Details
Naam
Itlanda, Winschoten
Aantal afbeeldingen: 17
IntroductieMeesterlijk kubisch-expressionistich ontwerp van Kruijer met een illustere eerste bewoonster, mw Proverbio-Zuidema.
AdresDoctor D. Bosstraat 3
Postcode(s)9671 CC
PlaatsWinschoten
LandNederland
Vervaardiger Jan Kruijer (Architect)
Klaas Visker (Architect)
Klaas Visker (Architect)
Datum1937 - 1938
Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd
Opdrachtgever M.E. Proverbio
Huidige eigenaarParticuliere eigenaar
Oorspronkelijke functieWoonhuis (vrijstaand)
Huidige functieWoonhuis (vrijstaand)
Type objectRijksmonument, Gebouw
Monumentnummer521761
AchtergrondDit vrijstaande woonhuis in de uitbreidingswijk van Winschoten werd in 1937 door het architectenduo Kruijer/Visker ontworpen voor Michele Emilio Proverbio een uit Italië afkomstige archeoloog, en zijn vrouw Hindrika Anna Titia Zuidema, pianiste, geboren te Winschoten. Zij waren op 8 april 1935 in Winschoten in het huwelijk getreden. Hij was 53 jaar oud en weduwnaar, zij 45 jaar oud en gescheiden. Hun Nederlands-Italiaanse verbintenis blijkt uit de tijdens de renovatie tevoorschijn gekomen naam 'Itlanda', aangebracht op de luifel.
Proverbio overleed in 1966. Zijn vrouw woonde tot aan haar dood in 1969 in het huis, waarna het door de erven werd geveild. Zij speelde als oprichtster van de Winschoter Concertvereniging in 1917, een zeer vooraanstaande rol in het culturele leven van Winschoten. Voor haar inzet kreeg zij in 1957 een koninklijke onderscheiding. Mede om haar te bedanken trad op 12 juni 1958 het Concertgebouworkest onder leiding van Bernard Haitink op in Winschoten.
Het huis is tot rijksmonument verklaard als voorbeeld van een woonhuis uit 1937 in de provincie Groningen in een Zakelijk Expressionistische stijl; vanwege de opvallende vormgeving en detaillering; vanwege de vrij hoge mate van architectonische gaafheid van zowel exterieur als delen van het interieur; als opvallend voorbeeld van het oeuvre van de architecten Kruijer en Visker.
Proverbio overleed in 1966. Zijn vrouw woonde tot aan haar dood in 1969 in het huis, waarna het door de erven werd geveild. Zij speelde als oprichtster van de Winschoter Concertvereniging in 1917, een zeer vooraanstaande rol in het culturele leven van Winschoten. Voor haar inzet kreeg zij in 1957 een koninklijke onderscheiding. Mede om haar te bedanken trad op 12 juni 1958 het Concertgebouworkest onder leiding van Bernard Haitink op in Winschoten.
Het huis is tot rijksmonument verklaard als voorbeeld van een woonhuis uit 1937 in de provincie Groningen in een Zakelijk Expressionistische stijl; vanwege de opvallende vormgeving en detaillering; vanwege de vrij hoge mate van architectonische gaafheid van zowel exterieur als delen van het interieur; als opvallend voorbeeld van het oeuvre van de architecten Kruijer en Visker.
BeschrijvingHet gaat om een compact huis in kubisch-expressionistische bouwstijl. Kruijer ontwierp in de jaren dertig in onder meer de Pekela's en Noordbroek meerdere huizen in deze stijl. Een aantal daarvan is ook op Wendingen te zien. Deze stijl laat een versmelting van expressionistische en functionalistische uitgangspunten zien. Daarnaast ontwierp hij in deze tijd huizen die ofwel meer aansloten op de Groninger variant van de Amsterdamse School, ofwel meer traditioneel van karakter waren. Ook de meer traditionele huizen hadden vaak een of meerdere bijzondere details, zoals een ronde hoek of een asymmetrisch dak.
Kruijswijk en Van der Spek geven de volgende beschrijving van het huis in de Dr. Bosstraat: "Het huis werd samengesteld uit geometrische bouwblokken, die in hoogte en diepte verspringen ten opzichte van elkaar. De woonkamer kreeg een afgeschuinde hoek aan de straatzijde, onder een uitkragend betonelement en het balkon van de bovenverdieping. De tuindeuren komen in deze hoek uit op een terras, dat met gemetselde bloembakken begrensd wordt. De entree bevindt zich aan de andere kant van de woning in een ondiepe portiek onder een betonnen luifel. In de gevelwand daarachter bevinden zich vier trapsgewijs oplopende hoge vensters met gekleurd glas in lood, die uitkomen op de hal daarachter. (...) Met dit speelse ontwerp waarin hij grote raamvlakken combineerde met strakke bouwvormen raakte Kruijer waarschijnlijk het dichtst aan de functionalistische bouwprincipes van licht, lucht en ruimte. Maar dan wel op zijn eigen, expressieve wijze. Het lage tuinmuurtje met daarin het ijzeren buizenhekje met de decoratieve strakke patronen completeert het geheel." (Kruijswijk/Van der Spek, blz 103).
Het opmerkelijke buizenhekje (in 2021 niet meer aangetroffen) is overigens pas in de jaren zestig geplaatst. Het bevat de initialen H en W van de toenmalige bewoner Henny Wal, zo meldde de bewoner van Dr. D. Bosstraat 1 ons in mei 2019.
Kruijswijk en Van der Spek geven de volgende beschrijving van het huis in de Dr. Bosstraat: "Het huis werd samengesteld uit geometrische bouwblokken, die in hoogte en diepte verspringen ten opzichte van elkaar. De woonkamer kreeg een afgeschuinde hoek aan de straatzijde, onder een uitkragend betonelement en het balkon van de bovenverdieping. De tuindeuren komen in deze hoek uit op een terras, dat met gemetselde bloembakken begrensd wordt. De entree bevindt zich aan de andere kant van de woning in een ondiepe portiek onder een betonnen luifel. In de gevelwand daarachter bevinden zich vier trapsgewijs oplopende hoge vensters met gekleurd glas in lood, die uitkomen op de hal daarachter. (...) Met dit speelse ontwerp waarin hij grote raamvlakken combineerde met strakke bouwvormen raakte Kruijer waarschijnlijk het dichtst aan de functionalistische bouwprincipes van licht, lucht en ruimte. Maar dan wel op zijn eigen, expressieve wijze. Het lage tuinmuurtje met daarin het ijzeren buizenhekje met de decoratieve strakke patronen completeert het geheel." (Kruijswijk/Van der Spek, blz 103).
Het opmerkelijke buizenhekje (in 2021 niet meer aangetroffen) is overigens pas in de jaren zestig geplaatst. Het bevat de initialen H en W van de toenmalige bewoner Henny Wal, zo meldde de bewoner van Dr. D. Bosstraat 1 ons in mei 2019.
InterieurIn het interieur zijn onder meer van belang: de gladde houten deuren met houten omlijsting, de geglazuurde vensterbanktegels, in de hal de parketvloer, de hoge houten lambrisering en de houten bordestrap met dichte houten leuning, in de salon de parketvloer, in de badkamer de granito vloer, in de keuken de lambrisering van gele tegels, de houten schouw en de houten keukenkast. Het trappenhuis heeft vier hoge vensters met lijnen van gekleurd glas-in-lood. Opvallend zijn verder de glas-in-lood ramen met vierkante ruitjes in vele kamers van het huis.
Recente ontwikkelingenHet huis verkeert nog grotendeels in oorspronkelijke staat, inclusief stalen kozijnen en stalen terrasdeuren met daarin glas-in-lood. Ten tijde van het schrijven deze bijdrage (juni 2018) stond het te koop. In augustus 2021 was het te bewonderen in deels gerenoveerde staat.
Bronnen
Mariane Kruijswijk e.a., Beleefd aanbevelend. Leven en werk van architect Jan Kruijer (1889-1965) (In boekvorm uitgevers bv, Assen, 2012).
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandIn mijn ogen één van de fraaiste panden van Kruijer. Het heeft een tijd te koop gestaan. Anno 2021 is de renovatie gaande.
Gerelateerde objecten