijks, De Amsterdamse School in Utrecht. Vier wandel- en fietsroutes door de stad (Free Musketiers 2014).
Links
Ingezonden door Marcel Westhoff
Professionele of persoonlijke bandDit woonblok stond al een tijdje op mijn lijstje.
Gerelateerde objecten