Details
Naam
Frisia woningen, Amersfoort
Aantal afbeeldingen: 31
IntroductiePrachtige plastische rieten kappen zijn letterlijk en figuurlijk de hoogtepunten van deze woonblokken naar ontwerp van Ary van Wamelen.
AdresPiersonlaan 1-17, 2-20, Schaepmanlaan 1-19, 2-16, Borgesiuslaan 24, 26, 34, 36
Postcode(s)3818
PlaatsAmersfoort
LandNederland
Vervaardiger Ary Henri van Wamelen (Architect)
Datum1921
OpdrachtgeverMiddenstands-woningbouwvereniging Frisia
Huidige eigenaarMeerdere particuliere eigenaren
Oorspronkelijke functieRijtjeshuizen
Huidige functieRijtjeshuizen
Type objectRijksmonument, Blok
Monumentnummer517658, 517659, 517660, 517661
AchtergrondIn 1920 besloot Middenstands-woningbouwvereniging Frisia te Amersfoort een complex middenstandswoningen voor 'ontwikkelden en beschaafden' te realiseren op een licht hellend terrein op de Amersfoortse Berg. Frisia was in 1918 opgericht om 'tegen matigen prijs woningen in verhuur te geven, welke gelegen zullen zijn op goede stand en voorzien van alle gemakken die de moderne techniek ons bieden'. De vereniging kocht in 1921 grond bij de treinhalte De Vlasakkers en liet er vier rijtjes van ongeveer tien woningen bouwen, in totaal 41 huurwoningen. Het ontwerp werd gemaakt door architect A.H. van Wamelen in een fantasierijke en expressieve architectuur, verwant aan de Amsterdamse School. De huizen kregen een opvallend uiterlijk met brede raamstroken en een hoge, plastisch gevormde rieten kap op de hoeken. Iedereen was direct enthousiast en het enthousiasme duurt tot op de dag van vandaag. Ook bij architectuurliefhebbers zijn de woningen bekend; zij worden vaak afgebeeld.
In 1922 werden twee blokken woningen - ook naar ontwerp van Van Wamelen - toegevoegd aan de Borgesiuslaan 25-41 en Borgesiuslaan 33-41. Deze blokken, die als het ware aan de basis van de woningen aan de Pierson- en Schaepmanlaan liggen, zijn overeenkomstig in stijl. Toch behoren ze niet tot de zogenaamde Frisia-woningen, ook al vermeldt de RCE anders. Aanvankelijk was het de bedoeling dat Frisia ook wooncomplexen in de Borgesiuslaan zou beheren. De naam van Frisia staat ook op de bouwtekeningen. Maar het bestuur van de particuliere woningbouwvereniging zag daar in een vroeg stadium al vanaf in verband met de omvang van het te beheren complex. En naar later bleek terecht, want het had haar handen meer dan vol aan het beheer van de woningen in de Pierson- en Schaepmanlaan.
Omdat de woningen complex gebouwd zijn en veel nieuwe moderne voorzieningen moesten hebben, waren er in het begin een hoop mankementen die pas in de jaren 30 opgelost waren. Na vier jaar stonden door deze mankementen maar liefst 17 huizen leeg en door het vele onderhoud werden de woningen verkocht aan particulieren.
In 1922 werden twee blokken woningen - ook naar ontwerp van Van Wamelen - toegevoegd aan de Borgesiuslaan 25-41 en Borgesiuslaan 33-41. Deze blokken, die als het ware aan de basis van de woningen aan de Pierson- en Schaepmanlaan liggen, zijn overeenkomstig in stijl. Toch behoren ze niet tot de zogenaamde Frisia-woningen, ook al vermeldt de RCE anders. Aanvankelijk was het de bedoeling dat Frisia ook wooncomplexen in de Borgesiuslaan zou beheren. De naam van Frisia staat ook op de bouwtekeningen. Maar het bestuur van de particuliere woningbouwvereniging zag daar in een vroeg stadium al vanaf in verband met de omvang van het te beheren complex. En naar later bleek terecht, want het had haar handen meer dan vol aan het beheer van de woningen in de Pierson- en Schaepmanlaan.
Omdat de woningen complex gebouwd zijn en veel nieuwe moderne voorzieningen moesten hebben, waren er in het begin een hoop mankementen die pas in de jaren 30 opgelost waren. Na vier jaar stonden door deze mankementen maar liefst 17 huizen leeg en door het vele onderhoud werden de woningen verkocht aan particulieren.
BeschrijvingMet de sterk gewelfde rieten kappen en ronde vormen past de architectuur goed bij de glooiende locatie. Behalve rieten kappen zijn er ook gewone pannendaken toegepast, terwijl de bakstenen gevels gedeeltelijk zijn voorzien van houten delen. Bakstenen schoorstenen en gebogen dakkapellen doorbreken de daken. Niet alleen in de expressieve vormen van de dakpartij maar ook in het speelse en fantasierijke metselwerk, de verfijnde roedenverdelingen in de vensters (die voorzien zijn van luiken) en de horizontale en verticale beschotting van de gevels komen de invloeden van de Amsterdamse School, de uit Engeland afkomstige Cottage-stijl en de Gooise landhuistype naar voren.
Ondiepe tuinen scheiden de blokken van de openbare weg. Hier en daar bevinden zich overwelfde gangen. Bij de blokken horen vrijstaande schuren van hout met een rieten dak. De blokken volgen het hellende terrein; elke woning verspringt ten opzichte van de woningen links en rechts licht in hoogte. Dit is het best waarneembaar aan de dakrand, die telkens een knik maakt. De woningen hebben in hoofdzaak twee bouwlagen, aan de achterzijde soms drie. De tussenwoningen zijn daarbij overkapt met een pannenzadeldak dat evenwijdig loopt aan de weg. Bij de woningen aan de uiteinden gaat het pannendak over in een rietendak, dat een expressieve hoogopgaande vorm heeft en deels doorloopt tot op de eerste bouwlaag. Bakstenen schoorstenen en gebogen dakkapellen doorbreken de daken. De toegangen van de woningen met rietendak worden door een smalle goot vrijgehouden van regenwater.
Ondiepe tuinen scheiden de blokken van de openbare weg. Hier en daar bevinden zich overwelfde gangen. Bij de blokken horen vrijstaande schuren van hout met een rieten dak. De blokken volgen het hellende terrein; elke woning verspringt ten opzichte van de woningen links en rechts licht in hoogte. Dit is het best waarneembaar aan de dakrand, die telkens een knik maakt. De woningen hebben in hoofdzaak twee bouwlagen, aan de achterzijde soms drie. De tussenwoningen zijn daarbij overkapt met een pannenzadeldak dat evenwijdig loopt aan de weg. Bij de woningen aan de uiteinden gaat het pannendak over in een rietendak, dat een expressieve hoogopgaande vorm heeft en deels doorloopt tot op de eerste bouwlaag. Bakstenen schoorstenen en gebogen dakkapellen doorbreken de daken. De toegangen van de woningen met rietendak worden door een smalle goot vrijgehouden van regenwater.
InterieurDe plattegronden zijn overwegend rechthoekig, met uitzondering van enkele verspringingen, ronde uitstulpingen bij de eindwoningen en bij keukenuitbouwen. De interieurs en de indelingen van de woningen zijn in de loop der jaren veelal aangepast aan de moderne smaak.
Recente ontwikkelingenEr worden geregeld woningen in deze straten te koop aangeboden. Dit leidt helaas tot verschillen in het onderhoud en schilderwerk. Door onder meer kleurverschillen in het lakwerk is de eenheid hier en daar verloren gegaan.
Links
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Gerelateerde objecten